کشوری که گاهی زیر آب می‌رود

بهنام سلطانی

همسایگی برخی کشورها با اقیانوس آرام مثل دوروی سکه است. یک روی سکه این است که مردم این کشورهای عمدتا کوچک از نعمت آب و هوای استوایی برخوردار می‌شوند و ثروت لایزالی به‌نام منابع طبیعی خواهند داشت اما قرار گرفتن در تیررس کشورهای استعمارگر را باید روی دیگر سکه همجواری با بزرگ‌ترین اقیانوس دنیا دانست. کشور 800کیلومترمربعی کریباتی را باید جزو گروه دوم قرار داد. کریباتی یکی از کشورهای حاشیه اقیانوس آرام جنوبی به‌شمار می‌آید که از موقعیت ویژه جغرافیایی برخوردار است و همین موضوع موجب شده تا برخلاف بسیاری از جزایر حاشیه اقیانوس آرام گمنام نباشد. پیش‌بینی دانشمندان این است که کل مساحت جمهوری کریباتی که از 33جزیره تشکیل شده به‌خاطر تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین تا 50سال آینده به‌طور کامل زیر آب خواهد رفت.

کشف انگلیسی‌ها
کریباس، یکی از قدیمی‌ترین مکان‌هایی است که بومیان قاره اقیانوسیه برای زندگی انتخاب کردند. نخستین مهاجرت‌ها به این نقطه از دنیا 100سال بعد از میلاد مسیح(ع) صورت گرفت و در قرن14 میلادی به اوج رسید. تا آن موقع مهاجران، منطقه خوش آب و هوای کریباتی را صرفا برای زندگی آرام و بی‌دغدغه انتخاب می‌کردند اما از اواخر قرن18 میلادی که بوی معادن فسفر به مشام استعمارگران رسید ماجرا به کلی فرق کرد. یک جهانگرد انگلیسی به‌نام گیلبرت نخستین کسی بود که پا به جزایر کریباتی گذاشت و به همین دلیل ابتدا نام این جزیره را گیلبرت گذاشتند. بعد از کشف این جزیره، کشتی‌های آمریکایی و انگلیسی در کریباتی پهلو گرفتند و این جزیره آرام آرام به محل زندگی مهاجران آمریکایی و انگلیسی بدل شد. انگلیسی‌ها به غارت معادن فسفر رضایت ندادند و بعد از اینکه چند جزیره مهم حاشیه اقیانوس آرام را به خاک کریباتی ضمیمه کردند، به‌طور رسمی از کریباتی به‌عنوان کشور تحت‌الحمایه بریتانیا نام بردند. به این ترتیب جزیره بکر و آرام جنوب اقیانوس آرام در جنگ جهانی دوم به محل جنگ ابرقدرت‌های سیاسی بدل شد. ژاپن که از حضور متفقین در نزدیکی‌های مرز خودش احساس خطر می‌کرد، جزایر کریباتی را به تسخیر خودش درآورد و اقدام آمریکایی‌ها برای بیرون راندن ژاپنی‌ها از این منطقه به وقوع یکی از خونبارترین منازعات جنگ جهانی دوم انجامید. بعد از جنگ جهانی دوم، اوضاع کمی آرام‌تر شد و انگلیسی‌ها در ازای جدایی چند جزیره مهم از کریباتی به این کشور خودمختاری دادند. به این ترتیب کریباتی در سال1979 اعلام استقلال کرد و در سال1999 به عضویت سازمان ملل متحد درآمد.

چند دهه تا نابودی
بعد از جنگ جهانی دوم کریباتی به همان مجمع الجزایر آرام حاشیه اقیانوس آرام بدل شد و نام این کشور 120هزار نفری کمتر در خبرهای روز دنیا شنیده می‌شود. تخلیه انبوه معادن فسفر توسط کشورهای استعماری هم در ماجرای انزوای این کشور بی‌تأثیر نبوده است. حالا دیگر از منابع طبیعی خبری نیست و دانشمندان هم پیش‌بینی می‌کنند این کشور تا چند دهه دیگر اصلا وجود خارجی نخواهد داشت. به‌خاطر تغییرات اقلیمی و گرمای زمین، پیش‌بینی می‌شود بسیاری از شهرهای مهم دنیا مثل بخش‌هایی از آلمان، هلند، اسپانیا و چندین ایالت در آمریکا زیر آب بروند، اما در مورد کریباتی اوضاع به‌مراتب وخیم‌تر است؛ چون کل این کشور زیر آب خواهد رفت. دانشمندان می‌گویند با ادامه روند گرم شدن زمین، کریباتی نخستین کشوری است که زیر آب خواهد رفت و به همین‌خاطر بیشتر مردم این کشور از حالا به کشورهای کوبا، نیوزیلند، استرالیا، مکزیک و فیجی مهاجرت می‌کنند.

شاهدان نخستین طلوع
جمهوری کریباتی در مرکز استوا یا نیمگان زمین و در انتهای خط بین‌المللی روزگردان واقع شده و موقعیت خاص جغرافیایی دارد. این کشور کوچک در دوسوی خط بین‌المللی تاریخ یا همان IDL قرار گرفته و به همین‌خاطر در یک سوی این خط، تاریخ یک روز عقب‌تر از سوی دیگر است. با این حساب جزیره‌های غربی و شرقی 24ساعت با هم اختلاف ساعت پیدا می‌کنند. تصور کنید که تقویم بخش غربی شنبه را نشان بدهد اما برای ساکنان بخش شرقی یکشنبه باشد. این اتفاق که موجب بی‌نظمی اجتماعی و اقتصادی در هر کشوری می‌شود تا سال1995 فقط در جمهوری کریباتی رخ می‌داد، اما دولتمردان این کشور خط بین‌المللی تاریخ را به سمت شرق حرکت دادند تا همه جزایر در یک روز قرار بگیرند. جابه‌جایی خط بین‌المللی تاریخ یک اتفاق جالب را هم در این کشور رقم زد و کریباتی به نخستین کشوری بدل شد که طلوع خورشید را می‌بیند. ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود چون بعد از جابه‌جایی خط بین‌المللی تاریخ، کریباتی به نخستین کشوری بدل شد که در روز اول ژانویه سال2000 وارد هزاره سوم میلادی شد.

عاری از کرونا
جمهوری کریباتی در منطقه استوایی گرمسیری و در پایین‌ترین نقطه زمین نسبت به سطح دریا قرار دارد و یکی از فقیرترین و دورافتاده‌ترین مناطق جهان است، اما یکی از 13کشور دنیا به‌شمار می‌آید که هیچ موردی از ابتلا به ویروس کرونا در آن ثبت نشده. همین ماجرای عجیب باعث شد روزنامه انگلیسی دیلی‌استار گزارشی درباره این موضوع منتشر کند. در این گزارش روایت‌هایی از ساکنان محلی بازگو شده بود مبنی بر اینکه با خوردن نارگیل به جنگ کرونا رفته‌اند! بومیان محلی شاید بیراه نمی‌گویند. این کشور با انبوه درختان سبزی که وسط اقیانوس آرام را پوشانده شناخته می‌شود. این فضاهای سبز به‌دلیل وجود درختان نارگیل است که ساکنان محلی قبلا برای ساخت قایق‌ها و خانه‌های چوبی از آنها استفاده می‌کردند، اما میوه این درختان حالا به یک محصول مهم و استراتژیک بدل شده. بومیان کریباتی معتقدند نارگیل سرشار از ویتامین‌های C و A  است و ترکیب آن با میوه محلی «نونی» و نوعی نوشیدنی‌ترش که برای وعده صبحانه تهیه می‌شود آنها را در امان نگه‌داشته است.

غیرقابل سکونت
مطالعه درباره کشور کوچک و کم‌جمعیت کریباتی مثل سفر به سرزمین عجایب است و گاهی اوقات انسان افسوس می‌خورد که کشوری با این ویژگی‌های منحصر به فرد قرار است تا 50سال آینده به‌طور کامل زیر آب برود. این کشور از 33جزیره تشکیل شده که فقط 21جزیره آن مسکونی است. 12جزیره دیگر هنگام بالا آمدن آب دریا به‌طور کامل زیر آب می‌روند و برای چند لحظه هیچ اثری از آنها باقی نمی‌ماند. این جزایر مرجانی مدام در مسیر جزر و مد قرار دارند و به همین دلیل از ابتدا خالی از سکنه بوده‌اند. به این جزیره‌ها آب سنگ یا صخره دریایی هم می‌گویند و به‌خاطر جزر و مد آب دریا هیج جنبده‌ای در این جزایر زندگی نمی‌کند و هیچ گیاهی در این بخش‌ها نمی‌روید.