اقتصاد سرمازده، در انتظار اروپا

سرمای پاییزی و زمستانی که اروپایی‌ها منتظرش بودند، کم کم از راه می‌رسد و موضوع گرم کردن خانه‌ها در کشورهای اروپا در ماه‌های پیش رو به بحث مهم رسانه‌های این منطقه تبدیل شده است. بیش از یک ماه است که انتقال گاز از روسیه به اروپا از طریق خط لوله نورداستریم1 متوقف شده و مسکو عملا برای تحت فشار قرار دادن اروپا به ابزارهای گازی خود رجوع کرده است؛ اتفاقی که نتیجه مستقیم جنگ اوکراین است. خط لوله نورداستریم2 هم که کار ساخت و تست‌های آن به پایان رسیده، ابتدا در اثر تحریم‌های آمریکا و سپس به‌دلیل انفجار ناشی از خرابکاری، از دسترس خارج شد. نورداستریم یک سالانه 55میلیارد متر مکعب گاز روانه اروپا می‌کرد که بیشتر آن سهم آلمان بود. قرار بود خط لوله نورداستریم2 که به موازات خط لوله نورداستریم 1 در بستر دریای بالتیک ساخته شده، سالانه 55میلیارد متر مکعب دیگر گاز به اروپا برساند اما فعلا جنگ اوکراین، اروپایی‌ها را از همان حجم گاز نورداستریم 1 هم محروم کرده است. همه اینها باعث شده بار دیگر اروپایی‌ها متوجه این موضوع شوند که تا چه اندازه در زمینه امنیت انرژی آسیب‌پذیر هستند.
مجله اکونومیست در تازه‌ترین شماره خود، نوشته که کسب‌و‌کارها در اروپا به‌شدت به‌دلیل افزایش قیمت انرژی و کاهش قدرت خرید مردم، متضرر شده‌اند. اگرچه گرم شدن خانه‌های مردم مهم است اما قبل از آن، این اقتصاد است که از قطع شدن چرخه تامین انرژی آسیب خواهد دید. صندوق بین‌المللی پول روز سه‌شنبه در گزارش جدید خود پیش‌بینی رشد اقتصادی منطقه یورو در سال2023 را از 2.5درصد به 2درصد کاهش داد.
اکونومیست در گزارش خود اثرگذاری کمبود گاز بر کشورهای اروپایی را در 2بخش مستقیم و غیرمستقیم بررسی کرده است. کمبود گاز به کاهش تولید برق در اروپا منجر خواهد شد و کمبود گاز و برق می‌تواند صنایع انرژی‌بر ازجمله کارخانه‌های شیمیایی و صنایع سنگین را مجبور به تعطیلی موقت کند. در این شرایط، کشورهایی همچون آلمان که اکنون با کاهش چشمگیر واردات گاز روبه‌رو شده‌اند، بیشترین ضربه را خواهند دید. کشورهای محصور در خشکی که کاملا به گاز لوله‌کشی روسیه متکی بوده‌اند، مانند جمهوری چک و اسلواکی، نیز آسیب جدی خواهند دید. کشورهایی که معمولا برای تامین برق مورد نیاز خود به واردات متکی هستند نیز در شرایط به‌وجود آمده، در معرض خطر قرار می‌گیرند.

اثر غیرمستقیم کاهش منابع گازی در اروپا، گسترده‌تر از اثرات مستقیم آن است. روسیه یکی از تامین‌کنندگان اصلی گاز در جهان است و محدودیت در عرضه جهانی گاز از سوی این کشور، که عمدتا در اثر تحریم‌های آمریکا اتفاق افتاده، باعث بالا ماندن قیمت جهانی گاز خواهد شد. این به درآمد خانوارها ضربه می‌زند و قدرت خرید و در نتیجه وضعیت تقاضا در اقتصاد را کاهش می‌دهد. کسب‌وکارها ممکن است برای کاهش هزینه‌های انرژی، تولید را کاهش دهند، که سپس در امتداد زنجیره‌های تامین به سایر بخش‌ها و کشورها گسترش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، اثرات کاهش تولید در قلب اقتصاد اروپا یعنی آلمان، در اروپای مرکزی و اروپای شرقی هم احساس خواهد شد.

اروپایی‌ها برای مهار بحران دست به اقداماتی زده‌اند اما به‌نظر می‌رسد این اقدامات نتیجه عکس بدهد. دولت‌های اروپایی تا به اینجا با دخالت در بازار انرژی، سعی کرده‌‌اند برای گاز و برق مصرفی مردم، سقف قیمتی تعیین کنند و با پرداخت کمک هزینه مالی، به‌نحوی افزایش بهای انرژی را جبران کنند. اما همین سیاست‌ها می‌تواند مانع صرفه‌جویی مردم در مصرف گاز شود؛ دور باطلی که درنهایت به افزایش مصرف و در نتیجه کاهش منابع تامین گاز منجر شود. بنابراین افزایش دوباره قیمت گاز و برق، نتیجه نهایی چنین سیاست‌هایی است. اکونومیست در پایان گزارش خود نوشته است: «در چنین شرایطی باید اعتراف کرد که چشم‌انداز اقتصادی اروپا در ماه‌های پیش‌رو، تیره و تار است.»