رقابت عربستان و امارات بر سر نفت و گاز یمن

نبرد بر سر کنترل قلب یمن و منابع انرژی این کشور به نقطه اوج خود رسیده است. این نبرد میان گروه‌های جدایی‌طلب موسوم به «شورای انتقالی جنوبی» و حزب اسلامگرای «اصلاح» مورد حمایت عربستان سعودی است؛ درگیری‌هایی که به تهدیدی جدی برای توافق2019 ریاض تبدیل شده و مشروعیت سیاسی شورای رهبری ریاست‌جمهوری یمن را که اخیرا با فشار عربستان سعودی تشکیل شده بیش از پیش زیر سؤال برده است.
نیروهای جدایی‌طلب تحت کنترل شورای انتقالی جنوبی در 4سال گذشته توانسته‌اند بخش قابل توجهی از مناطق جنوبی ازجمله استان‌های عدن، ضالع، لحج، سقطری و ابین را تصرف کنند؛ شرایطی که به اعتقاد ناظران سیاسی یمن را با 3موقعیت متناقض روبه‌رو کرده است. 
اول اینکه، آتش‌بس ملی میان دولت و جنبش انصارالله(حوثی‌ها) با میانجیگری سازمان ملل همچنان به‌طور گسترده‌ای برقرار است اما جناح مخالف انصارالله تقریبا در آستانه فروپاشی است. دوم، نیروهای نظامی- سیاسی که اکنون با یکدیگر درگیر هستند، یعنی گروه موسوم به «دفاع شبوه» و نیروهای وابسته به حزب اصلاح مورد حمایت ریاض از سوی نهادهای بین‌المللی به رسمیت شناخته شده‌اند. در واقع، «عیدروس الزبیدی» رهبر شورای انتقالی جنوبی که مورد حمایت امارات است و عبدالرحمن ابوزرعه رهبر شبه‌نظامیان وابسته به عربستان، هر دو عضو شورای ریاست‌جمهوری یمن هستند. سوم، دولت و ارتش یمن تقریبا از نظر کنترل بر اراضی یمن در آستانه رانده شدن به حاشیه قرار دارند چرا که هم‌اکنون نیروهای انصارالله بخش زیادی از مناطق شمالی و نیروهای تجزیه‌طلب با حمایت امارات نیز بخش زیادی از مناطق جنوبی را در اختیار دارند.
در هفته‌های اخیر نیروهای جدایی‌طلب جنوب یمن که رسما از سوی امارات حمایت می‌شوند کنترل بخش زیادی از استان شبوه به‌ویژه شهر نفت‌خیز عتق را به‌دست گرفته‌اند. این نیروها همچنین توانستند شهرهای شقره، اهور و همین‌طور شهرهای ساحلی استان ابین را به تصرف خود درآورند. در تمام این مناطق نیروهای حزب اصلاح نزدیک به عربستان سعودی شکست خورده و مجبور به عقب‌نشینی شدند. النورا آردمگنی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه میلان، در تحلیلی برای انستیتو میدل‌ایست، می‎نویسد: «2نکته درباره پیشروی نیروهای مورد حمایت ابوظبی وجود دارد؛ اول اینکه آنان نه فقط از نیروی نظامی بلکه از انتصابات سیاسی و قدرت اقتصادی برای پیشروی خود استفاده می‌کنند و دوم اینکه برخلاف استراتژی‌های قبلی در سال‌های 2015 تا 2019میلادی این‌بار هدف نیروهای شورای انتقالی جنوبی کنترل قلب یمن یعنی منابع انرژی این کشور است.»
حدود 2هفته پیش، پس از چند هفته درگیری میان گروه «دفاع شبوه» وابسته به شورای انتقالی جنوبی و امارات از یک‌سو و شبه‌نظامیان مورد حمایت عربستان که رابطه نزدیکی با سلفی‌ها دارند از سوی دیگر، نیروهای مورد حمایت ابوظبی توانستند کنترل میادین نفت‌وگاز در شرق استان شبوه را به‌دست بگیرند. نیروهای مورد حمایت امارات همچنین از هفته گذشته عملیات نظامی جدیدی را از شهر ساحلی شقره در استان ابین آغاز کرده و اعلام کردند که هدف‌شان مقابله با گروه‌های تروریستی است. این عملیات با وجود دستور صریح شورای رهبری ریاست‌جمهوری یمن مبنی‌بر توقف آن، نه‌تنها تاکنون ادامه داشته که گفته شده به‌زودی به منطقه کلیدی نفت‌خیز حضرالموت نیز کشیده خواهد شد.

افول حزب اصلاح، چالشی برای عربستان 
نیروهای مورد حمایت امارات در شرایطی در جنوب یمن دست بالا را دارند که قدرت حزب اصلاح(مورد حمایت ریاض) آشکارا کاهش یافته است؛ حزبی که به اعتقاد ناظران دیگر قادر نیست موقعیت نظامی و سیاسی خود را در مناسبات سیاسی‌- نظامی یمن حفظ کند. افول قدرت حزب اصلاح چالشی جدی برای سعودی‌ها به‌شمار می‌رود چون در شرایطی که نیروهای مورد حمایت امارات برای خودمختاری یا حتی جدایی بخش‌هایی از یمن می‌جنگند نیروهای مورد حمایت ریاض تنها می‌توانند کنترل مناطق کوچک و حاشیه‌ای را در جنوب حفظ کنند. النورا آردمگنی می‌نویسد: به‌رسمیت شناخته شدن رهبران گروه شورای انتقالی جنوبی توسط سازمان‌های بین‌المللی یک مزیت برای نیروهای تحت حمایت امارات به‌شمار می‌رود. رهبر این گروه عضو شورای رهبری ریاست‌جمهوری است که حدود 6ماه پیش با فشار سعودی‌ها تشکیل شد. هم‌اکنون 4عضو ارشد این گروه به‌عنوان وزرای پیشنهادی شورای رهبری ریاست‌جمهوری معرفی شده‌اند. همچنین از اواخر سال گذشته میلادی حداقل در 3شهر کلیدی شبوه، حضرالموت و سقطری در جنوب یمن فرمانداران حامی ریاض برکنار شده و جایشان را چهره‌های طرفدار امارات گرفته‌اند. نیروهای حامی امارات به‌لحاظ اقتصادی نیز دست بالا را دارند. طی 7سال اخیر دستمزد نیروهای وابسته به امارات در یمن بیشتر از نیروهای حزب اصلاح بوده است. به‌گفته ناظران، نیروهای تحت امارات یمن اکنون به‌دنبال کنترل مسیرهای استراتژیک حمل‌ونقل مناطق نفت‌خیزی چون مارب و حضرالموت و همچنین منابع عظیم نفت و گاز در شبوه هستند.
عرب‌نیوز در گزارشی با اشاره به تشدید درگیری‌های خونبار در جنوب یمن و هزینه گزاف رقابت امارات و عربستان برای مردم این کشور نوشته است: «آنچه امروز در یمن اتفاق می‌افتد منافع مردم را دربرنمی‌گیرد و تنها در راستای منافع قدرت‌های منطقه‌ای و تقویت هژمونی آنهاست. تحولات سیاسی و نظامی یمن زندگی غیرنظامیان را کاملا تحت‌تأثیر قرار داده است؛ نمونه‌اش پیشروهای اخیر جدایی‌طلبان در جنوب که به تهدیدی جدی برای زندگی غیرنظامیان تبدیل شده‌اند.»