«تراکم» همان نفت است که تمام می‌شود
کارشناسان اقتصادی می‌گویند فعالیت شهرداریها در بازار سرمایه، می‌تواند راهکاری موثر در پایان وابستگی آنها به درآمدهای ناپایدار باشد
مریم سمائی
دستیابی به درآمد پایدار شهری از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیران و برنامه‌ریزان شهری است. رشد روزافزون پدیده شهرنشینی، افزایش تقاضا برای دریافت کالاها و خدمات را به دنبال دارد و تأمین این نیازها مستلزم وجود منابع مالی پایدار و تزریق آن به شهر است. هماکنون بخش عمده‌ای از درآمدهای کسب‌شده توسط شهرداریها، پایدار نیست و بخش عمده درآمدها از منابع ناپایدار به‌دست می‌آید. عوارض فروش تراکم، تخلفات ساختمانی و جرائم ماده100، سهم بیشتری از درآمدهای شهرداری را به خود اختصاص داده و این در حالی است که منابع پایداری مانند دریافت عوارض نوسازی، مالیات بر زمین و مستغلات و درآمدهای حاصل‌شده از فروش خدمات، تقریبا مغفول مانده است.
مولدبودن؛ راهی برای پایداری درآمد
عده‌ای از کارشناس‌‌ها معتقدند که شهرداریها می‌توانند با فعالیت در بازار سرمایه، راه جدیدی برای کسب درآمد و تأمین منابع مالی پایدار پیدا کنند.
سروش صاحب‌فصول ـ یکی از کارشناسان اقتصادی ـ در گفت‌وگو با همشهری در این باره می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند درآمد را پایدار کند مولدبودن و اتکای آن به ایجاد ارزش افزوده است. هماکنون بخش عمده‌ای از درآمد شهرداریها از محل فروش تراکم تأمین می‌شود که این مدل درآمدی کاملا ناپایدار است؛ چراکه هر زمان تقاضا، کاهش پیدا کند مقدار درآمد نیز کاهش پیدا می‌کند. از سوی دیگر در کسب درآمد ناپایدار همچون فروش تراکم، ما چیزی را می‌فروشیم و در قبال فروش آن، چیزی به دست می‌آوریم. در واقع این منبع، تمام‌شدنی است و تولیدی در آن صورت نمی‌گیرد».
او چنین سیاستی در کسب درآمد را با فروش نفت مقایسه می‌کند و در توضیح آن می‌گوید: «در موضوع نفت ما چیزی را تولید نکرده‌ایم بلکه محصولی وجود داشته که آن را شناسایی و استخراج کرده‌ایم و بدون هیچ دخل و تصرفی به فروش رسانده‌ایم. به طور حتم این نفت روزی به پایان می‌رسد و دست ما از درآمد حاصل از آن کوتاه می‌شود. این موضوع در تراکم‌فروشی هم صدق می‌کند؛ ما فضای شهری را خلق نکرده‌ایم بلکه این فضا وجود داشته و روزی به پایان می‌رسد».
با این حال مدیران شهری در تهران و سایر کلانشهرهای ایران نیاز به راهکارهای عملی برای دستیابی به درآمدهای پایدار دارند.
صاحب‌فصول می‌گوید: «اگر به دنبال کسب درآمد پایدار هستیم باید در ایجاد آن نقش داشته باشیم. یکی از متداول‌ترین درآمدهای پایدار شهری اخذ مالیات از شهروندان است که این درآمد، ناشی از ثروت نیست بلکه ناشی از تولید ارزش افزوده‌ای است که ایجاد شده و این چرخه، چرخه‌ای بازتولیدی است».
در هفته‌های گذشته که بحث بدهی‌های شهرداری تهران و نیاز به تعریف روش‌هایی برای کسب درآمدهای پایدار بیش از پیش در نشست‌های مدیران شهری مورد توجه قرار گرفت، فعالیت شهرداری در بازار سرمایه هم یکی از موضوع‌های مورد بحث بود. صاحب‌فصول درباره این راهکار می‌گوید: «این موضوع، یکی از راه‌های جدید کسب درآمد پایدار است؛ بدون تردید سهام شرکت‌هایی مورد اقبال قرار می‌گیرد که سودآور باشد و سودآوری به طور حتم، محصول مولدبودن است».
این کارشناس مسائل اقتصادی در توضیح نحوه اضافه‌شدن شرکت‌های زیرمجموعه شهرداری به بازار بورس می‌گوید: «نخستین نکته‌ای که باید این شرکت‌ها رعایت کنند حفظ سودآوری است. نکته دوم، شفاف‌سازی در اطلاعات مالی است؛ یعنی شرکت‌های بورسی ناگزیرند که اطلاعات مالی خود را به‌طور شفاف منتشر کنند تا در دسترس خریداران سهام قرار گیرد».
بورس؛ کلیدیترین ابزار شفافیت
«کلیدیترین ابزار شفافیت در امور مالی کشورها، واردشدن شرکت‌ها و مؤسسه‌ها به بازار سرمایه و بورس است.»؛ این را صاحب‌فصول می‌گوید و ادامه می‌دهد: «شرکتی که وارد بازار بورس می‌شود بخش کمی از منابعش از محل آورده سرمایه‌گذاران شرکت تأمین شده و بخش عمده منابع از سرمایه خریداران کسب می‌شود؛ بنابراین آن شرکت در تأمین منابع مالی خود به دولت و حاکمیت وابسته نیست بلکه از محل پول مردم به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به این شکل، پول و سرمایه مردم به جای صرف‌شدن در امور واسطه‌گری، وارد یک جریان مولد می‌شود و اقتصاد را پوینده می‌کند. از سوی دیگر وقتی منابع، دولتی است و تنها نهاد ناظر بر فعالیت شرکت‌ها هم دولت باشد احتمال ایجاد فساد و رانت‌خواری در فعالیت‌ها بیشتر است اما فعالیت شرکت‌ها در بازار بورس و شفاف‌سازی مالی از فساد هم جلوگیری می‌کند. وقتی مردم در امری مشارکت داشته باشند مطالبه‌گر می‌شوند و این مطالبه‌گری، مدیران را کارآمد و پاسخگو می‌سازد. به این ترتیب مدیر می‌داند که اگر تصمیم اشتباهی بگیرد و عملکرد شفافی نداشته باشد باید توضیح بدهد».
یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند درآمد را پایدار کند مولدبودن و اتکای آن به ایجاد ارزش افزوده است. هماکنون بخش عمده‌ای از درآمد شهرداریها از محل فروش تراکم تأمین می‌شود
