شکلات تلخ

سیدمحمدرضا واحدی-کارشناس فرهنگی


لابد در میان دوستان و آشنایان شما هم کسانی هستند که در صحبت‌ با دیگران خیلی صریح و بی‌پرده حرف می‌زنند. من خودم هم چنین هستم و بعضی‌ها به من ایراد می‌گیرند که در مشاوره‌های رسمی یا در گفت‌وگوهای دوستانه، رک حرف می‌زنی و ممکن است مخاطبت از نوع گفتارت برنجد. البته من این را قبول دارم که گاهی چنین حرف زدن می‌تواند موجب دلخوری و کدورت اطرافیان شود، اما چه بسا که عامدانه و عالمانه چنین صحبت کرده‌ام و خواسته‌ام طرف مقابل کمی دردش بیاید و به عمق ایرادی که باید متوجهش باشد پی ببرد و از طرفی اگر با صداقت و آینه‌وار با کسی صحبت کنیم علی‌القاعده نباید برنجد. معتقدم یک دوست یا یک مشاور باید مانند آینه واقعیت‌ها را نشان دهد و معایب و نواقص تو را به وضوح برای خودت نمایان کند تا بتوانی برای رفع آنها اقدام کنی.
البته شرط این صراحت در گفتار این است که اولاً صادقانه و خیرخواهانه باشد و دوماً از دایره ادب و احترام و نزاکت خارج نشود. آخر خیلی‌ها با جسارت و بی‌احترامی با دیگران صحبت می‌کنند و آن را پای رک بودن و بی‌رودربایستی بودن می‌گذارند. این را نه دین و نه اخلاق اجتماعی و نه طبع بشری هیچ‌کدام قبول ندارند.
حدیثی معروف از امام صادق علیه‌السلام است که فرمودند: بهترین دوستان من کسانی هستند که عیب‌های مرا به من هدیه بدهند. این عبارت خیلی عجیب است و چون گوشزد کردن عیب را مانند هدیه‌ای می‌داند که دوست به دوستش می‌دهد، علی‌القاعده باید او را خوشحال کند نه آنکه دلخورش سازد. این همان نقشی است که آینه در مواجهه با ما دارد و همین کار را می‌کند و عیب‌مان را به ما هدیه می‌دهد. به‌خاطر همین است که دوستش داریم و هر روز به بهترین شکل تمیزش می‌کنیم و با نوازش، غبار از رویش می‌گیریم تا معایب‌مان را بهتر و واضح‌تر نشان دهد و ما بتوانیم آن را برطرف کنیم. یعنی خود را اصلاح می‌کنیم نه اینکه از آینه دلخور شویم و آن را بشکنیم. آینه گر عیب تو بنمود راست/ خود شکن آینه شکستن خطاست.
بنابراین اگر حرفی صادقانه زده شد که کمی هم تلخ بود عیبی ندارد که گاهی کمی تلخی برای تداوم دوستی‌ها و به خطر نیفتادن دوستان لازم است. دوستان و مشاور آدمی باید مانند شکلات تلخ باشند. شکلات تلخ یا شکلات سیاه گاهی به‌خاطر مزه تلخش انسان را آزرده کام می‌کند یا حداقل اینکه لذت شکلات شیرین را ندارد، اما لابد می‌دانید که بیش از ۲۰ خاصیت دارد. ازجمله فواید و خواص فراوان آن می‌توان به بهبود سلامت قلب، کاهش فشار خون، درمان کم‌خونی، جوان‌سازی‌ سلول‌ها، کاهش افسردگی و مراقبت از پوست و زیبایی اشاره کرد.
پس دوست صادق و مهربان ممکن است هرازگاهی در لحظه کام انسان را شیرین نکند و حس خیلی خوشایندی به وی نبخشد اما تأثیر و خاصیتش متفاوت و مفید است؛ درست مثل شکلات تلخ. چنین دوستی بدون تردید بسیار ترجیح دارد بر دوست مثل شکلات شیرین که آدمی را گول می‌زند، وسوسه می‌کند و به بیراهه‌ها می‌کشاند. خیلی از این شکلات شیرین‌ها با تملق و چرب‌زبانی و به‌به گفتن الکی و چه‌چه کردن چاپلوسانه معایب انسان را می‌پوشانند و مسیر آدمی را عوض می‌کنند و انسان وقتی می‌فهمد که کار از کار گذشته و متحمل خسارت‌های فراوانی شده و گاه راه بازگشتش بسیار سخت است. زیرا انسان شکلات شیرین را می‌خورد و در لحظه از آن لذت می‌برد، اما یک روز که بیماری قند یا سایر بیماری‌ها به سراغش آمد، از خوردن آن پشیمان می‌شود. قرآن می‌گوید روز قیامت انسان‌ گناهکار که تحت‌تأثیر دوست از راه حق بازمانده و به راه نادرست کشیده شده، می‌گوید ‌ای کاش فلانی را به دوستی برنمی‌گزیدم، چرا که من را گمراه کرد و از راه راست منحرف ساخت.
یادش بخیر، شهید بهشتی با آن جمله ماندگارش که من تلخی برخورد صادقانه را بر شیرینی برخورد منافقانه ترجیح می‌دهم.
بنابراین بیاییم اولاً برای همدیگر شکلات تلخ باشیم نه شکلات شیرین و در ثانی شکلات تلخ‌های زندگی‌مان را از خود نرانیم و کنارشان نگذاریم. شاید در لحظه دل‌آزارده شویم یا کام‌مان تلخ شود یا طعم گس صحبت‌های آنها جان‌مان را بلرزاند اما هرچه می‌گذرد بیشتر به خاصیت این رفاقت پی خواهیم برد و خدا را شکر می‌کنیم.