گزارش
انقلاب در فرآیند طراحی و ساخت خطوط مترو
مدیرعامل شرکت مترو تهران: با استفاده از فناوری‌های نوین می‌توان زودتر شبکه متروی تهران را تکمیل کرد
مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار
امروزه با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنین لزوم سرعت بخشیدن به فرایند ساخت و توسعه ایستگاه‌ها و خطوط مترو، بازنگری در طراحی و ساخت خطوط جدید شبکه مترو بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود؛ موضوعی که مدیریت شرکت متروی تهران هم به آن واقف است و می‌خواهد به جای روش‌های روتین و همیشگی که از چند دهه قبل سنگ بنای آن گذاشته و همچنان بدون تغییر ادامه دارد، سراغ روش‌های نوین برود تا هم هزینه‌های ساخت مترو و هم مدت زمان اجرای پروژه‌ها کاهش پیدا کند.
به‌گزارش همشهری، ساخت و سازهای شبکه مترو در کشور عملا از دهه60 شروع شد و امروز حدود 4دهه می‌شود که خطوط مترو با همان روش‌های مصوب و تأیید شده همیشگی، طراحی و ساخته می‌شود. هرچند این روش‌های امتحان پس داده نیز مبنای علمی و مهندسی دارد، اما اکنون وقت آن رسیده است تا ضمن استفاده از تجربیات کسب شده طی این سال‌ها، به جای ادامه روند به جا مانده از چند دهه گذشته، به سراغ روش‌های نوین و فناوری‌های جدید و دانش و علم روز مهندسی در ساخت مترو برویم تا علاوه بر کاهش هزینه‌های تمام شده، شاهد کاهش در مدت زمان اجرا و ساخت مترو باشیم. تغییر در مصالح و مواد قابل استفاده در ساخت مترو نیز می‌تواند یکی دیگر از دستاورد‌های این بازنگری و تغییر رویکرد باشد. در همین راستا مدیرعامل شرکت متروی تهران بر لزوم بازنگری در فرایند طراحی و ساخت خطوط جدید شبکه متروی پایتخت تأکید کرده و از مشاوران و دست‌اندرکاران طراحی و ساخت مسیر و ایستگاه‌های خطوط جدید خواست تا با ارائه ایده‌های نو و فناوری‌های جدید، روش‌های مرسوم فعلی را بهینه‌سازی کنند.
بازنگری در فرایند طراحی و ساخت خطوط جدید
مدیرعامل شرکت متروی تهران با تقدیر از پیشرفت‌های حاصل شده طی 4دهه اخیر در صنعت ساخت شبکه متروی پایتخت و شیب رشد آن نسبت به صنایع دیگر می‌گوید: «از نظر مسائل اقتصادی و فنی، امروز جایگاه صنعت ساخت مترو در ایران قابل‌قبول به‌نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که باید از این پس متفاوت‌تر از آنچه در گذشته مرسوم بوده، گام برداشت و روش‌های نوینی را چه از نظر ایجاد و تامین منابع مالی برای توسعه شبکه مترو و چه از حیث فناوری‌های ساخت و کاهش هزینه‌های مرتبط با آن در پیش گرفت.»
مسعود درستی تأکید می‌کند: «به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی، باید به مشاوران طراحی خطوط جدید شبکه مترو این اجازه را داد تا با ارائه ایده‌های نو و پیشنهادهای جدید، نسبت به بهینه‌سازی روش‌های مرسوم فعلی اقدام کنند؛ این امر می‌تواند در حوزه طراحی و ساخت مسیر و ایستگاه‌ها و هم در حیطه مصالحی که استفاده می‌شود، رخ دهد. درصورت رخ دادن چنین اتفاق مهمی، سازمان‌ها و شرکت‌های قطار شهری سایر کلانشهرهای کشور نیز متاثر از آنچه در تهران دنبال می‌شود، سراغ تغییرات جدید خواهند رفت و قطعاً این امر در مواردی همچون روش‌های اجرا، نوع مصالح و زمان اجرای طرح‌ها، تأثیرات خود را به مرور زمان نشان خواهد داد.» مدیرعامل شرکت متروی تهران در بخش پایانی صحبت‌های خود، ضمن تأکید مجدد بر لزوم بازنگری در حوزه مهندسی صنعت طراحی و ساخت خطوط جدید که در وهله نخست تغییر نگرش‌ها و ایده‌های مشاوران مربوطه را طلب می‌کند، استفاده حداکثری از ظرفیت دانشگاه‌ها و جامعه علمی کشور برای حل مسائل کلیدی صنعت مترو و باز شدن بیشتر پای دانشگاهیان به موضوعات این حوزه را خواستار شد.
کاهش هزینه و مدت زمان اجرای پروژه‌ها
همانطور که مدیرعامل شرکت متروی تهران نیز در صحبت‌هایش اشاره کرده است، نخستین پیش‌نیاز برای تحول و انقلاب در فرایند طراحی و ساخت خطوط جدید شبکه متروی تهران آن است که به مشاوران این اجازه و جسارت داده شود تا طرح‌ها و روش‌های جدید را ارائه کنند و از حرکت در همان مسیر روتین و همیشگی که چند دهه است بدون تغییر ادامه دارد، فاصله گرفته و خارج شوند. در کنار این موضوع استفاده از ظرفیت‌ها و توانایی‌های دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و شرکت دانش‌بنیان به همراه میدان دادن و اعتماد کردن به آنها نیز در این مبحث نقش کلیدی داشته و دارای اهمیت بسیار است. با توجه به تغییر شرایط کشور نسبت به گذشته و مشکلات و محدودیت‌های اقتصادی که دولت و شهرداری‌ها سال‌هاست با آن دست به گریبان هستند، صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها امری گریزناپذیر به‌نظر می‌رسد. درگذشته با توجه به شرایط اقتصادی کشور، شهرداری تهران توان تامین و پرداخت تمام اعتبار و سرمایه مورد نیاز برای پروژه‌های ساخت و توسعه مترو را دارا بود، اما امروز نیاز به صرفه‌جویی و کاهش هزینه به‌شدت احساس می‌شود. جلب مشارکت و سرمایه بخش خصوصی بخشی از این فرایند به شمار می‌رود اما در کنار آن، کاهش هزینه و زمان ساخت و استفاده از مصالح جدید و نوین هم نیاز است. طبق برآورد‌های صورت گرفته، امروز با همان روش‌ها و فرمول‌های روتین که مربوط به چند دهه قبل است، هزینه ساخت یک کیلومتر خط مترو رقمی در حدود 1500 تا 1600میلیارد تومان است و به لحاظ زمانی هم ساخت همین یک کیلومتر حدود 200روز زمان می‌برد، اما با بازنگری در فرایند طراحی و ساخت خطوط جدید شبکه متروی تهران می‌توان هردو مولفه را کاهش داد. درستی در این رابطه به همشهری می‌گوید: «ما امروز در چهارمین دهه فعالیت مترو قرار داریم و طی این مدت رشدی که در صنعت مترو داشته‌ایم بسیار چشمگیر و فوق‌العاده بوده است، اما به‌نظر می‌رسد در این موضوع باهدف بهینه‌سازی هزینه‌ها و کاهش زمان ساخت، نیازمند بازنگری مجدد هستیم. برای این منظور و همچنین استفاده از فناوری‌های نوین می‌توانیم از توان، ظرفیت و دانش مشاوران و شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت دارند استفاده کنیم. لذا امروز درهای مترو به‌روی صاحبان ایده و مشاورانی که می‌توانند در این زمینه‌ها به ما کمک کنند بیش از همیشه باز است. در مجموع اگر کسی بتواند در بهینه‌سازی فرایند‌های اجرایی و روش‌های ساخت و همچنین تامین مصالح و تجهیزاتی که در مترو استفاده می‌شود به ما کمک کند، حتما از آن استقبال خواهیم کرد.»
مدیرعامل شرکت متروی تهران می‌افزاید: «در واقع امروز نیازمند انقلاب دیگری در حوزه مهندسی طراحی و ساخت خطوط مترو هستیم تا ما هم برای نسل آینده کاری انجام داده باشیم. در این طرح اهداف کوتاه‌مدت را هم دنبال می‌کنیم، اما فرایندی که مدنظر ما قرار دارد یک فرایند هدفمند و بلندمدت است تا ما هم بتوانیم پا به پای دیگر نقاط جهان که از فناوری‌های نوین در ساخت شبکه مترو استفاده می‌کنند، شبکه مترو تهران را تکمیل کنیم. افزایش کیفیت و راندمان هر آن چیزی که امروز به‌عنوان دستاورد‌های صنعت مترو در کشور داریم، خروجی این طرح است و به‌دنبال مهندسی ارزش و هزینه و کنترل هزینه‌ها به همراه کاهش زمان ساخت خطوط و ایستگاه‌های شبکه مترو هستیم.»
