حربه «متن نهایی»

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

تأکید ویژه طرف‎های غربی در مذاکرات برجامی مبنی بر اینکه مذاکرات به انتها رسیده و اکنون زمان تصمیم‌گیری ایران است، بیش‎ از آنکه ضرب‎الاجلی برای پایان گفت‌وگوها باشد، دستاویز دیگری برای تحت‎فشار قرار‌دادن ایران با هدف کوتاه‌آمدن از مواضع بحق خود ارزیابی می‌شود.
به‎گزارش همشهری، دیپلمات پیشین کشورمان درباره آخرین وضعیت مذاکرات به همشهری گفت: اینکه جوزپ بورل، به‎عنوان مسئول سیاست‎خارجی اتحادیه اروپا و دیگر طرف‎های غربی از کلیدواژه‌های «متن نهایی» و «کفایت مذاکرات» استفاده می‌کنند، هدف‎شان این است که به جمهوری‎اسلامی فشار بیاورند و به‎نحوی به کشورمان هشدار دهند اگر این توافق و متن پذیرفته نشود، دیگر مذاکراتی وجود نخواهد داشت و در واقع برنامه‌های گفت‎وگو در وین تعطیل خواهد شد؛ رویکردی که تلاش می‌کنند از طریق آن با اعمال فشار، رفتار ایران را تحت‎تأثیر قرار دهند تا شرایط آنها را بپذیرد. محسن پاک‌آیین افزود: استفاده از این کلیدواژه‎ها نشان‎دهنده این است که طرف غربی به‎دنبال تحمیل ایده‌های خود به مذاکره‌کنندگان کشورمان است و قصد دارد از فضای روانی ایجاد شده، برای پذیرش یک «توافق بد» از سوی ایران بهره‎برداری کند و به‎نوعی آن را به ما تحمیل کند. وی ادامه داد: نکته اینجاست که جمهوری‎اسلامی از روز اول توافق را درصورتی اجرایی می‎دانست که هر دوطرف نسبت به اجرای آن متعهد باشند؛ یعنی ما از ابتدا به‎دنبال «اجرای تعهد در مقابل اجرای تعهد» بودیم. آمریکایی‎ها از برجام خارج شدند و تعهدات خود را انجام نداده و تحریم‎ها را مجددا علیه کشورمان اعمال کردند و تحریم‎های فرابرجامی را نیز افزودند. ما هم بعد از مدتی انتظار و صبر، تعهدهای برجامی خود را به‎حالت تعلیق درآوردیم و در یک حرکت منطقی و مبتنی بر مفاد برجام و قانونی، تعهدهای هسته‎ای خود را کنار گذاشتیم و محدودیت‎های اعمال‌شده را کاهش دادیم.

شرط احیای برجام
دیپلمات پیشین کشورمان گفت: رویکرد اتخاذ‌شده از سوی ایران در برابر بدعهدی طرف مقابل، «حق» ما بود و با چنین نگاه و رویکردی منطقی‎ وارد دور جدید مذاکرات برجامی در وین شدیم و گفت‎وگوها را نیز در همین چارچوب پیگیری می‌کنیم. بر همین اساس هم هست که هیچ تحمیلی را قبول نمی‎کنیم و تنها درصورتی ایران به تعهدهای خود عمل می‎‎کند که طرف آمریکایی نیز تحریم‎ها را لغو کند و تضمین دهد مجددا تحریم‎های برجامی و پسابرجامی را اعمال نخواهد کرد و ازسوی دیگر مانعی در برابر فعالیت شرکت‌های خارجی با هدف سرمایه‎گذاری و آغاز فعالیت‌های اقتصادی در ایران نیز ایجاد نمی‌کند.
پاک‎آیین تصریح‎کرد: اگر این موضوع محقق شود، آن‎زمان است که می‌توان گفت یک «توافق متقابل» به‎دست آمده که دوطرف از آن سود خواهند برد. در واقع بار دیگر ما محدودیت‎های هسته‎ای را می‎پذیریم و آنها نیز تحریم‎ها را لغو خواهند کرد و روابط اقتصادی جمهوری‎اسلامی با جهان به‎حالت عادی بازمی‎گردد.

استقبال چین از گره‎گشایی برجام
وی با بیان اینکه برخی گمانه‎زنی‎ها مبنی بر اینکه «چین و روسیه در شرایط کنونی تمایلی به امضای توافق ندارند»، بهره‎ای از واقعیت ندارد، گفت: این نیز بخشی از راهبرد آمریکایی‎هاست که قصد دارند بار مسئولیت را از دوش این کشور بردارند و سعی کنند کشورهای دیگر را نیز در مسئولیت عدم‌موفقیت احتمالی مذاکرات سهیم بدانند. پاک‎آیین افزود: این درحالی است که قطعا اگر روابط اقتصادی جمهوری‎اسلامی با جهان عادی و تحریم‎ها لغو شود، چین می‌تواند در ایران سرمایه‎گذاری‌های گسترده‌تری انجام دهد. در واقع موقعیت ویژه‎ای برای این کشور ایجاد می‌شود که بتواند در ایران سرمایه‎گذاری کند و در چنین شرایطی دوطرف سود خواهند کرد و بهره می‎برند. وی ادامه داد: بنابراین چین هم از گره‎گشایی از برجام و رفع موانع موجود استقبال می‌کند، چراکه پکن در شرایط فعلی برای همکاری با ایران تحت فشار آمریکا قرار دارد و در شرایط عادی این فشار نیز از روی دوش آنها برداشته خواهد شد و راحت‎تر می‌توانند سرمایه‎گذاری‌های سودآورتری در ایران داشته باشند.

ایران و روسیه «رقیب نفتی» نیستند
این کارشناس مسائل بین‎الملل عنوان کرد: درباره روسیه نیز قطعا بعد از لغو تحریم‎های ایران، فضاهای اقتصادی بیشتری برای همکاری‎های دوجانبه ایجاد خواهد شد و روس‎ها‌ راحت‎تر می‌توانند در کشورمان سرمایه‎گذاری کنند و ما هم می‌توانیم در شرایطی که روس‎ها تحت تحریم‎های غرب هستند، از بازارهای این کشور برای عرضه محصولات خود بهره ببریم. به‎صورت طبیعی درصورتی‎که شرایط برای گسترش مناسبات اقتصادی عادی شود، هر دوطرف سود خواهند برد.
پاک‎آیین ادامه داد: ازسوی دیگر اینکه گفته می‌شود درصورت برداشته‌شدن تحریم‎ها، جمهوری‎اسلامی در قامت رقیب روسیه در بازار نفت و گاز جهان ظاهر خواهد شد، نکته درستی نیست، چراکه امروز به‎دلیل جنگ اوکراین و نیاز کشورهای جهان و به‎ویژه کشورهای صنعتی، تقاضا برای خرید نفت بیش ‎از عرضه است و این روند تا مدت‎ها و حداقل تا پایان جنگ اوکراین، که نمی‌توان چشم‎انداز شفافی برای آن ارائه داد، ادامه خواهد یافت و به هر میزانی که نفت وارد بازارهای جهانی شود، مشتری خود را دارد و رقابتی در این عرصه ایجاد نخواهد نشد و چه‌بسا به همکاری روسیه، ایران و اوپک در این زمینه هم منجر شود تا قیمت‌ها به تعادل مناسبی برسد.
وی تأکید کرد: بنابراین می‌توان گفت «همکاری» جای «رقابت» را خواهد گرفت و با توجه به اینکه تقاضا برای نفت در بازار زیاد است، دوطرف به‎راحتی می‌توانند نفت‎شان را به ‎فروش برسانند و مشکلی در این زمینه برای آنها وجود ندارد. در چنین شرایطی طبیعتا روسیه نیز از اینکه برجام نهایی و موانع موجود برداشته شود، استقبال خواهد کرد تا فضای مناسب‎تری برای گسترش همکاری‎های تجاری و اقتصادی میان تهران و مسکو به‎وجود آید.

توپ برجام، همچنان در زمین آمریکا
دیپلمات پیشین کشورمان گفت: درچنین شرایطی به‎نظر می‎رسد توپ برجام کماکان در زمین طرف آمریکایی‎است و اگر آنها برای بازگشت به برجام اراده سیاسی داشته باشند، مسیر هموار خواهد شد. در دوره ترامپ، واشنگتن برای «خروج از برجام» اراده سیاسی داشت و این رویکرد زمینه‎ساز گرفتار‌شدن او و همچنین ایجاد مشکلاتی برای کشورهای عضو برجام، ازجمله ایران، شد.
پاک‎آیین افزود: امروز هم باید اراده «بازگشت به برجام» در آمریکا ایجاد شود؛ یعنی آنها باید بپذیرند تحریم‎های برجامی و پسابرجامی را لغو کنند و به توافق هسته‎ای سال2015 بازگردند؛ دراین صورت جمهوری‎اسلامی نیز پس‌از اطمینان از لغو تحریم‎ها، محدودیت‎های هسته‎ای خود را مجددا می‎پذیرد و درنهایت برجام احیا خواهد شد.
وی ادامه داد: بعید می‎دانم در آمریکا اراده‎ای برای اجرای تعهدات‎شان در قبال ایران ایجاد شده باشد؛ به همین دلیل هم هست که سعی می‎کنند برای مذاکرات ضرب‎الاجل تعیین یا پیش‎نویس ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا را «متن نهایی» اعلام کنند. این رویکرد بیشتر به این دلیل ‎است که با اعمال فشار، ایران را برای پذیرش تقاضاهای خود متقاعد کنند.

پیشبرد استراتژی خنثی‎سازی تحریم‎ها
پاک‎آیین با بیان اینکه مقام‎های جمهوری‎اسلامی هوشمندانه مباحث را دنبال می‎کنند، تصریح کرد: باید به این موضوع مهم نیز اشاره کرد که در شرایط کنونی آمریکایی‎ها بیش ‎از ما نیازمند گره‎گشایی از برجام هستند. جمهوری‎اسلامی در مسیر خنثی‎سازی اثرات تحریم‎ها گام‎های قابل‎توجهی برداشته است و هر روز به پیشرفت‎های جدیدی در این عرصه دست می‎یابیم. وی با بیان اینکه درصورت تحقق کامل اهداف ایران در این حوزه، به‎طورطبیعی آمریکایی‎ها دیگر دستاویزی برای اعمال فشار بر جمهوری‎اسلامی درجهت پذیرش نظارت‎های فراپادمانی آژانس نخواهند داشت، گفت: معتقدم تا زمانی که آمریکایی‎ها تحریم‎ها را لغو نکرده‎اند، این حق ایران است که به‎دنبال تقویت فعالیت‌های صلح‎آمیز هسته‎ای خود و بهره‎برداری از دستاوردهای آن در حوزه‌های صلح‎آمیز باشد.
این کارشناس مسائل بین‎الملل اضافه کرد: بر این اساس باید برنامه‌های هسته‎ای خود را با قدرت پیش ببریم. قطعا سیاست ایران دستیابی به بمب اتمی نیست، اما این موضوع به‎آن معنا نیست که در حوزه‌های دیگر صنعتی ما دست روی دست بگذاریم و منتظر تصمیم غربی‎ها باشیم. به اعتقاد من، دولت باید با قدرت قانون «اقدام راهبردی» مصوب مجلس را اجرا کند. درنهایت هر زمان که آمریکا تحریم‎ها را لغو کرد، می‌توانیم برای بازگشت به نظارت‎های فراپادمانی آژانس تصمیم‎گیری کنیم.

مکث
شرط ایران برای روشن‌شدن دوباره دوربین‎های آژانس

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: دوربین‌های فراپادمانی آژانس به شرطی فعال و روشن می‌شود که همه موارد ادعایی و اتهامی علیه ایران کنار گذاشته شود. محمد اسلامی در گفت‌وگو با ایرنا در پاسخ به اینکه آیا با تکرار رفتار آژانس، جمهوری اسلامی برنامه‌ای برای خاموش‌کردن سایر دوربین‌ها دارد، گفت: خیر، دوربین‌هایی که جمع کرده‌ایم، برجامی یا طبق واژه حقوقی آن «فرا پادمانی» بود. این دوربین‌ها همراه با توافق برجام به این منظور نصب شد تا محدودیت، ظرفیت و فعالیت هسته‌ای ایران را با آن اندازه‌گیری کنند. وی خطاب به طرف‌های مقابل برجام تأکید کرد که «وقتی در برجام باقی نماندید و به تعهدات خود عمل نکرده و از آن خارج شده‌اید، دلیلی وجود ندارد که ما همچنان یک‌طرفه با یک قرارداد شبه‌منسوخ آن را ادامه دهیم.» اسلامی درباره اینکه آیا اگر در برجام به توافق برسیم دوربین‌ها از نو روشن و فعال می‌شود، گفت: شرط برداشته‌شدن آن این است که همه موارد ادعایی را کنار بگذارند و امروز هم اعلام می‌کنیم تا وقتی که آنها به تعهدات خود بازنگردند و این موارد ادعایی و کذب را کنار نگذارند، دوربینی نصب نخواهد شد.