رستاخیز سفیر در روز واقعه!

پیمان شوقی -  منتقد سینما

گفتن حرفی تازه از فیلم‌های تاریخی ایرانی درباره بزرگ‌ترین حماسه تاریخ شیعه کاری دشوار است؛ زیرا نمونه‌ها آنقدر اندکند که گفته‌ها و نوشته‌ها را تکراری می‌کنند؛ ‌«سفیر» (1361) ؛ «روز واقعه» (1373) ؛ «رستاخیز» (1392- توقیف شده) ؛ سریال «مختارنامه» (1389) و... انتظار نمی‌رود که همه مدعیان چاکری آقا اباعبدالله در ادعای خود صادق باشند ولی این هم پذیرفتنی نیست که پس از 40سال، دستاوردهای سینمای مملکت در بزرگداشت یاد و مقام سالار شهیدان حسین‌بن علی(ع) دو سه فیلم و یک‌سریال باشد. آن هم در کشوری که عمق ارادت و ارتباط قلبی قاطبه مردم ایران نسبت به آن حضرت چنان است که همه ساله چند ده برابر هزینه فیلم‌های عظیم را خرج برپایی آیین‌های عزاداری می‌کنند (نفی بهانه اقتصادی) و سنت نمایشی ریشه‌داری چون تعزیه هم برای 400سال بخشی از این آیین‌ها بوده ‌است. (نفی بهانه حرمت دینی) ضمنا برخلاف 3 دهه گذشته، امروز سینمای ایران علاوه بر دسترسی به فناوری روز از امکانات زیرساختی نظیر شهرک سینمایی اختصاصی (شهرک نور تابان) و اندوخته عظیم لباس‌های تاریخی و ابزار صحنه و ادوات جنگی برخوردار است که زمانی داشتن‌شان خواب و خیال بود. خدا عالم است که چرا به‌کار نمی‌روند و یا همچون مجموعه دکورهای مفصل مجموعه تلویزیونی مختارنامه به حال خود رها و فنا شده‌اند!
طبق سازوکارهای عمومی سینما باید مثلثی از اراده 3 قطب سرمایه، سازنده و مخاطب فراهم باشد تا گام‌های عملی برای ساخت یک فیلم برداشته شود. قطب اول یعنی سرمایه مربوط به تهیه‌کننده است و شاید گفته شود تولید فیلم‌های تاریخی به‌دلیل نیاز به بودجه گزاف در توان تهیه‌کنندگان سینمای ایران نیست؛ ولی حضوربودجه‌های عمومی در سینمای ما این شبهه را باطل می‌کند. پول بخش عمده تولیدات سالانه سینمای ما نه از جیب تهیه‌کنندگان بلکه از محل بودجه‌های فرهنگی سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادها تأمین می‌شود و همین‌جا می‌شود نشانه‌های بی‌انگیزگی یا ناآشنایی با وظایف فرهنگی را نزد آن نهادها و بنیادها رصد کرد و مدیرانشان را مورد سؤال قرارداد. البته انتظار شنیدن پاسخ روشن از زبان مسئولانی که به جای برنامه‌ریزی اصولی برای گردآوری بهترین تخصص‌های سینما و تولید منظم فیلم‌های دینی ترجیح می‌دهند، فقط در 10 روز عزاداری اباعبدالله گریز به صحرای کربلا بزنند و در فضاهای تحت اختیارشان خیمه و تکیه برپا ‌کنند، عبث است. برای آنها نمایش ارادت قلبی خودشان به آقا مهم‌تر است تا تولید آثار هنری ماندگار که شور حسین(ع) را در قلب میلیون‌ها هواخواه مخلصش بدمد و الگویی ابدی از ادای فریضه امر به معروف و نهی از منکر به شیوه پیشوایان دین را پیش چشم‌های شیعیان جهان بگذارد.
 امتداد این بی‌انگیزگی به قطب دوم یعنی پدیدآورندگان فیلم‌ها (فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان) می‌رسد که برای پرداختن به چنین سوژه‌هایی از طرفی ناچار خواهندشد از شیوه‌های «بزن‌دررو»ی رایج در فیلمسازی مملکت (به‌ویژه در بخش تحقیقات و فیلمنامه) محروم بمانند و از طرف دیگر مدت زمانی معادل تولید چند فیلم را صرف فقط یک پروژه کنند! فراموش نمی‌کنیم که تولید پروژه عظیم سریال مختار، حدود 8سال طول کشید و تهیه‌کننده مرحوم، کارگردان و بازیگر نقش اولش را عملا از چرخه فعالیت در سینمای ایران بیرون انداخت! 
و اما ضلع سوم یعنی تماشاگران. آیا حدود 200میلیون شیعیان ایران و همسایگانش و سایر نقاط جهان مخاطبانی مطمئن و دائمی برای هرنوع تولیدات فرهنگی - ازجمله فیلم‌ با محوریت حماسه عاشورا نیستند؟ آیا یک دهم این جمعیت (20میلیون نفر، یعنی ده برابر تماشاگران پرفروش‌ترین‌های سال‌های اخیر سینمای ایران!) خریدار نسخه آنلاین یا فیزیکی چنین محصولاتی نخواهند ‌بود‌ و آیا پایگاه‌های فرهنگی مساجد  قابلیت تبدیل به مکان‌های دائمی برای اکران‌های مناسبتی چنین فیلم‌هایی را ندارند؟این اعداد را در درآمد هر سانس یا قیمت بلیت ضرب کنید تا پتانسیل عظیم مخاطبان محصولات دینی آشکار شود. صدالبته می‌دانیم که این ظرفیت عظیم تابه‌حال مورد توجه نبوده و برایش بازارسازی نشده است.