شوکتِ سوگ

حمیدرضا محمدی

هم مدرسه است و هم حسینیه. اگرچه امروز وجه آموزشی‌اش چربش بیشتری دارد اما وقتی 128سال پیش، در سال1273 خورشیدی یعنی 12سال پیش از مشروطه ساخته شد، ساخته شد تا جایی باشد برای برگزاری و برپایی آیین سوگواری شهید دشت کربلا(ع).
حسینیه شوکتیه که امروز با نام حسینیه امام رضا(ع) شناخته می‌شود، در مرکز شهر بیرجند و در بافت تاریخی این سامان واقع است؛ در خیابان شهید منتظری.
این حسینیه 3178مترمربعی، از موقوفات امیراسماعیل‌خان معروف به شوکت‌الملک اول است که او در سال1264 خورشیدی، چون فرزندی نداشت وقف کرد و تولیت آن را به برادرش، محمدابراهیم‌خان شوکت‌الملک عَلَم، مشهور به شوکت‌الملک دوم، حاکم منطقه قائنات، جنوب خراسان و سیستان در اواخر قاجار و اوایل پهلوی و پدر اسدالله علم سپرد. احداث حسینیه توسط معماران یزدی در سال1269 آغاز شد و 4سال بعد به پایان رسید اما در ذی‌الحجه1326 (دی1287)، مدرسه شوکتیه، ملهم از نخستین مدارس نوین ایران؛ یعنی دارالفنون تهران و رشدیه تبریز ایجاد شد.
این بنای درون‌گرا، 2قاب گچی دارد که بر آن، مجلس حمله لشکر یزید به سپاهیان امام حسین(ع) تصویر شده است. افزون بر این، شوکتیه موزه‌ای دارد که ازجمله وسایل قدیم‌سال حسینیه که در آن محفوظ است می‌توان به سماورهای زغالی، انواع قهوه‌جوش و ظرف‌های تاریخی و قدیمی پذیرایی در مجالس، عزاداری‌ها و جشن‌ها، تشت‌های بزرگ مسی برای توزیع آب و شربت در گذرگاه‌ها، شمعدان‌ها و انواع چراغ‌های روشنایی و تُنگ‌های مسی اشاره کرد که در آنجا به نمایش گذاشته شده است و البته باید به فرش دستباف 24متری 80ساله‌ای که اکنون گنبدخانه حسینیه را مفروش کرده اشاره کرد که در شرکت فرش شرق بیرجند، نخستن شرکت تولیدی فرش در ایران بافته و به حسینیه اهدا شده است. شاخص‌ترین ویژگی این فرش نقش بته‌جقه مادروفرزند، رنگ‌بندی لاکی با رنگ گیاهی و با کیفیت بسیار بالا و هم‌‎چنین اندازه آن است.
حسینیه-مدرسه شوکتیه که هنوز هم شوکت یک سده پیش خود را دارد، هرسال از عزاداران حضرت ثارالله(ع) میزبانی می‌کند؛ آنانی که شوق دارند در چنین حال‌وهوایی و چنین بنایی، ماتم‌نشین عزای سرور و سالار شهیدان(ع) باشند.