2عامل اصلی ایستادن قلب ایرانیان

 روز جهانی قلب با این شعار برگزار شد؛ «با تمام قلب خود از قلب‌تان مراقبت کنید»، شعاری که برای ایرانی‌ها یک هشدار جدی است، چرا که 42درصد فوتی‌های کشور به‌دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی گزارش می‌شود. میانگین سنی سکته‌های قلبی در ایران هم 10تا 20سال پایین‌تر از کشورهای غربی و بین 40تا 60سال است. بیشترین بیماری‌های قلبی و عروقی هم فشار خون بالا، تنگی رگ‌های قلب، سکته و نارسایی‌های قلبی، نامنظمی‌های ضربان قلب و... عنوان می‌شود که به‌دلیل بی‌توجهی مردم و نبود روند درمانی مناسب در نهایت منجر به سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود. طاهره سماوات، کارشناس مسئول بیماری‌های قلب و عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در این‌باره به ایسنا گفته: «مرگ‌ومیرهای زیر ۷۰ سال بالایی داریم اما این روند در ایران خیلی هم با آنچه در دنیا رخ می‌دهد متفاوت نیست. البته موضوع عوامل خطر مرتبط با بروز بیماری‌های قلبی و عروقی چند وجهی است و تمام عوامل بر عهده وزارت بهداشت نیست و چند سازمان باید کمک کنند. مردان و زنان هم آمار یکسانی در زمینه بیماری‌های قلبی - عروقی دارند اما هورمون محافظت‌کننده استروژن در خانم‌ها تا سن یائسگی می‌تواند عوامل خطر بروز بیماری قلبی را کاهش دهد.» این مسئول درباره تأثیر ابتلا به کرونا بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی هم می‌گوید: «ابتلا به بیماری کرونا، فشارخون افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و خیلی از افرادی که فشارخون بالا هم نداشتند به واسطه ابتلا به کرونا به فشارخون بالا مبتلا شدند. در واقع فشارخون برخی بالا رفت و برای کسانی که فشارخون بالا داشتند، فشارخون‌شان تشدید شده و از کنترل خارج شد.»

2عامل تشدید بیماری‌های قلبی - عروقی
آمار فوت ناشی از بیماری‌های قلبی - عروقی عدد قابل توجهی را به‌خود اختصاص داده که شامل سکته‌های قلبی و مغزی، همچنین بیماری‌های قلبی منجر به فوت است. این وضعیت هم ناشی از 2عامل است؛ افزایش سن و شیوع فاکتورهای خطر. این نکته را مسعود اسلامی، متخصص قلب و عروق و دبیر علمی بیست و دومین کنگره بین‌المللی تازه‌های قلب و عروق به همشهری می‌گوید و در توضیح بیشتر عنوان می‌کند: «هر قدر سن بالاتر برود مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری‌ها هم افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این شیوع فاکتورهای خطر (چاقی، دیابت، فشارخون کنترل نشده، چربی خون بالا که تحت درمان نیست) هم افراد را در معرض فوت ناشی از بیماری‌های قلبی - عروقی قرار می‌دهد.» به‌گفته این متخصص کنترل نشدن مناسب فاکتورهای خطر باعث افزایش قابل توجه بیماری‌های قلبی - عروقی در کشور شده است: «در ایران فاکتورهای خطر به‌صورت مناسب درمان نمی‌شوند. نیمی از افراد دارای فشار خون بالا هیچ درمانی دریافت نمی‌کنند یا بیماران دارای چربی خون بالا درمان مؤثری ندارند. افراد مبتلا به چاقی روش‌های مؤثری برای کاهش وزن را دنبال نمی‌کنند و ریسک بیماری‌های قلبی - عروقی در آنها بالاست. برخی بیماران هم دیابت کنترل شده مناسب ندارند.» او در پاسخ به این سؤال که چرا این فاکتورها با وجود افزایش ریسک مرگ همچنان مورد بی‌توجهی مردم ایران است بیان می‌کند: «فشار خون، بیماری بدون علامت است. ممکن است فرد سال‌ها با آن زندگی و پس از حدود 10سال به‌دلیل سکته مغزی فوت کند و دلیل آن را هم نداند. از سوی دیگر برخی افراد هم می‌دانند که دچار فشار خون هستند اما نیمی از آنها هیچ دارویی مصرف نمی‌کنند و برخی دیگر هم پس از مدتی روند درمانی خود را رها می‌کنند. 2عامل تشخیص ندادن بیماری و درمان نامناسب باعث می‌شود که عوارض بیماری‌های فشار خون در ایران بسیار بالا باشد.»

نباید منتظر بروز علائم بیماری بود
به‌گفته اسلامی فشار خون زندگی افراد را از روال عادی خارج نمی‌کند و این مسئله بی‌توجهی نسبت به بیماری را تشدید کرده است: «در 90درصد موارد، فردی که افزایش فشار خون شریانی دارد، هیچ علائمی ندارد و در 10درصد ممکن است علائمی ازجمله سردرد، خستگی زودرس و... بروز کند. به همین دلیل اگر هیچ اقدامی برای اندازه‌گیری و کنترل فشار خون انجام نشود، نخستین علائم می‌تواند آخرین علامت یعنی سکته‌های قلبی و عروقی و حتی مرگ باشد.» این پزشک دارودرمانی را مؤثرترین روش در کنترل بیماری‌های قلبی - عروقی عنوان می‌کند و می‌گوید: «مهم‌ترین علت مصرف نشدن دارو، از سوی بیمار رخ می‌دهد یا ممکن است مقدار داروی تجویز شده ناکافی باشد. در بیماری افزایش فشار خون، فرد باید دارو را به میزانی مصرف کند که منجر به کنترل شود و تا آخر عمر ادامه داشته باشد. اما بیماران بعد از مدتی خسته می‌شوند و خودسرانه اقدام به کاهش یا قطع مصرف می‌کنند. این وضعیت بیشترین خطر را دارد چرا که اگر بیماری بعد از قطع یا کاهش دارو عود کند، شدیدتر خواهد بود و عوارض بسیار بیشتری هم دارد. این نکته بسیار مهمی است که مردم باید بدانند؛ فشار خون بیماری قابل علاجی نیست اما با مصرف دارو کنترل و درمان می‌شود.» اسلامی درباره اینکه با بروز چه علائمی فرد باید به‌صورت جدی اقدام به درمان کند هم توضیح می‌دهد: «درباره فشار خون نباید منتظر بروز علائم بود، چرا که آن زمان بسیار دیر خواهد بود. توصیه این است که تمامی افراد بعد از 18سالگی اقدام به اندازه‌گیری فشار خون کنند. اگر این عدد نرمال (14روی 9) بود باید به‌صورت سالانه تکرار شود و اگر بالاتر باشد، فرد به فشار خون مبتلاست و پزشک باید نسبت به روند درمانی آن تجویز مناسب را داشته باشد.»

افزایش ریسک ابتلا با چربی خون بالا
چربی خون هم یکی از فاکتورهای منجر به بیماری‌های قلبی - عروقی است. به‌گفته اسلامی، در رژیم غذایی 2نوع مفید و مضر وجود دارد: «درباره چربی‌های مضر (کلسترول یا LDL) به ازای هر یک میلی‌گرم که در بدن افراد افزایش پیدا کند، 2درصد بیماری‌های قلبی - عروقی بیشتر می‌شود. این مسئله بسیار مهمی است. ممکن است فرد بگوید که من فقط 10میلی‌گرم چربی مضر بالاتر از حد طبیعی دارم اما همین عدد می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری را 20درصد افزایش دهد.» او درباره اینکه کنترل چربی خون در افراد از چه زمانی باید آغاز شود هم می‌گوید: «در این‌باره توصیه این است که افراد بعد از 18سالگی چربی خون را اندازه‌گیری کنند. اگر در محدوده نرمال قرار داشته باشند، افراد باید هر 3سال اندازه‌گیری این فاکتور را تکرار کنند اما اگر از حد نرمال بیشتر شود، توصیه به رژیم غذایی با کلسترول کمتر است. پس از 6ماه اگر وضعیت چربی در خون در فرد به حد نرمال برنگردد دارودرمانی آغاز می‌شود.»

پیک سکته‌های قلبی در ایران، 40تا 60سال
به جز فاکتورهای خطر 2عامل دیگر هم در افزایش ابتلا و مرگ‌ به‌دلیل بیماری قلبی - عروقی اثرگذار بوده است؛ کووید-19و استرس‌های روحی. دبیر علمی بیست و دومین کنگره بین‌المللی تازه‌های قلب و عروق دراین باره توضیح می‌دهد: «سن سکته‌های قلبی در ایران 10تا 20سال کمتر از کشورهای غربی است. پیک مرگ ناشی از بیماری‌ها در کشورهای غربی 60تا 70سال و بیشترین شیوع آن در ایران بین 40تا 60سال است. البته مهم‌ترین علت این وضعیت در کشور ما کنترل نشدن مناسب فاکتورهای خطر است اما نحوه مواجهه با استرس‌های روحی باید مورد توجه قرار بگیرد.» اسلامی ادامه می‌دهد: «این استرس‌ها در تمام دنیا وجود دارد و به دسته حاد و مزمن تقسیم‌بندی می‌شوند که می‌توانند شیوع بیماری‌های قلبی - عروقی را افزایش دهند. استرس‌های روحی حاد به شکل خبرهای ناگهانی شوک‌آور به افراد منتقل می‌شود و می‌تواند در همان لحظه منجر به ایست قلبی و مرگ شود. استرس‌های مزمن هم به‌عنوان مثال یعنی فردی که از محیط و شرایط کاری و زندگی خود احساس رضایت ندارد و هر روز با این استرس‌ها مواجه است. این مسئله هم می‌تواند به‌تدریج منجر به تنگی عروق و در نهایت سکته‌های قلبی و مغزی شود.» به‌گفته این متخصص با فروکش کردن کرونا هم میزان مراجعات به‌دلیل بیماری‌های قلبی - عروقی افزایش پیدا کرده و در این‌باره هم 2 عامل دخیل است: «مردم در پیک بیماری به‌دلیل ترس از ابتلا به کرونا به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کردند و اگر پیش از پاندمی دچار بیماری بوده و طی این مدت روند درمانی خود را متوقف کرده باشند، این مسئله باعث می‌شود که نتیجه درمان به خوبی گذشته نباشد یا زمان برای درمان از دست رفته باشد. نارسایی قلبی و تنگی عروق در برخی از این بیماران حادتر شده است. از سوی دیگر ثابت شده، کووید-19عوارض دیررس هم دارد و شاهد بروز آنها پس از کاهش پیک بیماری هستیم. به همین دلیل میزان مراجعات به‌دلیل بیماری‌های قلبی - عروقی در حال افزایش است.»

2روش پیشگیری از افزایش بیماری
این متخصص درباره راهکارهای پیشگیری از افزایش این بیماری‌ها به 2روش اشاره می‌کند و می‌گوید‌: «روش‌ غربالگری یکی از روش‌های پیشگیری است. یعنی در نظام سلامت و بهداشت کشور سیستمی وجود داشته باشد که تمام افراد هر سال مورد ارزیابی و کنترل قرار بگیرند. اما چنین سیستمی در کشور ما وجود ندارد. به همین دلیل افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک عمومی یا خانواده، درخواست چکاپ قلبی و عروقی داشته باشند. اگر نتایج بررسی‌ وضعیت فشار، چربی و قند خون نرمال بود و فرد ابتلا به دیابت نداشت، این آزمایش‌ها باید هر 3 سال یک‌بار تکرار شود.» راهکار دوم هم به‌گفته اسلامی کاهش استرس است که از سوی روانپزشکان انجام می‌شود: «در این‌باره ما هم به جز اقدامات دارودرمانی به بیماران توصیه می‌کنیم برای کاهش تأثیر استرس بر بدن برخی ورزش‌های همراه با آرامش ازجمله پیاده‌روی در محیط آرام، یوگا یا مدیتیشن را در برنامه روزانه خود بگنجانند.»