قهرمانی با فوق ستاره‌ها

طرفداران دو آتشه فوتبال در ایران می‌دانند که تیم ملی ایران تاکنون 3بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده است. همین عده که تعدادشان هم کم نیست اطلاع دارند که از آخرین قهرمانی ایران در جام ملت‌های آسیا 46سال گذشته اما از نسل جدید چند نفر می‌داند که کدام مربی برای نخستین بار تیم ملی فوتبال ایران را قهرمان جام ملت‌های آسیا کرد؟ محمود بیاتی که نخستین قهرمانی ایران با نام او گره خورده، تا چه حد بین نسل جدید شناخته شده است؟ افتخارات او در رده ملی و باشگاهی زیاد نیست اما در یک برهه تاریخی موجب شکوفایی فوتبال ایران شد و تیم ملی با هدایت او در برابر غول‌های آسیا قدعلم کرد. محمود بیاتی کسی است که با فوجی از ستاره‌های فوتبال ایران در دهه 70میلادی همه حریفان آسیایی را از پیش رو برداشت و موجب شد ایران برای نخستین بار روی بام فوتبال آسیا بایستد. شایسته است که در 94سالگی از او بیشتر برای نسل جدید  روایت شود.

بازیکنی که مربی شد
نام محمود بیاتی از مسابقات آموزشگاه‌های تهران که در دهه 20تازه سر و شکل گرفته بود بر سر زبان‌ها افتاد. او کاپیتان تیم آموزشگاه‌های تهران بود و با درخشش در مسابقات آموزشگاهی به عضویت تیم جوانان تهران درآمد. در سال 1329برای نخستین بار پیراهن تیم ملی بزرگسالان را پوشید و در برابر ترکیه که برای انجام چند بازی دوستانه به تهران آمده بود، به میدان رفت. او تا سال 1337به‌طور مستمر پیراهن تیم ملی را بر تن داشت و در تمام این سال‌ها، همواره جزو بهترین‌ها بود. محمود بیاتی در رده باشگاهی هم سال‌های درخشانی را در باشگاه تاج سپری کرد و برای آبی‌های پایتخت یک هافبک میانی تمام‌عیار بود. او در این باشگاه چنان مقبولیتی داشت که بعد از آویختن کفش‌ها هدایت تاج را در دست گرفت و بعد از 2سال در فروردین 1347سرمربی تیم ملی شد. قدیمی‌ها می‌گویند محمود بیاتی کسی بود که فن بیان داشت و با تکیه به همین ویژگی بازیکنانش را به خوبی اداره می‌کرد.

قهرمانی با نابغه‌ها
محمود بیاتی تحصیل‌کرده دانشکده افسری بود. در سال‌های بعد هم بودند مربیانی که با داشتن تحصیلات در دانشکده افسری روی نیمکت تیم ملی نشستند، در واقع حضور در تیم پاس بازیکنان آن دوره را در این مسیر قرار می‌داد که در دانشکده افسری مشغول تحصیل شوند و مربیانی چون حشمت مهاجرانی، حسن حبیبی و محمود یاوری که بعد از محمود بیاتی روی نیمکت ملی نشستند از این امتیاز بهره‌مند بودند. به هر حال محمود بیاتی به‌عنوان یک فرد نظامی که فن بیان خوبی هم داشت، در قامت مربی دو دوره متفاوت را در تیم ملی ایران تجربه کرد. وقتی برای نخستین بار روی نیمکت پرماجرای تیم ملی نشست دغدغه‌ای مثل انتخاب ترکیب 11نفره از بین همه ستاره‌های فوتبال ایران در آن برهه تاریخی را داشت؛ سوپراستارهایی مثل حسین کلانی، همایون بهزادی، پرویز قلیچ‌خانی، علی جباری و... که همگی در اوج بودند و بعدها به بزرگ‌ترین بازیکنان تاریخ فوتبال ایران بدل شدند. محمود بیاتی با این بازیکنان، تیم ملی ایران را برای نخستین بار قهرمان جام ملت‌های آسیا کرد و به همین‌خاطر نامش در تاریخ فوتبال ایران جاودانه شد. در فینال جام ملت‌های 1968که در امجدیه برگزار می‌شد تیم ملی ایران با یک تساوی در برابر رژیم صهیونیستی قهرمان می‌شد اما در نهایت با گل‌های همایون بهزادی و علی جباری حریف را شکست داد.بعد از این رقابت‌ها بود که محمود بیاتی به‌خاطر مشکلات شخصی از تیم ملی کنار کشید و جایش را به رایکوف داد.

افسانه سه برادر
محمود بیاتی 2دوره کاملاً متفاوت را در تیم ملی ایران پشت سر گذاشت و تلخی دوره دوم به حدی بود که دیگر رغبتی برای ادامه کار مربیگری نداشت. او در هر دو دوره برادرش محمد بیاتی را به‌عنوان دستیار برگزید. محمود، احمد و محمد بیاتی یکی از چند برادر معروف تاریخ فوتبال ایران به شمار می‌آیند که در یک مقطع زمانی در فوتبال فعالیت می‌کردند. آنها تنها برادران تاریخ فوتبال ایران بوده‌اند که همزمان با هم اداره تیم ملی فوتبال را برعهده گرفتند و رکورد آنها تا‌کنون دست نخورده مانده است. بعد از آنها برادران بیانی به تیم ملی راه یافتند اما دوره حضور آنها به‌عنوان بازیکن کوتاه بود و در قامت مربی هرگز در تیم ملی ایران حضور پیدا نکردند. بسیاری از طرفداران قدیمی فوتبال در ایران، قهرمانی در جام ملت‌های 1968را حاصل نبوغ و همکاری برادران بیاتی با یکدیگر می‌دانند و از آنهابا لقب افسانه سه‌برادر  یاد می‌کنند.

از فوتبال تا سینما
از محمود بیاتی به‌عنوان نخستین فوتبالیست ایرانی که به‌عنوان بازیگر جلوی دوربین ظاهر شده نام می‌برند اما نقش او در فیلم سینمایی«دوقلوها» به حدی کوتاه بود که در سینمای پرهیاهوی قبل از انقلاب به چشم نیامد. محمود بیاتی به واسطه دوستی دیرینه‌اش با ناصر ملک مطیعی برای بازی کوتاه در این فیلم با کارگردان به توافق رسید. او در خاطراتش که درباره روزگار سپری شده ورزشگاه امجدیه نقل کرده می‌گوید:«من و محمد برادرم، با مرحوم ناصر ملک‌مطیعی بچه محل بودیم، منزل آنها در خیابان ملک الشعرای بهار بود و خانه ما در خیابان بهار. سه نفری می‌رفتیم امجدیه پشت دروازه منتظر می‌ماندیم تا شوت بزنند و توپ پشت دروازه بیفتد و با هم پاسکاری کنیم. صدای بازیکنان که در می‌آمد توپ را به داخل زمین شوت می‌کردیم و این همه دلخوشی ما بود. بعدها من و محمد شدیم فوتبالیست و ملک‌مطیعی رفت دانشسرای عالی شد معلم ورزش. آن موقع هم هر از گاهی فوتبال بازی می‌کردیم اما ناصر جذب سینما شد.»  در فیلم دوقلوها، ناصر ملک‌مطیعی نقش دروازه‌بان را ایفا می‌کرد و از محمود بیاتی خواسته شده بود در چند صحنه به جای او بازی کند. او در خاطراتش تعریف کرده که هرگز نسخه نهایی این فیلم را ندیده و به همین دلیل نمی‌تواند این ادعا را مطرح کند که نخستین فوتبالیستی بوده که در یک فیلم سینمایی بازی کرده است.محمود بیاتی هم‌اکنون در آمریکا زندگی می‌کند اما هرازگاهی برای دیدار با دوستان قدیمی به ایران می‌آید تا خاطرات حضور پر فراز و نشیبش در تیم ملی را مرور کند.

ناکامی بزرگ
دوره دوم حضور محمود بیاتی در تیم ملی ایران به حضور در بازی‌های المپیک مونیخ مربوط می‌شود. در آن برهه، تیم ملی با هدایت محمد رنجبر و پرویز دهداری به المپیک صعود کرده بود و فدراسیون فوتبال با یک خطای محاسباتی محمود بیاتی را به‌عنوان سرمربی تیم ملی در بازی‌های المپیک مونیخ معرفی کرد. شیوه برکناری محمد رنجبر و پرویز دهداری که با بازیکنان تیم ملی رابطه عاطفی داشتند اشتباه بزرگی بود و موجب شد محمود بیاتی یک دوره ناموفق را در تیم ملی ایران سپری کند. تیم ملی در المپیک مونیخ نتایج خوبی نگرفت و در مسابقات مقدماتی جام‌جهانی1974آلمان هم حذف شد تا محمود بیاتی 4سال بعد از قهرمانی در جام ملت‌های آسیا وداع تلخی با تیم ملی داشته باشد.