دوئل انتخاباتی در برزیل

 مردم برزیل امروز برای انتخاب رئیس‌جمهور جدید پای صندوق‌های رأی می‌روند؛ کسی که در جامعه‎ای عمیقا دو قطبی، علاوه بر روبه‌رو شدن با بحران اقتصادی فلج‌کننده باید به تردیدهای جدی درباره سلامت دمکراسی در بزرگ‌ترین کشور آمریکای لاتین نیز رسیدگی کند.همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات فرمانداری‌ها و شوراها، مجلس نمایندگان و مجلس سنای برزیل نیز برگزار می‌شود. با این حال، دوئل اصلی میان ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهوری راست‌گرا و جنجالی فعلی برزیل، و لولا داسیلوا سیاستمدار چپگرایی است که بین سال‌های 2003 تا 2010رئیس‌جمهور برزیل بود. نظرسنجی‌های انتخاباتی از رقابت بسیار نزدیک 2 کاندیدا حکایت دارد.
انتخابات سرنوشت‌ساز برزیل در شرایطی برگزار می‌شود که جهش قیمت مواد غذایی و سوخت در کنار رکود دردناک اقتصادی زندگی را برای بسیاری از برزیلی‌ها دشوار کرده است. بنا بر آمارهای رسمی، نزدیک به 33میلیون نفر در برزیل 217میلیون نفری دچار بحران گرسنگی هستند. از سوی دیگر، گسترش فقر شدید چرخ چند دهه توسعه اجتماعی و اقتصادی را در این کشور به عقب رانده است. نگرانی‌های محیط‌زیستی و آب‌وهوایی نیز مسئله بسیار مهمی است. در 3 سال گذشته، در دوران ریاست‌جمهوری ژائیر بولسونارو جنگل‌زدایی در آمازون رشد وحشتناکی داشته است. بولسونارو که معتقد است فضای جنگل‌ها باید به نفع صاحبان معادن، دامداران و کشاورزان آزاد شود، سیاست‌های حفاظت از محیط‌زیست را در این کشور شدیدا تضعیف کرده است. از این‌رو بسیاری از فعالان محیط‌زیست پیروزی مجدد او در انتخابات ریاست‌جمهوری را کابوسی تمام‌عیار می‌دانند.

بولسونارو؛ جنجال پس از جنجال
اغلب ناظران سیاسی پیروزی بولسونارو در انتخابات 2018را نتیجه خشم و ناامیدی رای‌دهندگان از حزب حاکم کارگران و متحدان سیاسی لولا به‌واسطه نقش آنان در رسوایی بزرگ فساد موسوم به «عملیات کارواش» می‌دانند. با این حال، نکته بارز ریاست‌جمهوری بولسونارو همزمان شدن زمامداری او با همه‌گیری ویروس کرونا بود؛ فاجعه‌ای که این سیاستمدار محافظه‌کار را واداشت تا به‌رغم انتقاد همیشگی از سیاست‌های رفاهی، از این ابزار برای کاهش انتقادها از دولتش استفاده کند. به‌نظر منتقدان، این سیاست رویکرد انتخاباتی هم داشته و با هدف جمع کردن آرای قشر آسیب‌پذیر بوده است. بولسونارو را می‌توان یکی از جنجالی‌ترین رهبران جهان در عصر همه‌گیری کرونا خواند. او تا ماه‌ها بحران ناشی از شیوع کرونا را انکار می‌کرد و این سیاست بیش از 680هزار برزیلی را به کام مرگ کشاند. بولسونارو همچنین در تابستان 2021در واکنش به تحقیقات دادگاه علیه خود به اتهام نشر اخبار نادرست، از حامیانش خواست تا در خارج از محوطه دادگاه اجتماع کرده و شهر برازیلیا را محاصره کنند. او سپس در پی فشارهای سیاسی و نظامیان مجبور به عقب‌نشینی شد.
در دولت بولسونارو، گرسنگی، تورم، فقر و بیکاری بار دیگر در برزیل رکورد زده است. او هیچ ابایی ندارد که آشکارا اعتراف کند که از اقتصاد چیزی نمی‌فهمد. بولسونارو در وعده‌های انتخاباتی‌اش تأکید کرده که می‌خواهد شرکت‌های دولتی را خصوصی کند. او پیش‌تر نیز در سال 2018گفته بود که می‌خواهد تمام شرکت‌های دولتی را خصوصی کند اما روسای اغلب این شرکت‌ها را بولسونارو از میان نظامیان منصوب کرده از آنجا که آنها حامیان پیروزی مجدد او در انتخابات هستند، همین مسئله باعث شده تا او از سیاست خصوصی کردن این شرکت‌ها دست بردارد.
بولسونارو در سیاست خارجی با در پیش گرفتن سیاست‌های ملی‌گرایانه افراطی، ایده تبدیل کردن برزیل به قدرتی جهانی را کنار گذاشت و در لاک انزوا فرو رفت. در این مدت دونالد ترامپ از معدود حامیان و متحدان او به شمار می‌رفت که او را هم پس از انتخابات 2020آمریکا از دست داد. ارتباط او با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت رژیم‌صهیونیستی و منتقل کردن سفارت برزیل از تل‌آویو به بیت‌المقدس ازجمله اقدامات جنجالی بولسونارو در سیاست خارجی بود که انتقادهای بسیاری را در جامعه جهانی علیه او برانگیخت.

داسیلوا؛ وعده روزهای خوب
لولا داسیلوا در کارزارهای انتخاباتی‌اش مرتبا از بازگشت به رفاه و توزیع منصفانه ثروت گفته است. او پیش‌تر در مقام رئیس‌جمهور برزیل در کنار تأکید بر اجرای برنامه‌های حمایتی و آموزشی به‌دنبال حمایت از کسب‌وکارهای بزرگ بود. داسیلوا در جریان رقابت‌های انتخاباتی 2022به سوابق اقتصادی و اجتماعی‌اش اشاره کرده و وعده بازگشت روزهای خوب گذشته را داده است. به‌گفته ناظران اقتصادی، لولا درنظر دارد که ریاست‌جمهوری‌اش را با برنامه‌های رفاه اجتماعی آغاز کند. همچنین برای صنعتی‌سازی مجدد برزیل، مذاکرات و توافق احتمالی با بلوک تجاری آمریکای جنوبی (مرکوسور) و اتحادیه اروپا را از سر بگیرد.
در حوزه سیاست خارجی نیز لولا احتمالا تغییرات بنیادین را در سیاست‌های فعلی دولت بولسونارو ایجاد خواهد کرد. به‌عنوان مثال، لولا به‌عنوان یکی از منتقدان سرسخت رژیم‌صهیونیستی همواره بر احقاق حقوق فلسطینیان تأکید کرده است. او حتی در سال پایانی ریاست‌جمهوری برای به رسمیت شناختن فلسطین گام‌هایی نیز برداشته بود.
لولا اما درصورت پیروزی در انتخابات، علاوه بر چالش‌هایی چون بحران اقتصادی و دو قطبی شدن جامعه برزیل، با یک چالش جدی دیگر نیز روبه‌روست: ارتش. او گرچه در طول دوران ریاست‌جمهوری خود هرگز به‌طور مستقیم با ارتش روبه‌رو نشد اما دیلما روسف جانشین او، در سال 2011با راه‌اندازی کمیسیون حقیقت ملی که مسئول تحقیق درباره جنایات حکومت نظامی برزیل در سال‌های 1964و 1985بود آتش خصومت میان نظامیان و حزب کارگران برزیل را دوباره روشن کرد. بر این اساس بود که نظامیان در انتخابات 2018با استقبال از زندانی شدن لولا از پیروزی بولسونارو حمایت کردند. در انتخابات پیشرو نیز گرچه نظامیان اعلام کرده‌اند که این وظیفه شهروندان برزیلی است که انتخاب کنند چه‌کسی قرار است به کشور خدمت کند، اما ناظران سیاسی با اشاره به تأکید لولا بر لزوم بازگشت نظامیان به پادگان‌ها از عمیق‌تر شدن اختلافات دوطرف و چالش‌های پیشروی دولت لولا در این‌باره سخن می‌گویند.

لولا؛ اسطوره چپگرای برزیلی

لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا 76ساله‌زاده منطقه‌ای فقیرنشین در شمال‌شرق برزیل، برای امرار معاش از کودکی به مشاغلی چون کارگری، کفاشی و فروشندگی در خیابان مشغول شده و در جریان یک حادثه در محل کار انگشت دست چپ خود را از دست داد. همین شرایط سخت کاری، او را برآن داشت تا با تشکیل اتحادیه‌ کارگری به‌دنبال بهبود وضعیت کارگران باشد. لولا فعالیت سیاسی خود را به‌طور رسمی در 1980با پایه‌گذاری حزب «کارگران» آغاز کرد و تا سال 1994رهبر این حزب بود. او در سال‌های 2003تا 2010(دو دوره) رئیس‌جمهور برزیل بود و با اجرای سیاست‌های ریشه‌کنی گرسنگی و کمپین‌های دولتی مبارزه با فقر بیش از 30میلیون برزیلی را از گرسنگی نجات داد. دولت او توانست جنگل‌زدایی در آمازون را مهار کند. با این حال در آن زمان، طرح او برای ساخت چهارمین سد بزرگ جهان در این کشور به‌شدت مورد انتقاد حامیان محیط‌زیست قرارگرفت. لولادرپایان دومینریاست‌جمهوری‌اش با محبوبیت 87درصدی دفتر خود را ترک کرد. در جریان دو دوره ریاست‌جمهوری، چند تن از نزدیکان و وزرای دولت او به فساد متهم شدند. سرانجام در سال 2016اتهام فساد علیه خود لولا مطرح شد و سرجیو مورو، قاضی برزیلی که بعدها وزیر دادگستری دولت بولسونارو شد او را به رشوه‌خواری متهم و در نهایت به 26سال زندان محکوم کرد. لولا به واسطه این اتهام از رقابت‌های انتخاباتی 2018کنار گذاشته شد. بعدها دادگاه عالی برزیل اعلام کرد که شواهدی از سوگیری قاضی پرونده وجود دارد. لولا یک سال بعد با رفع اتهام روبه‌رو شد و پس از آزادی از زندان، اعلام کرد که در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت خواهد کرد. او در انتخابات پیشرو 2 شعار دارد: «دوباره برای برزیل شاد» و «عشق بر نفرت پیروز خواهد شد.» 

بولسونارو؛ ستاره آسمان افراط‌گرایی 

ژائیر بولسونارو در سال‌های مبارزه ضدکمونیستی در دهه‌های 1970و 1980، یک نظامی بود. فرانس24نوشته، او در سال 1988به‌دلیل انتشار مقاله انتقادی درباره دستمزد سربازان و همچنین ظن به‌دست داشتن در بمب‌گذاری در یک مکان عمومی از ارتش اخراج شد. بولسونارو پس از آن بود که با عضویت درحزب کوچک «دمکرات مسیحی» وارد دنیای سیاست شد. او که تاکنون سابقه عضویت در 9حزب سیاسی را دارد بیش از 3دهه نماینده پارلمان برزیل بوده است؛ اظهارات غیرمعمول و جنجالی او در این مدت همواره خبرساز بوده است. بولسونارو آشکارا به دوران دیکتاتوری برزیل ادای احترام کرده است. گفته شده، او در یک محفل خصوصی گفته بزرگ‌ترین اشتباه برزیل در دوران دیکتاتوری ـ سال‌های 1964تا 1985این بوده که به جای کشتن فعالان چپگرا، آنان را شکنجه کرده‌ است. ژائیر بولسونارو 67ساله ملقب به «ترامپ مناطق گرمسیری» در دوران ریاست‌جمهوری خود همواره با تحقیر سازمان‌ها و تشکیلات سیاسی سنتی گفتمان خشونت‌ را در شبکه‌های اجتماعی ترویج کرده است. برونو مایرفلد، خبرنگار برزیلی روزنامه فرانسوی لوموند می‌گوید: «سیاست‌های تندروانه و غیرمعمول بولسونارو، آن برزیلی را به جهانیان شناساند که قبلا ناشناخته بود. بولسونارو نماینده یک برزیل راست افراطی و بسیار رادیکال است؛ محافظه‌کارانی که طرفدار حمل سلاح و تخریب محیط‌زیست هستند.» شعارهای سیاسی او عبارتند از: «خدا، وطن، خانواده و آزادی» و «برزیل بالاتر از همه؛ خدا بالاتر از همه.»