برجام
توافق نهایی پس از رفع مسائل پادمانی
اگرچه گمانهزنیها درباره قریبالوقوع بودن احیای توافق هسته‌ای افزایش یافته، اما تهران و واشنگتن اعلام میکنند هنوز توافقی بهدست نیامدهاست
«هنوز هیچ توافقی بهدست نیامدهاست»؛ این موضع تلویحی مقامهای آمریکایی و ایرانی در روزهای اخیر نشان میدهد گمانهزنیها درباره حصول قریبالوقوع توافق در گفتوگوها برای رفع تحریمها بهره چندانی از واقعیت ندارد و بررسیها ازسوی طرفین همچنان ادامه دارد.
بهگزارش همشهری، این مواضع در شرایطی است که در روزهای اخیر گمانهزنیها درباره افزایش شانس احیای برجام شدت گرفته و رسانهها و برخی چهرههای سیاسی ادعاهایی را در این زمینه مطرح کردهاند؛ برهمین اساس هم بود که نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی با بیان اینکه متن ارائه شده ازسوی طرف غربی برای احیای برجام «بد نیست»، اعلام کرد که ایران فقط در مورد چند کلمه از متن سؤالاتی مطرح کرده و تقریبا بهطورکامل بر سر آن توافق صورت گرفته‌است.
میخائیل اولیانوف در جریان یک نشست خبری گفت که متن سند احیای برجام تقریبا بهطورکامل مورد توافق قرار گرفته است. وی البته به این موضوع هم اشاره کرد که سؤالات ایران درباره چند کلمه از متن «میتواند به مانعی برای توافق بدل شود؛ همانگونه که پیش از این هم در جریان مذاکرات وین رخ داده بود.»
اولیانوف متن پیشنهادی اتحادیه اروپا را «یک سازش بسیار معقول» دانست و آن را گزینهای ارزیابی کرد که به‌نظر میرسد همه طرفها از آن راضی هستند و «درعین حال همه نارضایتی خاصی از برخی مفاد پروژه را تجربه میکنند.» وی همچنین با بیان اینکه در آینده هیچ مذاکره طولانی مدتی وجود نخواهد داشت، گفت که ایران ممکن است اصلاحاتی را برای متن نهایی به غرب پیشنهاد کند.
بررسیها ادامه دارد
در این میان به‌نظر میرسد اختلاف بر سر مسائل پادمانی همچنان یکی از اصلی‌ترین بن‌بست‌ها میان طرفین است و تا زمانی که این گره گشوده نشود، چشمانداز روشنی پیشروی مذاکرات قابل ترسیم نیست. با توجه به همین موضوع هم بود که معاون سیاسی دفتر رئیسجمهور در توییتی با اشاره به گفتوگوهای اخیر سیدابراهیم رئیسی با چند تن از رهبران ۱+۴ تأکید کرد تا زمانی که ادعاهای پادمانی حل و فصل و بسته نشود، توافق نهایی قابل دست یافتن نخواهد بود. محمد جمشیدی همچنین در توییت دیگری با اشاره به اینکه بررسیها درباره پیش‌نویس ارائه شده ادامه دارد، به گمانهزنیها پیرامون متن پیشنهادی اتحادیه اروپا نیز واکنش نشان داد و نوشت: «اینگونه درزهای خبری هماهنگشده نشان میدهد که کدام طرف تحت فشار و نیازمند به توافق فوری است.» این اظهارنظر یک مقام دولتی در شرایطی است که در روزهای اخیر برخی «منابع مطلع» نیز تأکید کردند که «با وجود انتشار برخی خبرهای جعلی ازسوی رسانه‌های خارجی و همچنین گمانه‌زنی‌های بی‌پایه که در داخل توسط افراد و رسانه‌های غیرمسئول مطرح می‌شود، هنوز روند کارشناسی مباحث ادامه دارد و هیچ تصمیم سلبی یا ایجابی درباره ایده‌های طرح شده ازسوی هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی اتخاذ نشدهاست.»
واکنش واشنگتن به گمانهزنیها
ازسوی دیگر نماینده آمریکا در امور ایران نیز به گمانهزنیها در این زمینه واکنش نشان داد و تأکید کرد که «هیچ توافقی بر سر رفع تحریم‌های ایران انجام نشدهاست.» رابرت مالی در گفتوگویی ارائه امتیاز به ایران با هدف حل‌وفصل تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیتهای هسته‌ای جمهوریاسلامی را رد کرد و گفت که واشنگتن هیچ فشاری به آژانس برای بستن مسائل باقیمانده وارد نمی‌کند.
وی همچنین در پاسخ به این سؤال که «آیا بر سر رفع تحریم‌های ایران سازشی انجام گرفته است که براساس آن غیرآمریکایی‌ها بتوانند با سپاه پاسداران معامله تجاری انجام دهند و درواقع تحریم‌های آمریکا را دور بزنند؟» گفت که در این زمینه توافقی نشده؛ چراکه تا درباره همهچیز توافق نشود، بر سر هیچچیز توافق نشدهاست. ادعاهای مالی درحالی مطرح می‌شود که «پولتیکو» در گزارشی مدعی شده بود اتحادیه اروپا برای حصول توافق بر سر احیای برجام پیشنهاد برداشتن فشار از روی سپاه پاسداران را مطرح کردهاست. این نشریه در گزارشی با انتشار جزئیاتی از متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام که بهتازگی به ایران و آمریکا ارائه شدهاست، ادعا کرد براساس این پیش‌نویس، شهروندان غیرآمریکایی اجازه خواهند داشت با شرکتهایی که با سپاه پاسداران معاملات اقتصادی دارند، تجارت کنند. براساس گزیده‌هایی از متن پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا که پولتیکو ادعا می‌کند به آن دست یافته است، تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران با هدف احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ کم‌رنگ می‌شود و راه را برای تهران هموار می‌کند تا از بررسی بیشتر سایت‌های هسته‌ای که مشکوک خوانده می‌شود، خودداری کند.
پولتیکو در ادامه با ادعای اینکه جزئیات این پیش‌نویس دوشنبه گذشته در جریان مذاکرات وین نهایی شدهاست، نوشت: از آنجایی که اتحادیه اروپا در هماهنگی نزدیک با واشنگتن روی این پیش‌نویس کار کردهاست، به‌نظر می‌آید که دولت بایدن آماده است امتیازات بیشتری از آنچه انتظار میرفت برای حصول توافق بهویژه با کاهش فشار بر سپاه پاسداران ارائه دهد.
لزوم تأمین خواسته‌های ایران در 3حوزه
دراین میان اگرچه نماینده آمریکا در مذاکرات وین پساز انتشار گزارش پولتیکو، در بیانیه‌ای هرگونه تغییر استانداردها یا قوانین آمریکا در اجرای تحریم‌های ایران را تکذیب کرد، اما مقامها و رسانه‌های غربی در روزهای اخیر تلاش ویژهای را صرف القای این موضوع کردهاند که متن ارائه شده ازسوی اتحادیه اروپا، «متن نهایی» برای احیای توافق هسته‌ای سال2015است؛ موضوعی که ازسوی مقامهای ایرانی مورد تأیید قرار نگرفته و تهران تأکید دارد تا زمانی که مطالبات جمهوریاسلامی برآورده نشود، به مذاکرات برای اصلاح پیش‌نویس ارائه شده ادامه خواهد داد.
در چنین شرایطی هم بود که تهران تأکید دارد در حال بررسی اطمینانآور بودن پیشنهاد اروپا در 3حوزه «پادمان»، «تحریم» و «تضمین» است تا نسبت به تأمین خواسته‌های خود اطمینان حاصل کند.
مکث
«ترور بولتون»؛ پروژهای انحرافی
در شرایطی که به‌نظر میرسد رایزنیهای برجامی به شمارش معکوس افتادهاست، اما فضاسازیها علیه جمهوریاسلامی همچنان ادامه دارد و طرف آمریکایی تلاش دارد با بهراه انداختن جنگ روانی علیه ایران، تحقق مطالبات بحق کشورمان را تحتتأثیر قرار دهد. برهمین اساس هم بود که وزارت دادگستری آمریکا در روزهای اخیر پروژه جدیدی را علیه تهران کلید زد و ادعا کرد طرح ترور جان بولتون، از مقامهای سابق کاخسفید، ازسوی جمهوریاسلامی را کشف کردهاست. این ادعاها در شرایطی مطرح شد که واشنگتن در ماههای اخیر بارها ادعاهای مشابهی را علیه ایران مطرح و تلاش کردهاست بهوسیله آنها روند مذاکرات برجامی را تحتتأثیر قرار داده و بهنوعی ایران را در موضع ضعف قرار دهد. یک عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اختلاف‌نظرهای موجود در ساختار سیاسی آمریکا درباره برجام، به همشهری گفت: در ساختارهای حاکمیتی آمریکا توافقی درباره نحوه مواجهه این کشور با توافق هسته‌ای با ایران وجود ندارد و نهادهای مختلف ازجمله کنگره، قوه مجریه و نهادها و ساختارهای امنیتی بر سر این موضوع دچار اختلاف‌نظرهای اساسی هستند. فواد ایزدی افزود: با توجه به برجسته شدن بعضی از اختلافنظرها درباره برجام در ساختار سیاسی آمریکا، یکی از گزارههای مهم این است که طرح موضوعهایی مانند «ترور بولتون» مرتبط با مذاکرات است و مخالفان توافق هسته‌ای میکوشند از طریق راهانداختن جنگروانی، بر فضای مذاکرات تأثیر بگذارند. این کارشناس مسائل آمریکا عنوان کرد: البته در این میان باید به این موضوع هم اشاره کرد؛ آنهم اینکه برای افرادی مانند بولتون و پمپئو که سیاستمدارانی جنایتکار شمرده میشوند، این موضوع که بهعنوان قاتلان سردار سپهبدشهید حاج قاسم سلیمانی در معرض انتقام هستند، نباید نکته تعجبآور و غیرقابل‌قبولی باشد. ایزدی با بیان اینکه پاسخگویی در برابر یک جنایت گریزناپذیر است، ادامه داد: وقتی فرد یا افرادی جنایتی را مرتکب میشوند، باید در مقابل تبعات آن پاسخگو باشند و جزای جنایتی که مرتکب شدهاند را ببینند. این موضوع در سراسر دنیا یک گزاره جاافتاده و منطقی بهحساب می‌آید که همه آن را قبول دارند. وی عنوان کرد: اگر قاتلی پساز جنایت خود آزاد باشد و کیفر مناسب نبیند، نتیجه این می‌شود که باید در انتظار افزایش جرم و جنایت بود. بولتون و پمپئو نیز زمانی که برای به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی تبانی میکردند، باید به فکر تبعات جنایت خود میبودند. آنها باید به این موضوع فکر میکردند که چنین جنایتی، تبعاتی برای قاتل دارد. این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: موضوع این است که مجموعهای که در ساختار سیاسی آمریکا مخالف برجام هستند، قصد دارند با در معرض تهدید نشان دادن مقامهای سابق کاخسفید، علیه جمهوریاسلامی فضاسازی کرده و توافق هسته‌ای با ایران را مضر جلوه دهند تا بتوانند روند دستیابی به توافق را تحتتأثیر قرار داده و حتی آن را متوقف کنند. ایزدی اضافه کرد: ازسوی دیگر در ساختار سیاسی و همچنین دولت آمریکا با مجموعهای مواجه هستیم که موافق برجام هستند و آن را در راستای تأمین منافع ملی این کشور تفسیر میکنند. به‌نظر میرسد این گروه چندان توجهی به فضاسازیهای جناح مخالف ندارند و فرافکنی آنها تأثیر چندانی بر روند تصمیمگیری درباره برجام نخواهد داشت.