تحریم‌های یکجانبه مغایر با اصول حقوق بین‌الملل

«آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل درمورد تأثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر برخورداری افراد از حقوق بشر، در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری به ایران سفر کرد. این سفر 11روزه از ۷ تا ۱۸ اردیبهشت به دعوت ستاد حقوق بشر ایران انجام شد و هدف آن بررسی آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر مردم کشورمان بود. «دوهان» در این سفر از نزدیک در جریان برخی از این آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفت. «دوهان» در پایان سفر خود با حضور در یک نشست خبری به سؤالات خبرنگاران درخصوص نتایج این سفر پاسخ داد و بیانیه‌ای نیز در این‌باره منتشر کرد. اکنون گزارشگر ویژه سازمان ملل درمورد تأثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر بهره‌مندی افراد از حقوق بشر، گزارش خود را به‌طور رسمی درباره سفر به ایران منتشر کرده است.

براساس این گزارش از سال۱۹۷۹، آمریکا تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مالی را با ممنوعیت همه‌جانبه تجارت از سال۱۹۹۵ و اقدامات قابل‌توجهی به‌منظور انزوای ایران در سیستم تجاری و مالی بین‌المللی، از طریق اعمال تحریم‌های ثانویه بر نهادها و مؤسسات مالی غیرآمریکایی در همه بخش‌های اقتصادی علیه ایران اعمال کرده است. اتحادیه اروپا از سال۲۰۱۰ با ممنوعیت فروش، انتقال یا صادرات کالاها و فناوری با کاربرد دوگانه و با اعمال محدودیت‌هایی بر سرمایه‌گذاری و مالی، تعامل با صنعت نفت و گاز، بیمه، حمل‌ونقل و صنعت نفت ایران، تحریم‌های جامع اقتصادی، تجاری و برخی دیگر را علیه ایران تصویب کرد. در سال‌های بعد با تحریم نفتی در سال۲۰۱۲ و ممنوعیت فروش، عرضه، انتقال یا صادرات برخی کالاها ازجمله تجهیزات با فناوری قابل استفاده در صنایع نفت، گاز طبیعی و پتروشیمی تشدید شد. توقیف دارایی‌های بانک مرکزی، شرکت کشتیرانی ملی ایران و تعدادی از اشخاص و سازمان‌های دولتی و غیردولتی ازجمله موارد دیگر به شمار می‌روند.

تأثیر نامطلوب تحریم‌ها بر حقوق بشر
گزارشگر ویژه گزارش‌های متعددی از امتناع مؤسسات مالی خارجی و شرکت‌های تجاری از پرداخت‌ها و ارائه کالاها و خدمات به‌دلیل ترس از پیامدهای مالی، اعتباری و سایر موارد دریافت کرده است. حتی پس از امضای برجام، گزارش‌هایی مبنی بر عدم‌تمایل مؤسسات مالی خارجی جهت احیای روابط با ایران و سرمایه‌گذاری در این کشور، با توجه به سابقه جریمه‌های مالی سنگین برای ادعای نقض تحریم‌های آمریکا، منتشر شده است. این امر نه‌تنها موجب ایجاد اختلالات و تأخیر جدی در تأمین کالاهای اساسی ازجمله غذا، دارو، تجهیزات پزشکی و سایر تجهیزات و مواداولیه شده، بلکه مانع جدی مشارکت ایران در همکاری‌های بین‌المللی شده است. گزارشگر نتیجه می‌گیرد استفاده از تحریم‌های یکجانبه، تحریم‌های ثانویه و تبعیت بیش از حد، تأثیر نامطلوبی بر طیف گسترده‌ای از حقوق بشر، مدنی و سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ازجمله حق حیات و حق توسعه دارد.

تأثیر تحریم‌ها بر دسترسی به دارو
چالش‌‌های مهمی در تهیه و تحویل داروها و تجهیزات پزشکی نجات‌دهنده تولید شده توسط شرکت‌های خارجی و برای درمان بیماری‌های نادر، ازجمله انواع خاصی از سرطان، تالاسمی، هموفیلی، سرطان خون، ماهیاک، ‌ام‌اس، بیماری پروانه‌ای، اتیسم و انواع خاصی از دیابت وجود دارد. اگرچه نص تحریم‌ها اعلام می‌کند که داروها و تجهیزات پزشکی به‌دلیل معافیت‌های بشردوستانه تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرند، اما ارائه آنها به ایران به‌دلیل تأثیر تحریم‌ها بر شرکت‌های مالی، تجاری، کشتیرانی و بیمه، محدودیت‌های پرداخت‌های بین‌المللی و کسب‌وکارهای خارجی به‌شدت کاهش یافته است. همچنین تبعیت بیش از حد تامین‌کنندگان این اقلام مانعی جدی برای برخورداری همه ایرانیان از حق دستیابی به بالاترین استانداردهای سلامتی قلمداد می‌شود. محدودیت‌های دسترسی به تجارت رسمی، کانال‌های پرداخت و تحویل به‌دلیل محدودیت‌های مرتبط با تحریم‌ها، یکی از دلایل افزایش محصولات پزشکی تقلبی، قاچاق داروهای منقضی‌شده با پیامدهای مخرب برای سلامت عمومی، به‌ویژه در میان جمعیت‌های آسیب‌پذیر است. گزارشگر ویژه در تهران از مرکز تخصصی درمان بیماران پروانه‌ای بازدید کرد. این رنج تنها با استفاده از بانداژهای تولیدی توسط تنها یک شرکت در سوئد قابل کاهش است. نمونه‌های متعدد دیگری از عدم‌تمایل شرکت‌های خارجی به تحویل داروها، تجهیزات پزشکی و قطعات یدکی لازم، ازجمله داروهای مشتق‌شده از پلاسما، سانتریفیوژهای بانک خون، تجهیزات اندازه‌گیری و کنترل کیفیت، دستگاه‌های تشخیصی بیماری‌های دوران بارداری، قلبی، تجهیزات آندوسکوپی، مواد برای تولید دستکش و کاتتر و حتی آمبولانس دریافت کرد. علاوه بر دارو و تجهیزات پزشکی، شرکت‌ها و تامین‌کنندگان بین‌المللی از فروش نرم‌افزارهایی برای مدیریت و نظارت بر درمان بیماران، مانند نرم‌افزارهای مورد نیاز برای مدیریت دوز داروی بیماران سرطانی خودداری می‌کنند. اثرات نامطلوب تحریم‌های یکجانبه بر مراقبت‌های بهداشتی با ویروس کرونا تشدید شده است، به‌طوری که ایران با بیش از ۱۳۱هزار قربانی تا پایان سال۲۰۲۱ در میان کشورهای آسیب‌دیده قرار گرفته است.
ادامه این گزارش را در همشهری آنلاین بخوانید.