ایده حکمرانی دولت سیزدهم

مصطفی‌قربانی‌؛ کارشناس مسائل سیاسی

ایده‌ حکمرانی را می‌توان گزاره یا ایده‌ اساسی جهت‌دهنده و مشخص‌کننده مسیر سیاستگذاری و اقدام ازسوی هر دولتی دانست. این ایده را می‌توان چکیده‌ مبانی معرفتی – اندیشه‌ای و درعین حال، نوع نگاه دولتمردان نسبت به حل مسائل کشور دانست. نکته مهم درباره ایده حکمرانی آن است که مهم‎ترین عرصه منازعه میان نخبگان و جریان‌های سیاسی نیز هست. به تعبیر دقیق‌تر، مهم‎ترین تجلیات منازعه‌ها در حوزه‌های معرفتی – اندیشه‌ای را می‌توان در پیرامون ایده حکمرانی جریان‌های سیاسی و دولت‌های برآمده از آنها دید.
در ایران کنونی به‎طورکلی میان دو ابرایده‌ حکمرانی، منازعه جدی وجود دارد که البته ریشه‌های این منازعه حداقل به 200سال گذشته؛ یعنی از زمان آشنایی ایرانیان با دنیای تجدد برمی‌گردد. این ایده‌های متنازع عبارتند از: ایده‌ای که حل مشکلات کشور را در گروی «نگاه به بیرون» و اعتماد به ظرفیت‌های خارجی می‌داند یا به‌عبارت دقیق‌تر، معتقد به نقش‌دهی بیشتر به ظرفیت‌های خارجی در اداره کشور و تحقق کارآمدی است و البته از توجه به ظرفیت‌ها و استعدادهای داخلی غفلت می‌ورزد.
 این ایده ترجمان همان دیدگاه‌هایی است که در دوره قاجار و پهلوی معتقد به «غربی شدن از فرق سر تا نوک پا» بود. در نقطه‌ مقابل، ایده‌ دیگر معتقد به حل مشکلات کشور با اعتماد به ظرفیت‌های داخلی و به‎طورکلی، تمسک به میراث بومی اسلامی - ایرانی است. این ایده نیز مطلق نیست و نقش ظرفیت‌های خارجی در اداره موفق کشور را به‎طورکامل نفی نمی‌کند اما راه‌حل مسائل کشور را در تمسک به خارج جست‎وجو نمی‌کند.
با توجه به آنچه گفته شد، دولت سیزدهم درحالی روی کار آمد که عرصه منازعه ایده‌های حکمرانی به قوت خود باقی بود و درعین‎حال، مشکلات متعددی هم در کشور وجود داشت. بنابراین، این دولت تلاش کرد تا با انتخاب یک ایده حکمرانی که با مقتضیات فرهنگی، هویتی، ژئوپلیتیک، اقتصادی و سیاسی ایران تناسب دارد، قدم در مسیر تحقق کارآمدی بگذارد. ایده حکمرانی این دولت نیز به‎طورکلی عبارت است از «حل مشکلات با اعتماد و فعال‌سازی ظرفیت‌های درونی».
در توضیح این ایده باید گفت که دولت سیزدهم با توجه به فشارهای خارجی و منازعه‌انگیزی‌های ایده حکمرانی رقیب و البته ناکارآمدی آن و همچنین، براساس مبانی معرفتی اندیشه‌ورزان خود، ایده حکمرانی خود را براساس «ما می‌توانیم» و باید بتوانیم مبتنی کرده‎است. به‎عبارت دقیق‌تر، این دولت می‌کوشد تا ترجمان یکی از مهم‎ترین شعارها و ادعاهای ملت ایران مبنی بر اینکه در کشاکش فشارها برای تسلیم در برابر امواج جهانی‌سازی غرب، ما قادر هستیم تا با تمسک به آنچه خود داریم، الگوی موفقی از کارآمدی و اداره موفق حیات سیاسی - اجتماعی را ارائه کنیم، باشد.
مبتنی بر این ایده حکمرانی است که این دولت هم‌اکنون تلاش می‌کند تا ضمن تعریف کردن کارآمدی و حل مشکلات کشور مبتنی بر ظرفیت‌ها و دینامیسم‌های درونی و البته اولویت‌‌بخشی به آنها، به بیشینه‌سازی استفاده از ظرفیت‌های خارجی نیز بپردازد. درواقع، برخلاف گذشته، دولت سیزدهم ‌اکنون می‌کوشد تا اثبات کند که باوجود فشارهای تحریمی خارجی، به شرط اتکا به ظرفیت‌های داخلی و عدم‌گره‌زدن سرنوشت کشور به دنیای خارج، می‌توان کشور را اداره کرد و در حل مشکلات نیز توفیق داشت. روند اقدام‎های دولت در کنترل نقدینگی، مثبت شدن تراز تجاری کشور در 3ماهه نخست امسال (تراز تجاری کشور در 3ماهه نخست امسال مثبت 605میلیون دلار بوده است)، تبدیل کردن ایران به هاب ترانزیتی منطقه با تکمیل و فعال‌سازی کریدورهای ارتباطی شمال – جنوب و شرق – غرب کشور که علاوه بر افزایش درآمدهای ترانزیتی، می‌تواند سبب شکوفایی و رونق تولید در کشور نیز بشود، تلاش برای احیای حیات تولید در کشور، در عین تلاش برای اصلاح ساختار بودجه و جلوگیری از بی‌انضباطی مالی و... بخشی از مهم‎ترین اقدام‎های دولت در عرصه اقتصاد داخلی است که گویای آن است که این دولت با ایده‌ تحقق کارآمدی با نگاه به درون، تا‌کنون با وجود دشواری‌ها، اما در مسیر درستی در حال حرکت است.