خانه رئیس‌جمهور اینجاست؟

مهناز عباسیان-روزنامه‌نگار

مـحبوب بود و مــاند. شهیدمحمدعلی رجایی ازجمله سیاستمدارانی است که با گذشت 4دهه از شهادتش هنوز هم نام و یادش به‌عنوان رئیس‌جمهوری محبوب کشور در اذهان باقی‌مانده است. گرچه کین دشمن به او فرصت کوتاه ریاست‌جمهوری داده بود اما پیش‌تر در سمت نخست‌وزیری، وزارت آموزش و پرورش و... صداقت در عمل و گفتارش را به همگان ثابت کرده بود. مردی بسیار ساده، قانع و صرفه‌جو که در ایام نخست‌وزیری ساختمانی قدیمی را در بهارستان به‌عنوان مکان نخست‌وزیری برگزید. اعتقاد داشت اگر محل کار تشریفاتی و رفاه‌زده باشد، بر خلق و رفتار آدمی اثر منفی می‌گذارد و او را اسیر پست و مقام می‌سازد. همین طرز فکر در سبک زندگی شخصی‌اش هم جاری بود. گواه آن خانه ساده و بی‌آلایش که از او به‌جا مانده و اینک به‌عنوان خانه موزه برای بازدید عموم باز است. از آنجا که دولت رجایی، نخستین دولت مکتبی بود که عهده‌دار امور اجرایی کشور شد و در آن دوره بحرانی، بیشترین حد از تلاش را برای خدمت به اهداف مقدس انقلاب از خود نشان داد به مناسبت شهادت او و شهید باهنر هفته نخست شهریور به‌عنوان «هفته دولت» نامگذاری شده است. به این بهانه سری به این خانه موزه در خیابان مجاهدان‌اسلام، خیابان شهید آجانلو، کوچه شهید میرزایی، پلاک 6 زد‌ه‌ایم.

قدمت بنای خانه شهید رجایی به دوره پهلوی دوم می‌رسد. این خانه از ۱۳۴۳ تا حدود ۱۷ سال محل سکونت محمدعلی رجایی بود؛ خانه‌ای که او ابتدا با قرض ۱۳هزار تومانی آن را خریداری کرد. پس از شهادت رجایی، همسر و فرزندانش تا سال ۱۳۷۳ در این خانه زندگی کردند تا اینکه این خانه را بنیادشهید خرید. بنیادشهید پس از مرمت و ثبت ملی این خانه ارزشمند آن را به‌عنوان خانه موزه‌ شهیدمحمدعلی رجایی مورد استفاده همگان قرار داد. مساحت خانه حدود ۲۵۴ مترمربع است که با زیرزمین 2طبقه محسوب می‌شود. از در چوبی کوچک وارد خانه می‌شویم همین راهرو به ۶ در دیگر راه دارد: در ورودی ساختمان، درهای 2اتاق، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حیاط. اتاق‎هایی که با تابلوهایی یکی اتاق نشیمن معرفی شده و دیگری اتاق پذیرایی که خودش متشکل از 2اتاق «تو در تو» است. در همان نگاه اول محو اتاق نشیمن این خانه می‌شویم و خاطرات روزهای گذشته و کودکی خودمان را ورق می‌زنیم. اتاق با همان وسعت کم، یک کرسی قدیمی را در دل خود جا داده است. روی کرسی یک دست پایه لیوان گیره‎دار نقره‌ای مختص پذیرایی چیده‎ شده است. گوشه دیگر همین اتاق یک تلویزیون کوچک، 2پشتی دستباف ترکمن، چمدان سفری، یک چراغ علاء‎الدین و تصاویری از شهیدرجایی به چشم می‌خورد.
 
از پای تخته‌های سیاه تا پشت میز ریاست‌جمهوری
در یکی از اتاق‌های این موزه یک میز کار آهنی کوچک با روکش چرمی دیده می‌شود. درست شبیه همان‎ میزهایی که در دهه ۶۰ در همه مدارس به‌عنوان میز معلم در کلاس‎های درس دیده می‎شد. اینجاست که برای خود، دوران معلمی شهید رجایی را مرور می‌کنیم. مردی که از پای تخته‌های سیاه در مدارس به پشت میز ریاست‌جمهوری رسید اما خود و گذشته‌اش را فراموش نکرد. در قسمت بالای همین میز، کتابخانه‎ای قرار گرفته است که داخل آن چندین جلد کتاب قرار دارد. هر طرف این خانه را که نگاه می‌کنیم یاد و خاطره شهید برایمان زنده می‌شود. تصور اینکه روزگاری شهیدرجایی در همین خانه و کنار کرسی می‌نشسته یا از این کتابخانه، کتابی برمی‌داشته می‌خوانده برایمان آشناست. البته با تماشای مجسمه‌ای از شهیدرجایی با همان لباس‎های ساده‎ای که در ذهن مردم جاخوش کرده این تصور ملموس‌تر می‌شود. مجسمه او درحالی‌که ایستاده و کتاب «آشنایی با علوم اسلامی، منطق و فلسفه» شهیدمطهری را در دست دارد، گوشه‌ای از اتاق قرار گرفته است. در اتاق مرتبط با اتاق پذیرایی، برخی وسایل شخصی شهیدرجایی و برخی هدایای اهدایی به او در زمان حیاتش و پس از آن دیده می‎شود که بعضا نامرتب چیده شده‎اند. 2پیراهن شهیدرجایی، یک رادیو دو موج، یک کیف سامسونت که نوشته شده حاوی 2اسلحه صاحبش بوده، پوستری با تصویر شهیدان رجایی و باهنر که همین سامسونت در دست اوست، تصویر اهدای اعتبارنامه شهید رجایی از سوی امام(ره) درحالی‌که رئیس‌جمهور شهید دست مقتدای خود را می‎بوسد، یک صندوق چوبی اهدایی مادر رجایی، کتابخانه‎ای با در کشویی شیشه‎ای، رخت‌آویز طراحی شده شهید رجایی، تابلو گلیم با نقشه ایران که به خانواده شهید رجایی اهدا شده بود، وسایل این اتاق هستند. در گوشه‎ای از اتاق هم تابلویی نصب شده با این مضمون «جای خالی فرشی که شهید رجایی به یک مستمند اهدا کرد.»  در این موزه همچنین تعدادی از لوازم شخصی شهید رجایی نظیر دندان شهید به‌عنوان تنها نشانه شناسایی وی بعد از انفجار دفتر ریاست‌جمهوری، چمدان سفری، اتاق مطالعه به همراه میز و لوازم‌‌التحریر، دکور ساده و صمیمی خانه به همراه لباس‌ها، لوازم خانه و... به نمایش گذاشته شده است. البته قلم استنسیل، فنجان چینی چای شخصی او و اعتبارنامه‎اش در محفظه‌های شیشه‌ای نگهداری می‎شوند.از حیاط باچند پله کوتاه دیگر به زیرزمین باصفای آجری می‌رسیم. زیرزمین به شکل بسیار قدیمی و با طاق‌های آجری که محل حمام، آب انبار و طباخ‌خانه صاحب اولیه این خانه بوده است. ولی در دوره شهیدرجایی تغییر کاربری داده و شاید اتاق کار و مطالعه او بوده است. حالا تصاویر و لوازم شهیدرجایی جان تازه به این زیرزمین بخشیده‌اند.