گزارش
سفرهای استانی؛ بدون لابی‌گری سیاسی
دولت در سال اول فعالیت خود یک ماه از عمرش را در استان‌های کشور و گره‌گشایی عملی از مشکلات مردم سپری کرده است
حمیدرضا بوجاریان - خبرنگار
پس از پیروزی ابراهیم سید رئیسی در انتخابات و در نخستین دیدار رهبر معظم انقلاب با اعضای هیأت دولت سیزدهم، مردمی بودن و حضور اعضای دولت میان آحاد جامعه از سوی معظم‌له مورد تأکید قرار گرفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار که یک روز پس از نخستین سفر استانی رئیس‌جمهور به استان خوزستان انجام شد، فرمودند: «یک جلوه از ارتباط بی‌واسطه، رفتن میان مردم و شنیدن بی‌واسطه از مردم است. این حرکت بسیار خوب و مستحسنی که رئیس دولت در خوزستان و در میان مردم، با مردم، از آنها شنیدند، با آنها حرف زدند، یک جلوه از مردمی بودن است که بسیار کار خوبی است.» ازاین‌رو، دولت سیزدهم تلاش کرد با نگاهی متوازن به استان‌های کشور، میان مردم حضوری میدانی داشته باشد. حضوری که علاوه بر ایجاد روحیه امید در بین مردم و جلب همدلی آنان با دولت، زمینه‌ساز افزایش سرمایه اجتماعی دولت میان ملت شده است. به بهانه برگزاری سی‌ویکمین و آخرین سفر استانی رئیس‌جمهور به استان کرمان، درباره نقش این سفرها در تقویت ساختار حکمرانی خوب در کشور با برخی نمایندگان و مسئولان دولت به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
با بررسی آمارهای مرتبط با سفرهای استانی رئیس‌جمهور به استان‌های کشور، نزدیک به 5هزار مصوبه و طرح در قالب 31روز کاری در این سفرها به ارزش صدها هزار میلیارد تومان به تصویب رسیده است. به‌عبارت دیگر، دولت یازدهم در 12ماه گذشته، یک ماه از عمر خود را در سفرهای استانی گذرانده و تقریبا یک روز را در یک استان سپری کرده است. از ویژگی‌های بارز سفرهای استانی می‌توان به کم‌هزینه‌بودن، کاهش تشریفات در انجام آن، جلوگیری از تعطیل شدن امور اداری به‌دلیل انجام آن در روزهای پنجشنبه و جمعه، با برنامه بودن، اولویت‌دهی به طرح‌های نیمه‌تمام، محور قرار گرفتن استان‌های محروم و نیز پیگیر مکرر مصوبات برای جلوگیری از بلاتکلیفی و عمل نشدن به آنها دانست. از سوی دیگر، در راهبرد تعریف شده در سفرهای استانی دولت، موضوع به سرانجام رساندن برخی مشکلات لاینحل نیز در دستور کار قرار گرفته است.
مشکلاتی که با بازشدن گره از آنها، سفرهای استانی رئیس دولت برخلاف دوره‌های قبل، کارکرد عملیاتی‌تر و مؤثرتری برای استان‌ها دارد. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس که نمایندگی مردم کرمان را در خانه ملت به‌عهده دارد، حضور میدانی رئیس دولت را گره‌گشایی از مشکلاتی عنوان می‌کند که ده‌ها سال است کشور از آن رنج می‌برد اما اقدامی برای برطرف کردن آن نشده است. محمدرضا پورابراهیمی توضیح بیشتری در این‌باره می‌دهد: «استان کرمان معادن زیای دارد. براساس قانون می‌بایست 15درصد از حقوق دولتی معادن به همان استانی که از آن محصول استخراج می‌شود پرداخت شود. این قانون عملا اجرا نمی‌شد و سهم استان‌هایی که معادن دارند رعایت نمی‌شد. در سفر رئیس‌جمهور به کرمان این مسئله به شکل جدی مورد توجه قرار گرفت و در قالب مصوبه‌ای رسمی دستگاه‌ها مکلف شدند 15درصد حقوق دولتی معادن که عددی بالغ بر 3هزار میلیارد تومان می‌شود به‌حساب استان واریز شود.» او معتقد است عمل به این مصوبه دولت، روند رشد استان کرمان را ارتقا خواهد داد و نقطه عطفی در تاریخ این استان رقم زده خواهد شد. آنچه این نماینده مجلس از آن سخن به میان می‌آورد، بارقه امید را در دل مردم روشن کرده است و سبب شده جایگاه حکمرانی در افکارعمومی تقویت شود. جایگاهی که به‌دلیل برخی بی‌توجهی‌ها و تصمیم‌های نا بجا در گذشته دچار خدشه شده بود.
سفرهای استانی با تقویم کاری مشخص
گرچه موضوع سفرهای استانی در دولت، تنها مختص دولت سیزدهم نبوده است و در دوره‌های گذشته، روسای جمهور هر یک در قالب سفرهای استانی در مناطق مختلف حضور یافته و مصوباتی برای توسعه استان‌ها داشته‌اند اما بسیاری از مصوباتی که در دولت‌های گذشته به تصویب رسیده است به‌دلیل اختصاص نیافتن اعتبار یا تغییر دولت‌ها و بی‌توجهی دولت بعد به مصوبه دولت قبل، نیمه‌تمام رها شده است. موضوعی که سبب تردید مردم درباره اجرایی شدن مصوبات سفرهای استانی شده است.
تردیدی که نماینده مردم شیراز در مجلس نیز به آن باور دارد و درباره آن می‌گوید: «سفرهای استانی رئیس‌جمهور مثبت و قابل حمایت است اما باید تقویمی برای اجرایی شدن تصمیمات و وعده‌ها در سفرهای استانی اعلام شود تا از اطاله روند اجرای طرح‌ها و تبدیل شدن مصوبات دولت به مصوبه‌ای نیمه تمام مانند آنچه در دولت‌های گذشته شاهد آن بودیم جلوگیری شود.» علیرضا پاک‌فطرت حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: «نکته مهم درباره سفرهای استانی رئیس‌جمهور این است که رئیس‌جمهور باید دیدار با نخبگان استان را در اولویت کاری خود قرار دهد. علاوه بر این، یکی از مسائلی که باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد این است که ما باید به‌دنبال تمرکززدایی در کشور باشیم و به استان‌ها اختیارات بیشتری برای تصمیم‌گیری در انجام امور بدهیم که این اتفاق در قالب سفرهای استانی قابل انجام است.» او بر این باور است که در سفرهای استانی دولت سیزدهم، این شهامت را به مدیران داده است تا با استفاده از تفویض اختیاری که وزرا به استانداران داده‌اند گره‌گشایی از چالش‌ها با سرعت بیشتری انجام شود: «در استان‌های مختلف ظرفیت‌های زیادی وجود دارد و در مرکز باید با تفویض اختیارات به استانداران، زمینه را برای توسعه هرچه بیشتر آنها و ایجاد رقابت بین استان‌ها فراهم آورد.» آنطور که این نماینده مجلس از آن سخن به میان می‌آورد، رویکرد دولت در سفرهای استانی به تقویت جایگاه مدیران استانی منجر و سبب شده مشکلاتی که اعتماد مردم به دولت را با چالش روبه‌رو کرده است در کمترین زمان ممکن و بدون انتظار تصمیم‌گیری از مرکز برطرف شود و شهروندان دولت را تنها در تهران احساس نکنند بلکه شاهد تصمیم‌گیری‌های دولت محلی برای رفع مشکلاتشان باشند.
پایان لابی‌گری سیاسی برای تخصیص بودجه
یکی از مزیت‌هایی که سفرهای استانی رئیس‌جمهور دارد، تخصیص عادلانه اعتبار به استان‌ها و جلوگیری از لابی‌گری‌های سیاسی در اختصاص منابع دولتی است. بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی بر این باورند که از گذشته تاکنون، اعتبار اختصاص‌یافته به هر استان متناسب با لابی‌گری سیاسی انجام شده است و به این دلیل، با فاصله گرفتن از پایتخت شاهد شدت گرفتن محرومیت‌ها در استان‌هایی هستیم که سهم کمتری در این لابی‌ها داشته‌اند. رویکردی که در سفرهای استانی دولت بر آن نقطه پایانی گذاشته شده است. آمار مصوبات سفرهای استانی نشان می‌دهد دولت بیشترین تصمیم‌گیری‌ها و منابع مالی را به استان‌هایی اختصاص داده است که از محرومیت بیشتری رنج می‌کشند. معاون پارلمانی رئیس‌جمهور این موضوع را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: «یکی ازمشکلات کشور تاکنون همین چانه‌زنی‌ها و لابی‌گری‌ها بوده است و این واقعیتی است که نمی‌شود آن را انکار کرد. این لابی‌ها در مواردی دولت‌ها را از توزیع عادلانه امکانات دور کرده است. دولت سیزدهم با شعار توسعه عدالت مستقر شده است و تلاش می‌کند امکانات کشور به شکل عادلانه در اختیار همه مردم قرار گیرد.» سیدمحمد حسینی، حضور میدانی رئیس‌جمهور در استان‌ها و نیز دیدار چهره به چهره با مردم و نمایندگان آنها را از روش‌های مؤثر در شناخت وضعیت استان‌ها می‌داند و می‌افزاید: «شروع سفرهای استانی دولت سیزدهم از مناطق محروم و کمتر برخوردار آغاز و این موضوع سبب شد مسئولان از واقعیت‌های مناطق محروم کشور بهتر و بیشتر آگاه شوند. اکنون دولت می‌داند هر استان با چه مشکلاتی روبه‌روست و راهکار برطرف کردن مشکل چیست.»
او حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: «شاید زمانی بود که دولت بدون تحرک بود و در تهران می‌نشست و فقط در دیدار با نمایندگان یا دریافت گزارش‌ها منابع را اختصاص می‌داد اما دولت سیزدهم دولت فعالی است و با سفر به مناطق مختلف، دیدار با مسئولان محلی و مردم نیازها را احصا و سازمان برنامه و بودجه را مکلف کرده است براساس این نیازها و طرح‌های آمایش سرزمینی به استان‌ها بودجه تخصیص دهد. بنابراین لابی‌ها در اختصاص منابع در بودجه‌ریزی دیگر مؤثر نیست.»
هشدارهایی درباره سفرهای استانی
همانطور که گفته شد، دولت در 31 سفر استانی خود در یک سال گذشته، نزدیک به 5هزار مصوبه و طرح را تأیید کرده است که هر یک از این مصوبات و طرح‌ها انتظارات بسیاری را نزد مردم ایجاد کرده است. انتظاراتی که درصورت محقق نشدن هریک از مصوبات این سفرها می‌تواند به‌عنوان پاشنه آشیل دولت عمل کرده و رویکرد مثبت دولت را در تصویب این مصوبات زیر سؤال ببرد. در این میان، برخی نیز با انتقاد از دولت خواهان کاهش سفرهای استانی دولت سیزدهم شده‌اند و دولت را به ماندن در پایتخت توصیه و تشویق کرده‌اند. رئیس‌جمهور در پاسخ به این انتقادها اما رویکردی روشن و شفاف داشته است.
ابراهیم رئیسی در جمع مردم پیشوا و ورامین دلیل منتقدان انجام سفرهای استانی دولت سیزدهم را ناشی از نداشتن تجربه درکنار مردم بودن این افراد عنوان می‌کند و می‌گوید: «بنده تصمیم گرفتم به جای حضور در جلسات نمادین به میان مردم بیایم و پیگیر تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام باشم. برای بنده به‌عنوان نماینده مردم حضور در میان این مردم و رسیدگی به آنچه مایه نگرانی و دغدغه آنان است، دلنشین‌تر از دیدارها و جلسات نمادین است.» گرچه رئیس‌جمهور نیز بر اهمیت توجه به اجرای طرح‌های نیمه‌تمام تأکید دارد اما یکی از عواملی که ممکن است اتفاق خوبی را که در سفرهای استانی رقم خورده، به ناامیدی مردم تبدیل کند، به ثمر ننشستن وعده‌ها و مصوباتی است که در سفرهای استانی به تصویب رسیده است. درصورت به ثمر ننشستن مصوبات، هم دولت متهم به انجام کارهای پوپولیستی می‌شود و هم مردم دیگر به وعده مسئولان چشم امیدی ندارند و این خطر بزرگی برای این سفرها به‌حساب می‌آید. به همین دلیل نیاز است کارگروه‌هایی در دولت و رسانه‌ها ایجاد شود تا پیگیر مصوبات و تصمیمات دولت در سفرها باشند. البته پیش از این، صولت مرتضوی، معاون اجرایی رئیس‌جمهور وعده داده بود سامانه‌ای برای رصد مصوبات سفرهای استانی در دسترس همه قرار خواهد گرفت که این موضوع می‌تواند کمک بزرگی به دولت برای پیگیری مصوبات بکند.
مکث
همدلی 3قوه در پایان سفرهای استانی
در پایان دور اول سفرهای استانی دولت مردمی، روسای ٣قوه در نشست مشترک خود بر همکاری و همدلی برای اجرایی شدن مصوبات این سفرها تأکید کردند. روسای مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه در این نشست ضمن قدردانی از این سفرها و حضور دولت در میدان و میان مردم، اهمیت و ضرورت پیگیری و اجرایی شدن مصوبات این سفرها با همکاری 3قوه را مورد تأکید قرار دادند. در این جلسه که درمحل نهاد ریاست‌جمهوری برگزار شد راهکارهای ارتقای بیش از پیش تعامل 3قوه با هدف غلبه بر مشکلات مورد بررسی قرار گرفت و رئیس‌جمهور، رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه قضاییه ضمن ابراز خرسندی از همگرایی موجود میان 3 قوه، این همگرایی را فرصتی برای حل مشکلات ساختاری و مزمن کشور دانستند.
