اندیشه تاریخ
سلمان رشدی و یک فتوای تاریخی
سال‌ها پیش در تاریخ 4مهرماه 1367مطابق با 26سپتامبر 1988، فردی به نام سلمان رشدی کتاب رمانی را با عنوان «آیات شیطانی» نوشت. این کتاب توسط انتشارات پنگوئن انگلستان و به زبان انگلیسی در ۵۴۷ صفحه منتشر شد و مطابق برخی آمار، تاکنون بیش از ۱۴۰ بار در نقاط مختلف جهان و به زبان‌های مختلفی ازجمله عربی، اسپانیایی، آلمانی، چینی، روسی و فارسی انتشار یافته است. از نکات حائز اهمیت آنکه کتاب «آیات شیطانی» در همان سال برنده جایزه ادبی کاستا شد.
جایزه ادبی کاستا (Costa Book Awards) یک جایزه ادبی است که هر ساله به بهترین (لذت بخش‌ترین) کتاب انگلیسی زبانی اهدا می‌شود که نویسنده آن ساکن بریتانیا یا جمهوری ایرلند باشد. این رمان همچنین یکی از ۵ نامزد جایزه ادبی معتبر بوکر در سال ۱۹۸۸م بود که موفق به دریافت جایزه نهایی نشد.
جایزه ادبی مَن بوکر (The Man Booker Prize)، که به نام جایزه بوکر هم شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی دنیاست که هر سال به بهترین رمان جدید انگلیسی‌زبان اعطا می‌شود. این جایزه تا سال ۲۰۱۴ تنها به نویسندگان کشورهای مشترک‌المنافع، انگلیسی‌ها و ایرلندی‌ها تعلق می‌گرفت. همچنین خوب است بدانیم نویسنده کتاب یعنی سلمان رشدی، لقب شوالیه از سوی ملکه انگلیس نیز دریافت کرد.
بنابر نقل صحبتی از مجله اشپیگل، نویسنده کتاب آیات شیطانی پیش از چاپ و انتشار کتاب خود، حدود ۱.۵ میلیون مارک به‌عنوان پیش‌پرداخت از ناشر کتاب خود دریافت کرده که بنا بر نظر کارشناسان، این مبلغ تا آن روز بی‌سابقه بوده است. این همه نشانه‌ای است بر اینکه پروژه‌ای مهم درحال طراحی بوده که بتواند با تلاش همه جانبه به‌ویژه در عرصه فرهنگ، کارهایی را علیه اسلام سامان دهد.
اما کتاب به لحاظ ماهیت توهین‌آمیزی که نسبت به مقدسات دارد، مورد نقد و اعتراض جدی بسیاری از شخصیت‌های اسلامی قرار گرفت تا آنکه در روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن‌ماه فتوایی از امام خمینی(ره) درباره ارتداد سلمان رشدی و واجب‌القتل بودن او منتشر می‌شود. متن این فتوای مهم و تاریخی اینگونه است:
إنا لله و إنا إلیه راجعون
به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام هستند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء‌الله.
ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. و السلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته.
25/ 11/ 1367
بعد از حکم حضرت امام(ره) و اعلام عزای عمومی، حرف و حدیث‌های شیطنت‌آمیز بسیاری در محافل مطرح شد و حتی برخی خطبه‌های نمازجمعه رئیس جمهور وقت را تقطیع کرده و اعلام کردند که درصورت توبه بخشیده می‌شود. 4روز بعد دفتر امام خمینی(ره) اطلاعیه‌ای را خطاب به مسلمانان ایران و جهان در این زمینه منتشر می‌کند و شایعات را در مورد عفو سلمان رشدی پس از توبه، تکذیب می‌کند و بنابر گفته حضرت امام(ره) قتل وی را واجب می‌داند. متن این اطلاعیه را در ادامه می‌خوانید:
رسانه‌های گروهی استعماری خارجی به دروغ به مسئولین نظام جمهوری اسلامی نسبت می‌دهند که اگر نویسنده کتاب آیات شیطانی توبه کند حکم اعدام درباره او لغو می‌گردد. امام خمینی- مدظلّه- فرمودند: این موضوع صد درصد تکذیب می‌شود. سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال تمامی همّ خود را به‌کار گیرد تا او را به دَرک واصل گرداند. حضرت امام(ره) اضافه کردند: اگر غیرمسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا سریع‌تر از مسلمانان او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این عمل می‌خواهد به‌عنوان جایزه و یا مزد عمل به او بپردازند. 29/11/67
موضوع چنان از منظر امام خمینی(ره) حساس بود که در فروردین ۶۸ نشریه پاسدار اسلام می‌نویسد: «حضرت امام وقتی از مضمون این کتاب کفرآمیز مطلع شدند از خشم بر خود لرزیدند و فرمودند: و‌الله اگر جوان بودم و قدرت حرکت داشتم شخصاً می‌رفتم و او را می‌کشتم.»
سپس بعد از حوادث بسیار متعددی که در فضای دیپلماسی جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران به راه افتاد، برخی به سبب ملاحظات منطبق بر قواعد دیپلماتیک انتقاداتی را در گوشه و کنار مطرح کردند. امام خمینی(ره) در پاسخ به اینگونه اظهارنظرها فرمودند: «روحانیون و مردم عزیز حزب‌الله و خانواده‌های محترم شهدا حواس‌شان را جمع کنند که با این تحلیل‌ها و افکار نادرست خون عزیزانشان پایمال نشود. ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسی قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتوای اسلامی و حکم اعدام سلمان رشدی مطابق اصول و قوانین دیپلماسی بوده است یا خیر؟ و نتیجه‌گیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته است و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه ما موضع گرفته‌اند، پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت‌کنندگان به مقام مقدس پیامبر و اسلام و مکتب بگذریم».
