4 استان جنوبی میزبان صنایع کشور

70درصد شهرهای بزرگ دنیا در کنار سواحل ایجاد شده‌اند و یک‌میلیارد و۶۰۰ میلیون نفر از جمعیت دنیا در مرزهای دریایی زندگی می‌کنند؛ درحالی‌که ایران با داشتن 7 استان ساحلی، 5800کیلومتر خط ساحلی، 2700کیلومتر مرز دریایی و دسترسی به آب‌های آزاد، چندان توجهی به این ظرفیت عظیم نداشته است. به گزارش همشهری، تمرکز پایین جمعیت، توسعه شهرهای صنعتی در فلات مرکزی به‌ویژه شکل‌گیری 80درصد صنعت آب‌بری چون فولاد در کانون‌های خشکسالی یعنی یزد، اصفهان و کرمان، تمرکز بیشتر جمعیت در نیمه شمالی کشور و چالش تامین آب آشامیدنی و کشاورزی از منابع زیرزمینی فقط بخشی از تبعات این بی‌توجهی است.
این روزها اما اقتصاد «دریامحور» واژه‌ای است که زیاد از زبان مسئولان شنیده می‌شود؛ رویکردی که علاوه بر سند آمایش سرزمین در برنامه ششم توسعه و بودجه‌های سالانه مورد توجه قرار گرفته و از نگاه کارشناسان، یکی از راهکارهای خروج از اقتصاد نفتی است. سند آمایش سرزمین که آخرین نسخه آن سال1399 به‌تصویب رسیده است در کنار اقتصاد دریامحور بر توسعه شهرها و صنایع در سواحل به‌ویژه سواحل جنوبی و در 4استان خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان تأکید دارد.

خوزستان؛  دومین اقتصاد بزرگ ایران 
خوزستان با داشتن 4شهرستان ساحلی و حدود 5هزار سال قدمت، این روزها لقب دومین اقتصاد بزرگ ایران را به‌خود اختصاص داده؛ اقتصادی که علاوه بر ظرفیت دریا، مدیون نفت و پتروشیمی، فولاد، نیشکر، برق و کشاورزی است. نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه سال1278 در مسجدسلیمان حفر شد تا نخستین گام در تاسیس صنعت نفت ایران و همچنین نخستین چاهی باشد که در مقیاس صنعتی از آن نفت استخراج شده است.
حالا اما خوزستان برای توسعه و استقرار صنایع در سواحل خود محدودیت‌هایی هم دارد. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان با بیان اینکه سواحل این استان توان توسعه صنایع را در 4گروه اصلی دارند به همشهری می‌گوید: علاوه بر 2گروه اصلی پتروشیمی و فولاد، صنعت شیلات و پرورش میگو و همچنین گردشگری آبی در سواحل این استان در اولویت قرار دارند.
مهرداد نیکو با بیان اینکه مجتمع‌های پرورش میگو و ماهی هم‌اکنون در چوئبده و هندیجان در دست توسعه است، می‌افزاید: گردشگری آبی هم از قابلیت‌های سواحل‌هندیجان است.
او همچنین به فعالیت فرعی و درآمدزایی چون تعمیرات و اسقاط کشتی اشاره می‌کند که حاصل آن با استفاده از صنایع ذوب فلزات می‌تواند دوباره به چرخه تولید بازگردد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان البته تأکید می‌کند: سواحل این استان با بقیه سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان تفاوت دارد؛ به‌طوری که 350کیلومتر خط ساحلی آن به‌دلیل وجود خوریات و منحنی‌های آنها گسترده‌تر است و از آنجا که این خوریات محل پرورش ماهی هستند، فعالیت‌های صنعتی باید با رعایت الزام‌های زیست‌محیطی و مراقبت و دقت بیشتری در آنها گسترش یابد.
به‌گفته نیکو، سند آمایش سرزمینی خوزستان بر صنایع پایین‌دستی و میان‌دستی پتروشیمی و فولاد، گردشگری آبی و همچنین در بخش‌هایی اسقاط کشتی توجه داشته است.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به‌وجود 2شهر بزرگ آبادان و خرمشهر با جمعیت 500هزار نفر و هندیجان با جمعیت حدود 100هزار نفر در کنار ساحل معتقد است: این مناطق به جای ایجاد شهرهای جدید در سواحل جنوب، با گسترس صنعت، خدمات‌رسانی و توسعه منطقه، قابلیت تبدیل به کلانشهر را دارند.
مدیرکل بنادر و دریانوردی خوزستان نیز با تأکید بر اینکه روند توسعه‌ای در مجموعه‌های بندری استان شروع شده است، می‌گوید: محوریت این توسعه در تجارت دریامحور متمرکز شده که راهبردی کارآمد برای بهبود شاخص‌های عملکردی بنادر و رونق اقتصادی کشور محسوب می‌شود.
بهروز آقایی با بیان اینکه خوزستان با 34کیلومتر بیشترین طول اسکله‌های تجاری و صیادی کشور را در اختیار دارد، می‌افزاید: مجموعه ظرفیت بنادر خوزستان ۸۵میلیون تن است که می‌توانند بیشترین آورده و تولید ثروت را برای استان داشته باشند.

بوشهر؛ سومین اقتصاد بزرگ ایران
استان بوشهر 8شهرستان ساحلی دارد و با قدمتی 5هزار ساله 8.69درصد نفت و 73.18درصد گاز کشور را تولید می‌کند و سومین اقتصاد بزرگ ایران لقب گرفته است؛ اقتصادی که بخش زیادی از آن میراث گذشته ‌است. بندر سیراف بوشهر مهم‌ترین بندر بازرگانی کشور در دوره ساسانی محسوب می‌شده است.
بوشهر با داشتن پیشینه اقتصادی خود این روزها در پی بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت دریاست و به همین دلیل طرح‌های مهمی را در جهت توسعه حمل‌ونقل خود در دستور کار دارد.
استاندار بوشهر با تأکید بر اینکه این استان مرکز انژری کشور در حوزه گاز، نفت و پتروشیمی است به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون 22واحد پتروشیمی این استان بیش از 50درصد مواد پتروشیمی کشور را تولید می‌کنند و 19واحد دیگر هم در حال ساخت هستند. از سوی دیگر، 50درصد میگو و 15درصد خرمای کشور در بوشهر تولید و بیش از 90درصد آنها صادر می‌شود. نکته دیگر اینکه امروزه شاهد هستیم در کشور ما نیز صنایع و کارخانه‌ها با توجه به خشکسالی به استقرار در کنار دریا تمایل بیشتری دارند و بوشهر هم از این امر مستثنا نیست. احمد محمدی‌زاده تأکید می‌کند که براساس رویکرد دریامحور و توسعه صنایع در سواحل جنوبی و نیاز این صنایع به زیرساخت‌هایی چون آب و حمل‌ونقل، آب صنایع از دریا تامین می‌شود و توسعه حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و دریایی نیز در دستور کار قرار گرفته است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر هم اجرای طرح‌های دریاپایه و اقتصاد ساحلی را یکی از اولویت‌های این استان می‌داند و می‌گوید: سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع دریامحور در حال افزایش است و اکنون علاوه بر واحدهای تولیدی و صنعتی در عرصه آبزی‌پروری و گردشگری دریایی 22کارخانه کشتی‌سازی نیز فعال است.
سیدحسین حسینی با تأکید بر اینکه صنایع مرتبط با دریا و به‌صورت خاص، شناورسازی به‌عنوان یکی از راهبردهای توسعه استان قلمداد می‌شود، می‌افزاید: بوشهر با برخورداری از 937کیلومتر مرز دریایی و 707کیلومتر ساحل در خلیج‌فارس دارای طولانی‌ترین ساحل در این آبراهه بین‌المللی است که می‌تواند ظرفیت مهمی در اقتصاد دریا ایجاد کند.
در این استان و در منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس 4خوشه صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و رسانه، زیست فناوری علوم دریایی و کشاورزی مورد توجه قرار گرفته بود.

هرمزگان؛ پایتخت اقتصادی 
استان هرمزگان گرچه مانند خوزستان، دومین و سومین اقتصاد بزرگ ایران نیست، اما پایتخت اقتصادی کشور لقب گرفته؛ استانی با 8شهرستان ساحلی، 10هزار سال قدمت و 71بندر کوچک و بزرگ که 11مورد از آن با قابلیت تجاری، 52درصد تخلیه و بارگیری کالا در کشور را برعهده دارند و می‌توانند نقش پررنگی در اقتصاد دریامحور داشته باشند. 
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری هرمزگان با بیان اینکه ماحصل اقداماتی که در ساختار اقتصادی هرمزگان با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی در حال انجام است، چشم‌انداز روشنی را فرآروی حوزه تجاری و توسعه دریا‌محور استان قرارداده است،‌ می‌گوید: مهم‌ترین نکته‌ای که در توسعه اقتصادی و آمایش سرزمینی وجود دارد، نگاه ویژه به اقتصاد دریامحور است که مهم‌ترین مولفه این توسعه بنادر هستند.
رضا مدرس با اشاره به وجود 2238 متر طول نوار ساحلی در هرمزگان می‌گوید:‌ علاوه بر طرح جامع توسعه بندر لنگه و مطالعات اولیه بندر اقیانوسی سواحل مکران به عنوان تامین‌کننده نیازهای اساسی کشور، توجه به اسکله‌ها و بنادر گردشگری استان هم در دستور کار است. 
وی به اجرای مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: مبنای توسعه هرمزگان در 2محور طرح مطالعات یکپارچه بنادر و سند آمایش سرزمینی به دلیل مکمل بودن این دو محور در حال انجام است.
مهدی دوستی، استاندار هرمزگان نیز می‌گوید: قبلا دریا بیشتر در نقش تجاری دیده می‌شد و الان دریا در خدمت تفریح و آرامش مردم نقش خود را ایفا می‌کند و بر همین مبنا 2موضوع زیرساخت‌های بندری و تجاری و زیرساخت‌های تفریحی در توسعه دریامحور در دستور کار قرار گرفته است.
در استان هرمزگان نیز پرورش و تکثیر آبزیان و امنیت غذایی، توسعه تجارت دریایی، گردشگری دریایی و تولید انرژی از آب دریا بیشتر از صنایع دیگر مورد توجه قرار گرفته است. 

سیستان‌وبلوچستان؛ محور توسعه کشور
سیستان‌وبلوچستان برخلاف 3استان دیگر در سواحل جنوبی، آنچنان که باید توسعه نیافته و سهمی در اقتصاد ایران ندارد؛ استانی با 5هزار سال قدمت و 4شهرستان ساحلی که گرچه دومین استان پهناور ایران است، اما کمترین نرخ مشارکت اقتصادی را دارد و همچنین‌کمترین توسعه در میان استان‌ها و محرومیت‌های بی‌شماری دارد که نگذاشته ظرفیت‌های گردشگری، آبی و صنعتی این استان مورد توجه قرار گیرد.  معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری سیستان‌و‌بلوچستان تاکید می‌کند: رویکرد اقتصاد دریامحور در این استان شروع شده و در حال حاضر طرح‌های زیادی در زمینه صنایع آب‌بر مثل پتروشیمی نگین مکران، فولاد یک‌میلیون تنی مکران و فولاد 10میلیون تنی سترگ در دست انجام است.  
منصور بیجار با تاکید بر اینکه هر یک از این طرح‌ها پیشرفت‌های متفاوتی دارند، توضیح می‌دهد که فازهای اول پتروشیمی نگین و فولاد مکران به احتمال زیاد تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد و کارهای مقدماتی فولاد سترگ هم آغاز شده است.  
به گفته وی،‌ توسعه صنایع شیلات و ایجاد هاب سوم خودروسازی هم از رویکردهایی است که در این استان پیگیری می‌شود. 
بیجار مهم‌ترین زیرساخت برای استقرار صنایع در سواحل جنوبی را زمین، آب و حمل‌ونقل می‌داند و توضیح می‌دهد: توسعه حمل‌ونقل در دستور کار و زمین موردنیاز قابل تامین است و آب هم از دریا برداشت می‌شود. 
به گفته وی، یکی از راهکارهای سیستان‌وبلوچستان برای توسعه صنعتی استفاده از آب دریای عمان است؛ در حال حاضر، علاوه بر صنایع آب‌بر فولادی، معدن طلای تفتان و 6معدن طلای دیگر که کارشان نهایی شده و همچنین معدن جانجا در شمال استان که همگی آب‌بر هستند، از آب دریا استفاده خواهند کرد. 
بیجار با اشاره به سند توسعه سواحل مکران که بخش عمده آن در سیستان و بلوچستان و بخشی در هرمزگان قرار دارد، سواحل مکران را محور اصلی توسعه کشور در آینده معرفی می‌کند. 
رویکرد دریامحور و تاکید بر استقرار صنایع در سواحل جنوبی، می‌تواند بخشی از مهاجرت‌ جمعیت از نیمه‌جنوبی به نیمه شمالی به دلیل بیکاری و توسعه‌نیافتگی را جبران کند؛ هرچند نباید فراموش کرد رفع مشکلات زیست‌محیطی در استان‌های جنوبی از جمله ریزگرد، توسعه حمل و نقل و همچنین رشد شاخص‌های توسعه در کنار رشد صنعتی و اقتصادی به ماندگاری جمعیت در این مناطق کمک خواهد کرد. 

مکث
تکمیل مطالعات توسعه دریامحور؛ ۵ ماه آینده 
عضو هیات عامل و معاون برنامه‌ریزی، توسعه مدیریت و منابع سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه اراده کشور توجه به ظرفیت‌های دریا و بهره‌گیری از سواحل است، گفت: سازمان بنادر براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته در مواجهه با توسعه دریامحور قرار خواهد گرفت.
حسن بیک‌محمدلو افزود : مطالعات این بخش طی ۵ ماه آینده به اتمام می‌رسد و تعریف توسعه دریا‌محور و نقش سازمان بنادر و دریانوردی در حوزه توسعه دریامحور بر اساس این مطالعات، مشخص خواهد شد.