گزارش
افزایش امیدواری به تأمین منافع ایران در توافق
بررسی واکنشهای داخلی و خارجی به پاسخ ایران حکایت از آن دارد که هر دوطرف امیدوارند ادامه رایزنیها به نتیجه مثبتی ختم شود
پاسخ مکتوب جمهوریاسلامی به پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا به بروکسل رسید و به گفته برخی منابع غربی، از سوی مقامهای اروپایی درحال بررسی است؛ پاسخی که اگر با واقع‌بینی و انعطاف طرف مقابل و بهویژه آمریکاییها همراه شود، میتوان گفت حصول توافق بیش از هر زمان دیگری، در دسترس قرار گرفته است.
بهگزارش همشهری، تهران در این پاسخ مکتوب، نظرات خود را درباره پیشنهادهای طرف مقابل منتقل کرده و آنگونه که از گمانهزنیها پیداست، اکنون میتوان ادعا کرد دیگر زمان زیادی تا دستیابی به توافق باقی نمانده است، مشروط به اینکه طرف مقابل رویکردی واقعبینانه درپیش گیرد.
بررسی واکنشهای داخلی و خارجی به پاسخ ایران حکایت از آن دارد که هردوطرف امیدوارند ادامه رایزنیها به نتیجه مثبتی ختم شود. برهمین اساس هم بود که مشاور تیم مذاکره‌کننده در توییتی نوشت: «نمیتوانم بگویم که توافقی حاصل خواهد شد، اما نسبت به قبل به توافق نزدیکتر هستیم». محمد مرندی همچنین بر این نکته تأکید کرده است که ایران نگرانیهای خود را ابراز کرده، اما حل مسائل باقیمانده چندان دشوار نیست.
آنگونه که از مواضع ایران بر میآید و وزیر و سخنگوی وزارت امور خارجه در نشستهای خبری روز دوشنبه خود نیز عنوان کردند، اختلافهای اصلی در 3موضوع «رفع تحریم‌ها»، «پادمان» و «تضمین» متمرکز است که گفته میشود آمریکاییها در 2مورد بهصورت شفاهی انعطاف نشان دادهاند و موضوع سوم نیز به تضمین تداوم اجرای برجام برمی‌گردد که گرهگشایی از آن به واقع‌بینی آمریکا برای تأمین نظر ایران بستگی دارد.
پاسخ واقعبینانه ایران
این درحالی است که برخی منابع مطلع داخلی معتقدند پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا واقعبینانه و حرفه‌ای بوده؛ بنابراین گمان میرود که نشانه‌های رسیدن به توافق نسبتا افزایش یافته است. این منابع معتقدند پاسخ ایران نکات مهمی را شامل میشود که تأمینکننده منافع ملی کشور خواهد بود.
از سوی دیگر گفته میشود جمهوری اسلامی تا پایان روز چهارشنبه در انتظار پاسخ طرف مقابل به نکات مطرح شده از سوی ایران خواهد بود و درصورتی که طرف آمریکایی از خود نرمش نشان دهد، دستیابی به توافق مثبت کاملا در دسترس است. بر این اساس اگرچه در دور اخیر مذاکرات که از 13مردادماه آغاز شد، شاهد تغییر نسبی در برخی مواضع مذاکراتی واشنگتن بودهایم، اما این تغییرات باید عملی شود تا شاهد نتیجهگیری موفق از گفتوگوهای برجامی باشیم.
علاوه بر ارسال پاسخ ایران که آخرین بررسیها درباره آن در جلسه ویژه عصر دوشنبه شورای عالی امنیت ملی با حضور رئیسجمهور انجام شد، همزمان سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن نیز پاسخ خود را درباره پیش‌نویس توافق برای جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارائه کرده است. ند پرایس همچنین ادعا کرده است که اگر ایران آماده بازگشت به پایبندی متقابل به برجام باشد، آمریکا نیز این آمادگی را دارد.
با وجود این، پرایس در ادامه سیاست شکستخورده «فشار حداکثری» آمریکا و بدون اشاره به مسئولیتهای این کشوردر خروج از برجام، تهدید کرد اگر ایران نتواند یا این آمادگی را برای اجرای کامل برجام نداشته باشد، آمادهایم اجرای سختگیرانه تحریم‌های خود را ادامه دهیم و از فشارهای دیپلماتیک دیگر استفاده کنیم.
مطالبات ایران
یک کارشناس مسائل بینالملل درباره پاسخ تهران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا به همشهری گفت: جمهوری اسلامی در نامهای به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در وقت تعیین شده به بروکسل ارسال شد، دیدگاههای خود را درباره محورهای موجود در متن توافقنامه پیشنهادی ارائه کرده است. اگرچه از جزئیات پاسخ ارائه شده از سوی ایران مطلع نیستم، اما قطعا میتوان گفت تهران در اصطلاح «نه صفر را نگاه کرده و نه روی یک ایستاده است».
ابوالفضل ظهرهوند افزود: ملاحظات ایران در پاسخ ارائه شده به مسئول جوزپ بورل قابل پیشبینی است، چراکه تهران در 3حوزه مطالباتی دارد که باید برآورده شود. یک موضوع، بحث لغو تحریمهاست که برای ما از اهمیت محوری برخوردار است. انتفاع اقتصادی ایران از برجام باید بهصورت کامل محقق شود.
وی ادامه دارد: از سوی دیگر مسئله تضمین‌ها نیز کماکان از اهمیت محوری برخوردار است. نکته اینجاست که هنوز جمهوری اسلامی متقاعد نشده که دولت بعدی آمریکا تعهدات خود را زیرپا نخواهد گذاشت. اکنون هیچ تضمینی وجود ندارد که دولت بعدی این کشور، کاری را که ترامپ با برجام انجام داد، تکرار نکند.
تعیینتکلیف توافق تا 10روز دیگر
دیپلمات پیشین ایران با اشاره به موضوعهای پادمانی باقیمانده میان ایران و آژانس بینالمللی انرژیاتمی و نقش آن در نتیجهگیری مثبت از مذاکرات، عنوان کرد: درباره مسائل پادمانی بهنظر میرسد این موضوع اکنون چندان مطرح نیست. گویا ایران قانع شده است مسائل موجود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را در محدوده زمانی کوتاه و تا موسم برگزاری نشست بعدی شورای حکام حلو فصل کند.
ظهرهوند با بیان اینکه بهنظر میرسد مسئله تضمین‌ها در متن پیشنهادی لحاظ شده است، ادامه داد: از شواهد امر پیداست که رایزنیها در مسیری قرار گرفته است که دوطرف از دستیابی به توافق ناامید نیستند و انتظار میرود در روزهای آینده شاهد به نتیجه رسیدن رایزنیها باشیم. وی درباره گمانهزنیها پیرامون زمان دستیابی به توافق میان طرفین نیز تأکید کرد: بهنظر میرسد تاحدود 10روز دیگر شاهد آغاز رایزنیهای نهایی باشیم.
نباید عجله کنیم
عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران درباره واکنش طرفهای غربی به پیشنهادهای ایران نیز گفت: آنها پیشبینی میکردند که جمهوریاسلامی چشمبسته متن پیشنهادی را نمیپذیرد. البته باید درنظر داشت که در شرایط کنونی اتحادیه اروپا در جایگاهی قرار ندارد که نسبت به نهایی بودن مذاکرات تصمیمگیری کند.
ظهرهوند افزود: متنی که اتحادیه اروپا میکوشد آن را بهعنوان «متن نهایی» القا کند و اینگونه وانمود کند که ابتکار خودش بوده است، در واقع پیشنویسی است که در مذاکرات غیرمستقیم انجام شده میان طرف ایرانی و آمریکایی بسته شده است. برهمین اساس هم بود که برخی گمانهزنیها مطرح شد که آمریکاییها از قبل نظر مثبت خود را به بورل اعلام کردهاند.
وی درباره واکنشهای داخلی به گمانهزنیها درباره قریبالوقوع بودن توافق نیز عنوان کرد: در روزهای اخیر شاهد برخی شائبهها درباره انتفاع اقتصادی از مزایای ایران از برجام بودیم که بهنظر من جای تأمل دارد. بشخصه از ابتدا مخالف برجام و معتقد بودم این دامی است که از سوی غربیها گسترده شده و نباید اسیر آن شویم. ظهرهوند افزود: زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، معتقد بودم این حماقت او، فرصتی طلایی برای ماست که از این دام چیده شده خلاص شویم و به دنبال تأمین حداکثری منافع ملی خود باشیم.
وی با بیان اینکه برجام کلا ماهیتی کنترلی دارد، ادامه داد: در مجموع معتقدم شرایط بینالمللی به نفع ما جلو میرود و میتوانیم با راهبردهای مناسب، مطالبات خود را محقق کنیم. با توجه به این موضوع نباید عجله به خرج دهیم. این کارشناس مسائل بینالملل تأکید کرد: باید بهگونهای حرکت کنیم که تکلیف همه تحریم‌ها مشخص شود. نباید به «تعلیق» تحریم‌ها بسنده کرد. باید در مسیری حرکت کنیم که طرفهای مقابل پس از این توافق، مستمسک دیگری از قبیل «اف‌ای‌تی‌اف» و ... برای تحتفشار قرار دادن جمهوریاسلامی نداشته باشند.
ظهرهوند با بیان اینکه آمریکاییها میخواهند همچنان نظام تحریمی علیه ایران را حفظ کنند، اضافهکرد: موضوع پروتکل الحاقی و مباحث مطرح میان ایران و آژانس بهصورت کامل حل و فصل شود تا طرفهای مقابل در آینده بهدنبال بهانهجویی علیه کشورمان نباشند.
مکث
انعکاس پاسخ ایران در رسانههای جهان
روزنامه «ایندیپندنت» با نقل قول از یک مقام غربی مدعی شد ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای را به صورت مشروط پذیرفته است. این روزنامه مدعی شده است: یک دیپلمات غربی به نقل از هیأت مذاکره‌کننده فرانسوی به ایندیپندنت فارسی گفته که ایران متن پیشنهادی اتحادیه اروپا درباره احیای توافق هسته‌ای را بهصورت مشروط می‌پذیرد. به این معنی که سیاست گام به گام لغو تحریم‌ها را در قبال بازگشت به تعهدات برجامی پیش خواهد گرفت. نشریه «پولیتیکو» نیز با استناد به اظهارات یک مقام غربی، ادعاهایی را درباره پاسخ ایران نسبت به پیشنهادات اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای مطرح کرد. این نشریه در گزارشی نوشت: «بهگفته یک مقام ارشد غربی، پاسخ ایران، شامگاه دوشنبه به وقت ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شده و بیشتر روی مسائل باقیمانده مرتبط با تحریم‌ها و تضمین‌ها بر سر تعاملات اقتصادی متمرکز است».