گزارش
وانگ یی، شوالیه دیپلماسی چین
وزیر خارجه چین برای مقابله با سیاست چین‌هراسی و تقویت نفوذ پکن فعالانه وارد رویارویی با واشنگتن شده است
سطح تنش‌های چین و آمریکا به بالاترین حد خود در 13سال گذشته رسیده است. گذشته از جنگ لفظی اخیر دوطرف، بر سر سفر مقام‌های ارشد آمریکایی به تایوان که خشم شدید پکن را به‌دنبال داشت، چین در چند هفته گذشته سفر چند هیأت دیپلماتیک و نظامی خود به آمریکا را لغو کرده است. تنش‌های سیاسی و نظامی2قدرت بزرگ اقتصادی جهان چنان بالا گرفته که ناظران نسبت به تبعات دوقطبی شدن بیش از پیش تجارت جهانی و تأثیر آن بر اقتصاد نیمه‌جان کرونازده و جنگ‌زده جهان ابراز نگرانی کرده‌اند. همین چند ماه قبل بود که آنتونی بلیکن، وزیر خارجه آمریکا، آشکارا اذعان کرد که اولویت اول سیاست خارجی کشورش، مقابله با خیزش چین به‌عنوان قدرت شماره یک جهان است؛ رویکردی که وزارت خارجه چین به‌عنوان بالاترین نهاد دیپلماتیک در پکن سعی در خنثی‌سازی آن دارد.
تلاش چین در این رابطه را «وانگ یی»، وزیر خارجه این کشور، راهبری می‌کند که از ابتدای سال‌جاری میلادی تاکنون بیش از 30سفر خارجی داشته است؛ سفرهایی که هدفش توسعه نفوذ ژئوپلیتیکی پکن در 4گوشه دنیا و همچنین کوتاه کردن دست آمریکا از منطقه آسیاپاسیفیک بوده است.
وزیر خارجه چین در دیدار ماه گذشته‌اش با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، فهرستی از رفتارهای اشتباه واشنگتن را در جیب داشت که به اعتقاد پکن باید اصلاح شود؛ ازجمله اشاعه «چین‌هراسی». بعدها روزنامه دولتی گلوبال‌تایمز چین نوشت که نادیده گرفتن این درخواست به معنای بن‌بست در روابط دوطرف خواهد بود.
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی با اشاره به عملکرد وانگیی در وزارت خارجه چین نوشته: «همزمان با تلاش پکن برای یافتن جایگاهش در مناسبات در حال گذار جهانی، وانگیی به چهره شاخص بین‌المللی چین تبدیل شده است؛ به‌ویژه به این دلیل که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور از زمان آغاز همه‌گیری کرونا هیچ سفر خارجی نداشته است. به نوشته نیویورک‌تایمز، در این مدت، وانگیی بوده که با سفر به کشورهای در حال توسعه، محور ضدآمریکایی و متحدان آن را رهبری می‌کند. وزیر خارجه چین، دیپلماتی کوچک‌اندام و خوش‌پوش، بی‌وقفه در سفر است. او مبارزی است که برای تحقق آرمان‌های جهانی رئیس خودش، یعنی شی جین‌پینگ، مبارزه می‌کند و همواره حامل پیام اوست: «پکن زورگویی را از جانب هیچ‌کس نخواهد پذیرفت، بالاخص از سوی آمریکا.»
وزیر خارجه چین از زمان حمله روسیه به اوکراین عموما از سفر به اروپا حذر کرده است تا جایی که پکن را به چشم متحد مسکو می‌بینند و همین مسئله باعث شده تا محبوبیت چین در اروپا کاهش یابد. او همچنین پرچمدار مواضع سختگیرانه پکن در قبال تایوان بوده است. وانگیی از زمان روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا تنها یک‌بار به این کشور سفر کرده و با 2دیپلمات ارشد آمریکایی دیدار کرده است. او در نشست با بلینکن و جک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا، به‌دلیل اعمال تحریم علیه چند مقام چینی آن هم درست 24ساعت قبل از این نشست انتقاد کرد و گفت: «این رسم استقبال از میهمان نیست.»
مقصد سفرهای وانگیی نشان می‌دهد که او در حال جنگیدن برای آسیاست؛ میدانی که در یک سوی آن چین قرار دارد و سوی دیگرش آمریکا. بیلاهاری کائوسیکن، وزیر خارجه سابق سنگاپور که جلسات متعددی با وانگیی داشته، می‌گوید: «صحبت چین این است که مشکلات آسیا باید توسط خود آسیایی‌ها حل شود. چین همچنین معتقد است که آمریکا کشوری غیرقابل اعتماد و دردسرساز است.» این دقیقا همان نگاهی است که شی جین‌پینگ دارد. شی جین‌پینگ در نخستین سال‌های ریاست‌جمهوری‌اش گفته بود: «اداره امور آسیا برعهده آسیایی‌هاست.» در دکترین او، آمریکا کشوری است که سابقه طولانی مداخله در آسیا را دارد.
وانگیی 68ساله که در سال 2013وزیر خارجه چین شد در تاریخ معاصر این کشور یکی از طولانی‌ترین دوران خدمت در این سمت را داشته است. او پیش‌تر سفیر چین در ژاپن بود؛ در دوره‌ای که چین به‌دنبال بهبود روابط خود با دشمن سابقش بوده است. یون سون، مدیربرنامه چین در مرکز استیمسون که مستقر در واشنگتن است، در این‌باره می‌گوید: «وانگیی در ژاپن فردی مودب و آرام بود؛ نه یک جنگجو، اما از زمانی که وزیر خارجه چین شد، همه‌‌چیز به‌کلی تغییر کرد.»
همه‌‌چیز از زمانی دستخوش تغییر شد که شی جین‌پینگ همزمان با موج گسترده تظاهرات در هنگ‌کنگ علیه حزب حاکم کمونیست چین به دیپلمات‌های این کشور هشدار داد که «باید روحیه جنگجویانه داشته باشند.» صحبت از این بود که وزارت خارجه چین زیادی رام است. از همین جا بود که وانگیی تغییرات را کلید زد. او در سال 2019مصادف با هفتادمین سالگرد تاسیس حزب کمونیست چین، از لزوم «دنبال کردن روحیه جنگجویانه» در وزارت خارجه گفت. این رویکرد جنگجویانه وزیر خارجه چین با نزدیک شدن بیش از پیش شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به یکدیگر تقویت هم شد. او که به‌گفته چند دیپلمات در ابتدا به اتحاد چین و روسیه با دیده شک نگاه می‌کرد، اکنون به یکی از حامیان اصلی محور چین ـ روسیه تبدیل شده است. رانا میتر، استاد تاریخ و سیاست چین در دانشگاه آکسفورد، می‌گوید: «روسیه و چین یک گفتمان مشترک ایجاد کرده‌اند؛ اینکه قدرت‌های لیبرال قرار نیست درباره منافع این کشورها در اوکراین و تایوان اظهارنظر کرده و به آنها بگویند که چه باید کنند.»
هدف سفرهای وانگیی، فقط آسیا نیست. شی جین‌پینگ در سال‌های نخست زمامداری خود رویکرد توسعه روابط ژئوپلیتیکی چین در آفریقا از طریق سرمایه‌گذاری را آغاز کرد و اکنون وانگیی به‌طور سنتی هر ساله به چند کشور آفریقایی سفر می‌کند؛ جایی که زبان دیپلماتیک بسیار ملایم‌تری را به‌کار می‌گیرد. او در ماه مارس سال‌جاری به زامبیا رفت؛ کشوری که با بدهی قابل‌توجهی دست به گربیان است. پکن در اقدامی غیرمعمول با اعطای وام 6میلیارد دلاری به این کشور موافقت کرد. وانگیی برای چینی‌ها شوالیه سیاست خارجی در آسیا و آفریقا بوده است.
مکث
وانگ یی؛ از انقلاب فرهنگی تا وزارت خارجه چین
وانگیی هشتم اکتبر ۱۹۵۳ در پکن به دنیا آمد. او در جریان انقلاب فرهنگی به‌عنوان جوانی رانده شده، 8سال را (از 1969تا 1977) در منطقه خودمختار مغولستان گذراند. وانگیی در سال 1982پس از بازگشت به پکن مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه مطالعات بین‌الملل پکن با گرایش زبان ژاپنی گرفت. او در سال 1997به‌عنوان محقق مدعو در مؤسسه روابط خارجی دانشگاه جورج تاون تحصیل کرد و پس از آن مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه امور خارجه چین دریافت کرد. وانگیی در سال 1982 در بخش آسیایی وزارت خارجه چین مشغول و در سال 1989به ریاست همان بخش منصوب شد. او سپس به‌عنوان سفیر چین راهی توکیو شد و همزمان مشاور وزیر خارجه وقت چین هم بود. او در سال 1994به پکن بازگشت و معاون مدیرکل بخش آسیایی وزارت خارجه شد و سال بعد به سمت مدیرکلی ارتقا پیدا کرد. او در نوامبر 2012به‌عنوان یکی از اعضای دفتر سیاسی حزب کمونیست چین منصوب شد و از سال 2007میلادی تاکنون یکی از اعضای کمیته مرکزی حزب بوده است. وانگیی به واسطه مواضع تندی که علیه تظاهرات ضد‌حزب کمونیست چین در هنگ‌کنگ داشته، از سوی منتقدانش به «کائو کائو» معروف شده است. کائوکائو جنگجویی چینی و شخصیت تاریخی بحث‌برانگیزی است که در ادبیات اغلب به‌عنوان فردی بی‌رحم به تصویر کشیده می‌شود.
