اهمیت برنامه درسی مهارت‌محور در مدرسه

زهرا علی‌اکبری- کارشناس آموزش

سال‌های اولیه تحصیل در مدرسه زمانی است که می‌توان از آن به‌عنوان بنیان و پایه‌ای مستحکم برای توسعه رفتارها یا مهارت‌هایی یاد کرد که کودک را در ادامه مسیر زندگی توانمند و موفق می‌کند. رسیدن به نقاط عطف خاص در هر 5 حوزه رشد (شناختی، فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و زبانی) به کودکان کمک می‌کند تا به بزرگسالانی قوی و سالم تبدیل شوند. برای دستیابی به این هدف، داشتن برنامه درسی در نظام آموزشی عمومی که به توسعه این مهارت‌ها کمک می‌کند، ضروری است. کودک با کسب مهارت‌ها و نه فقط با گوش دادن به معلمان، آموخته‌هایش را هرگز از یاد نمی‌برد. به همین دلیل است که برنامه درسی در نظام آموزشی نوین به جای صرف وقت سخنرانی برای کودکان در موضوعات مختلف، بر توسعه مهارت‌های بنیادی-حیاتی برای سنین 2 تا 6سال تمرکز دارد.

چرا برنامه درسی مبتنی بر مهارت؟
مغز کودک بین یک تا 3سالگی، به‌طور متوسط در هر ثانیه حدود 700اتصال عصبی ایجاد می‌کند. یعنی او در هر ثانیه 700نکته جدید یاد می‌گیرد.براساس آخرین تحقیقات علمی، کودکان زمانی که به جای نشستن و گوش دادن به یک معلم، در حال تمرین و کاوش هستند، بهتر یاد می‌گیرند. بنابراین یادگیری تکه تکه و حفظ محتوا در آینده به کودکان کمکی نخواهد کرد.هدف از یادگیری در سال‌های پایه، توسعه تسلط در مهارت‌های حیاتی مانند خواندن، منطق، تمرکز و پشتکار است.
کلمه «مهارت» به‌خودی خود به‌معنای توانایی انجام کاری خوب یا داشتن تخصص در آن زمینه است. از این رو، یادگیری مبتنی بر مهارت براساس یادگیری مبتنی بر دانش بنا شده است. این شاخص به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا استعداد خود را در زمینه خاص مورد علاقه‌شان افزایش دهند. جایی که دانش‌آموزان می‌توانند اطلاعات را به‌صورت عملی برنامه‌ریزی، اجرا و پردازش کنند.
دراین برنامه، دانش‌آموزان به جای صرف ساعت‌ها برای یادگیری طوطی‌وار دانش، درس را حین کار یاد می‌گیرند. بنابراین، وقتی نوبت به تسلط بر یک جایگاه خاص می‌رسد، دانش‌آموز به راحتی درک کاملی از مفاهیم در موقعیت‌های زندگی واقعی به‌دست می‌آورد. در عین حال، آنها را قادر می‌سازد تا هر زمان که وظیفه‌ای را انجام دهند، کار باکیفیتی تولید کنند.بنابراین، از طریق تمرین مداوم در یادگیری عملی، دانش‌آموز نه‌تنها تجربه کسب می‌کند، بلکه می‌تواند پتانسیل واقعی مهارت‌های خود را فراتر از کلاس درس نشان دهد.
برنامه درسی مبتنی بر مهارت، کودکان را به‌عنوان خوانندگان، نویسندگان، متفکران انتقادی و ریاضیدانان توانمند می‌سازد تا به دانش‌آموزان و شهروندانی خلاق، آگاه، پرشور و شاد تبدیل شوند. کودکان خودشان فکر می‌کنند و آماده‌اند تا سفر یادگیری و کشف خود را آغاز کنند. انعطاف‌پذیری منحصر به فرد یک برنامه درسی مبتنی بر مهارت به ما این امکان را می‌دهد که به‌طور مداوم هر کودک را با سرعت خودش به چالش بکشیم.
دهه‌ها پژوهش جمعی نشان داده است که کودکان مهارت‌های ضروری زندگی را از طریق بازی یاد می‌گیرند و توسعه می‌دهند. بعضی از مزایای یادگیری از طریق بازی و مهارت‌آموزی عبارتند از: ایجاد عزت‌نفس، اعتماد به نفس و تقویت مهارت‌های رهبری، توسعه مهارت‌های حل مسئله، استفاده از واژه‌های جدید، مشارکت و همکاری، مستقل بودن و همچنین برنامه‌ریزی و تفکر برای آینده‌.به‌عنوان مثال برنامه درسی مهارت محور در دوره ابتدایی بر4حوزه مهارتی تمرکز دارد که رشد کامل کودک را در بر می‌گیرد. در هر یک از این مهارت‌ها، یک مسیر یادگیری برای هر کودک طراحی شده است و به آنها کمک کند تا با سرعت خود یاد بگیرند.
  مهارت‌های بدنی: که شامل مهارت‌های حرکتی نرم (استفاده از ماهیچه‌های کوچک مانند دست، انگشتان و شست است. برای کارهایی مانند نوشتن، طراحی و دکمه زدن مفید است.) و مهارت‌های حرکتی سخت (استفاده از عضلات بزرگ مانند بازوها، پاها و سایر قسمت‌های بزرگ بدن است. برای کارهایی مانند دویدن، پریدن، لگد زدن، پرتاب کردن و غیره مفید است.) هستند.
* مهارت‌های ریاضی: مهارت‌های ریاضی به کودک کمک می‌کند تا در منطق، مرتب‌سازی اشکال، الگوبرداری، حل مسئله و محاسبه تسلط پیدا کند.
  مهارت‌های زبانی: به کودک کمک می‌کند تا زبان فارسی، انگلیسی، عربی و... را به‌عنوان یک زبان به جای یک موضوع یاد بگیرد. گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن اجزای اصلی برای تسلط بر زبان هستند.
 مهارت‌های عاطفی-اجتماعی: این مهارت‌ها به بچه‌ها کمک می‌کند تا برای زندگی فراتر از مدرسه آماده شوند. استقلال، اشتراک‌گذاری، همدلی، شفقت، پشتکار و اعتماد به نفس بعضی از ویژگی‌های کلیدی است که بچه‌ها یاد می‌گیرند.

به این ترتیب برنامه درسی مهارت محور سبب، افزایش خلاقیت، تقویت تفکر انتقادی و ارتقای قابلیت‌های مشارکتی می‌شود.
شایسته است در زمانه‌ای که نظام آموزشی ما بر ضرورت وجود تحولاتی بنیادین تأکید دارد، در برنامه درسی که از آن محتوای آموزشی کلاس‌های درس استخراج می‌شود؛ توسعه مهارت‌های دانش‌آموزان در 12سال تحصیل برنامه‌ریزی و تامین شود.آمارهای رسمی و غیررسمی از آسیب‌های اجتماعی دربین نوجوانان، نبود اشتغال مؤثرو تارکان تحصیل، گواه روشنی بر ضرورت ایجاد تغییر دربرنامه‌های درسی و گنجاندن محورهای مهارتی در آنهاست.