وضعیت قرمز آبی در ایران

منابع آبی ایران در حال تحلیل رفتن است و کشور در وضعیت قرمز آبی قرار دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس با به صدا درآوردن زنگ هشدار تشدید بحران منابع آب زیرزمینی می‌گوید: آمار ثبت شده از روند افت تراز آب زیرزمینی و برآورد کسری حجم آبخوان‌های کشور بیانگر این است که از اوایل دهه50 شمسی مازاد برداشت از آبخوان‌های کشور شروع شده، اما از اوایل دهه70 شمسی، این روند شدت یافته و تقریباً هرسال بیشتر شده است. 
بازوی تحقیقاتی مجلس در گزارشی که صرفا جهت اطلاع نمایندگان مجلس تهیه و خلاصه آن را منتشر کرده، می‌افزاید: در سال آبی گذشته یعنی از مهر1399 تا شهریور1400، میزان اضافه برداشت از آبخوان‌های کشور 7.4میلیارد مترمکعب بوده و هم‌اکنون میزان کسری تجمعی مخازن آب زیرزمینی به عدد 143میلیارد مترمکعب رسیده که از کل آب تجدیدپذیر سالانه نیز بیشتر است. این گزارش با اشاره به اینکه منابع آب‌های زیرزمینی یک منابع استراتژیک در مواقع اضطراری برای کم کردن آثار خشکسالی یا کم‌آبی است، می‌افزاید: ایران به‌دلیل قرارگیری در کمربند خشک جهان و میزان بارش به نسبت کمتر نسبت به متوسط جهانی، روند خشکسالی و در چند دهه گذشته به‌دلیل تسهیل در بهره‌گیری از فناوری حفر چاه و پمپاژ، میزان بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در دشت‌های مختلف روند صعودی به‌خود گرفته است.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: به‌دلیل نبود ضابطه قوی و ضعف نظارت جامع بر میزان برداشت و حفر چاه‌های متعدد به‌ویژه برای گسترش کشاورزی، میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی بیش از ظرفیت تجدیدشوندگی صورت گرفته که تداوم آن می‌تواند امنیت کشور را در معرض تهدید قرار دهد. این نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس هشدار می‌دهد: حکمرانی بخش آب و کشاورزی کشور به‌دلیل عرضه بیشتر از یک‌سو و توسعه مصارف آب‌بر بدون جامع‌نگری نسبت به تبعات اضافه برداشت از منابع آبی از دیگر سو، به کسری قابل توجه حجم آبخوان‌های کشور منجر شده و در شرایط کسری آبخوان، میزان آب برداشت شده از مقداری که به‌طور متوسط و از طریق بارش امکان جایگزینی و تجدید آن وجود داشته، بیشتر بوده و به تخلیه آبخوان‌ها و به افت تراز آب زیرزمینی می‌انجامد.

قطع پر مصرف از فردا
همزمان با انتشار این گزارش، شرکت آب و فاضلاب استان تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: به‌دنبال بی‌توجهی مشترکان بدمصرف آب به اخطارها، آب این دسته از مشترکان از روز یکشنبه ۱۷مهرماه در ساعاتی از روز قطع خواهد شد. سیدرسول باقری معاون امور مشترکان آبفای استان تهران با اعلام اینکه تهران با کمبود جدی منابع آبی و کاهش محسوس بارش‌ها مواجه شده، تأکید کرد: براساس قانون بودجه و همچنین ضرورت حفاظت از منابع آب که در سال‌های اخیر به‌علت تداوم خشکسالی با محدودیت مواجه شده، آب مشترکان بدمصرف در ساعاتی از روز قطع می‌شود.
او افزود: 4درصد از مشترکان تهرانی بدمصرف هستند که ۱۰درصد از کل حجم آب شرب خانگی را مصرف می‌کنند و باید مشترکان بدمصرف حداقل ۲۵درصد از مصرف کنونی‌شان را کاهش دهند. او با تأکید بر اینکه الگوی مصرف آب در تهران ۱۴مترمکعب برای هر خانوار در ماه است گفت: مشترکانی که ماهانه تا 2برابر الگوی مصرف یعنی ۱۴‌تا‌۲۸مترمکعب آب مصرف می‌کنند، «پرمصرف» و مشترکانی که ماهانه بیش از 2برابر الگوی مصرف یعنی بیش از ۲۸مترمکعب آب مصرف می‌کنند، «بدمصرف» محسوب می‌شوند و همین دسته از این پس با قطع آب مواجه خواهند شد. به‌گفته معاون امور مشترکان شرکت آب و فاضلاب استان تهران گروه «بدمصرف‌ها» معادل ۳۱میلیون‌و۷۲۶ هزار و ۷۷۸ متر مکعب آب را در نیمه نخست امسال مصرف کرده‌اند.

آب گران نمی‌شود
سخنگوی صنعت آب هم با تکذیب افزایش قیمت آب گفت: اگر قرار باشد افزایش قیمت صورت بگیرد، این موضوع در بودجه سال بعد مطرح و در مورد آن تصمیم‌گیری خواهد شد، اکنون برنامه‌ای برای افزایش قیمت آب وجود ندارد. فیروز قاسم‌زاده با بیان اینکه تعرفه‌ها سالانه یک‌بار مشخص می‌شود و امسال نیز براساس محاسبه پلکانی تعیین تعرفه صورت گرفت و براساس آن نیز مشترکان پرمصرف و بدمصرف شامل جریمه‌هایی می‌شوند، اعلام کرد: اگر قرار باشد تعرفه‌ها تغییری کند در تعرفه سال آینده ابلاغ خواهد شد.
او با اشاره به برنامه‌های وزارت نیرو برای برخورد با مشترکان بدمصرف نیز، گفت: برخورد با مشترکان بد مصرف دو جنبه دارد که در مصوبه هیأت وزیران به آن اشاره شده، یکی بحث تعرفه‌های پلکانی و دیگری بحث قطع آب است. در ابلاغیه برای قطع آب یک شرط گذاشته شده به‌طوری که اگر در شهر یا منطقه‌ای با بحران و احتمال قطع آب برای مشترکان مواجه باشیم، آب مشترکان بدمصرف با اخطار قبلی قطع خواهد شد. قاسم‌زاده تأکید کرد: اگر مشترکی بالای 2برابر الگو مصرف کند، برای آن پیامک اخطار و توصیه‌ای ارسال می‌شود و هر زمانی که بحران در آن شهر و منطقه صورت بگیرد آب این مشترکان قطع خواهد شد.

پاییز کم‌بارش 
سازمان هواشناسی هم در جدید‌ترین پیش‌بینی خود اعلام کرد: در پاییز امسال بارش‌ها در اکثر مناطق کشور کمتر از نرمال بوده و از اواسط آذرماه وضعیت بارش‌ها بهبود می‌یابد. این سازمان می‌افزاید: از نیمه مهر تا نیمه آبان1401 وضعیت بارش‌ها در کشور تا 50درصد کاهش می‌یابد و این کاهش بارش به‌خصوص برای شمال‌غرب، شمال شرق و البرز مرکزی 20 تا 50درصد برآورد شده است. این سازمان می‌گوید: از نیمه آبان تا نیمه آذرماه نیز روند بارش‌ها با شدت کمتری ادامه دارد و بیشترین کاهش بارش‌ها مربوط به استان‌های غربی و جنوب‌غربی کشور خواهد بود.
طبق این گزارش بارش در استان‌های گیلان، اردبیل و شرق آذربایجان شرقی در محدوده نرمال با گرایش اندک به بیش از نرمال است. به جز سواحل غربی خزر، در سایر مناطق کشور احتمال وقوع بارش انباشته بیشتر از نرمال کمتر از 35درصد خواهد بود.
براساس اعلام سازمان هواشناسی از نیمه آبان تا اواسط آذرماه امسال، بارش تمامی مناطق کشور کمتر از نرمال است و بیشترین کاهش بارش این دوره در برخی مناطق به بیش از 50درصد می‌رسد. کاهش بارش در استان‌های واقع در غرب و جنوب‌غرب و 2سوی دامنه‌های البرز (به جز مناطق غربی آن) کاملا مشهود خواهد بود و در تمام مناطق کشور احتمال وقوع بارش انباشته بیشتر از نرمال کمتر از 35درصد است. 
پیش‌بینی سازمان یادشده از وضع بارش‌ها از نیمه آذر تا اواسط دی‌ماه هم بیانگر این است که وضع بارش به مقدار قابل توجهی بهبود می‌یابد و بارش در جنوب شرق، نوار شرقی، شرق البرز و بخش محدودی از غرب کشور کمتر از نرمال باشد، مناطق غربی خزر، استان اردبیل و جنوب غرب کشور، بارش در محدوده نرمال تا بیشتر از نرمال را تجربه خواهند کرد. انتظار می‌رود در مناطقی از شمال خلیج‌فارس، بارش در محدوده 20 تا 50درصد بیشتر از نرمال باشد.

شاید زمستان ببارد
سازمان هواشناسی در پیش‌بینی وضع بارش‌ها از 15دی تا 15بهمن سال‌جاری به این نتیجه رسیده که میانگین بارش‌ها در محدوده نرمال قرار خواهد داشت و توزیع آن به‌گونه‌ای است که در نیمه شمالی و غرب کشور گرایش به کمتر از نرمال و در نیمه جنوبی گرایش به بیشتر از نرمال دارد و انتظار می‌رود افزایش بارش‌ها در جنوب شرق بین 20 تا 50درصد باشد. افزون بر این برآورد شده در نیمه بهمن تا اواسط اسفند پیش رو هم بارش در جنوب، جنوب غرب، بخش‌هایی از شمال‌غرب و شرق البرز در محدوده نرمال تا بیشتر از آن، در جنوب‌شرق گرایش به کمتر از نرمال و در سایر مناطق در محدوده نرمال باشد.