شهر زادگاه مشروطه

مرتضی بیک‌بیاتی؛ فعال حوزه شهری

چهاردهم مهرماه در فرهنگ عمومی به نام روز تهران نامگذاری شده است. ۱۱6سال پیش، 3ساعت به غروب یکشنبه چهاردهم مهرماه ۱۲۸۵ خورشیدی، نخستین مجلس شورای ملی در تالار برلیان کاخ گلستان تشکیل شد و مظفرالدین‌شاه قاجار در خطابه‌ خود، روز افتتاح مجلس شورای ملی را روزی «میمون و مبارک» خواند و مجلس را جایی دانست که «رشته‌های امور دولتی و مملکتی را به هم مربوط و متصل می‌دارد و علایق ما بین دولت و ملت را متین و محکم می‌سازد.»
پس از خطابه شاه دسته موزیک شروع به نواختن کرد و مراسم پایان یافت و بدین‌ترتیب نخستین پارلمان دمکراتیک قاره آسیا در دل بافت تاریخی تهران به‌وجود آمد و تهران به‌عنوان زادگاه مشروطه، فصلی نو را در کتاب تاریخ ایران ورق زد‌ و شاهد جوش و خروش مردمانی برای رسیدن به حقوق اساسی ملت بود.
درست یک‌سال بعد از نخستین جلسه مجلس شورای ملی در چهاردهم مهرماه ۱۲۸۶ خورشیدی، متمم قانون اساسی مشروطه، در ۱۰۷ اصل تهیه شد و در اصل چهارم این قانون «پایتختی تهران» به امضای محمدعلی شاه قاجار رسید که در این اصل آمده بود: «پایتخت ایران، تهران است.» بنابراین می‌توان گفت که چهاردهم مهرماه نه‌تنها روزی مهم و فرخنده برای تهران است، بلکه روزی خجسته و ملی برای ایران هم محسوب می‌شود.
از همین رو هم شورای شهر تهران در سال ۱۳۹۵ برای گرامیداشت این شهر و ویژگی‌های آن که به نوعی نماد ملی ایرانیان است، ۱۴مهرماه را به این عنوان نامگذاری کرد.
تهران، شهر صلح و دوستی‌هاست و جنگ و تفرقه در آن راه نداشته است و راه هم نخواهد داشت. تهران، نماد صلح است؛ شهری که نمادهای آن باز هم به این موارد ختم نمی‌شود و از میراث ملموس و ناملموس بسیاری برخوردار و بهره‌مند است. نماد معماری‌اش سردرباغ ملی و مجموعه میدان مشق است که همچنان برخوردار از هویتی استوار، هیبت و ابهت و افتخار این شهر را پیشکش چشم می‌کند. بماند که به لحاظ معماری، برج آزادی هم آزادی دیگری را عینیت می‌بخشد و شکوه و زیبایی معماری ایرانی قبل از اسلام و جلوه‌های هنر ایرانی بعد از اسلام را می‌توان مشاهده کرد. بعدها، برج میلاد و پل طبیعت هم به این نمادها رنگ و غنای دیگری دادند.
علاوه بر این میراث ملموس، تهران، عناصر و میراث ناملموسی به‌خود اختصاص داده که بسیار ارزشمند است. محمدعلی سپانلو در زمینه شعر، جعفر شهری در زمینه  تهران‌شناسی، اسماعیل‌خان مهرتاش و استاد مرتضی احمدی در زمینه موسیقی و ترانه‌های محلی  و همچنین کسانی مثل نیکولای مارکوف معمار و بانوان خیری  مانند اشرف‌الملوک فخرالدوله،   نجم السلطنه و حاج حسین آقا ملک که موزه ملک را وقف کرد از بزرگ‌ترین شخصیت‌ها و سرمایه‌های این شهر هستند.