سیاحت در سرزمین پادشاهان

مجتبی یارزمان

علاقه به مکان‌های تفریحی در نیمه اول هر سال به مقدار قابل‌ملاحظه‌ای رشد پیدا می‌کند و علاقه‌مندان به استراحت در روزهای تعطیل را به سمت خود جذب می‌کند اما برخی از این جاذبه‌های تفریحی تنها به یک مکان صرف تفریحی خلاصه نمی‌شوند و جذابیت‌ها و ویژگی‌های بیشتری را هم در خود جای داده‌اند. برخی از این مکان‌ها در کنار یک جاذبه فرهنگی یا تاریخی شکل گرفته و حتی اساس شکل‌گیری آنها همین جاذبه تاریخی و فرهنگی است که باعث می‌شود گردشگران و بازدیدکنندگان به سمت‌شان جذب شوند. مجموعه تاریخی تفریحی طاق‌بستان در شهر کرمانشاه از آن دسته جاذبه‌های تفریحی است که حتماً باید یک‌بار هم که شده در طول زندگی از آن بازدید کنید. این مجموعه ارزشمند یادگار دوران ساسانی است و از آن زمان به جا مانده است. برای افرادی که علاقه دارند در کنار تفریح و استراحت از آثار تاریخی هم بازدید و سفری کوتاه در عمق تاریخ را تجربه کنند، مجموعه طاق‌بستان می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها باشد.

درباره طاق‌بستان
طاق‌بستان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی به جای مانده از عصر ساسانی است که اوج هنر و زیبایی آن دوران را به رخ می‌کشد. این سنگ‌تراشی باشکوه بیانگر هنر طراحان و حجاران ایران در زمان اردشیر دوم بوده است که پس از تخت‌جمشید، برای درج و نمایش هنرشان سراغ این کوه و مجموعه آمدند. یکی از دلایل مهمی که انتخاب این مکان برای پادشاهان ساسانی از اهمیت بالایی برخوردار بود، قرارگیری در مسیر جاده ابریشم بود که بنا داشته‌اند تا از این طریق، علاوه بر رساندن پیام ایرانیان به مردم دیگر سرزمین‌ها، باعث رونق بخشیدن به شهرها شوند و توجه تجار آن زمان را به سمت خودشان جلب کنند. منطقه‌ای که طاق‌بستان روی کوه‌های آن تراشیده شده در کرمانشاه، بسیار خوش آب‌وهواست. این منطقه به نسبت دیگر نقاط شهر کرمانشاه کمی ارتفاع بالاتری دارد و یک چشمه آب جوشان دائمی از دل کوه همیشه در آن جاری ا‌ست که باعث سرسبزی منطقه است. آبی که از این چشمه خارج می‌شود، در پایین‌دست طاق جمع و به یک دریاچه زیبا و چشم‌نواز تبدیل می‌شود. کم‌کم با افزایش علاقه مردم به بازدید از این محل و همچنین به‌دلیل سرسبزی منطقه، در کنار طاق‌بستان یک پارک طبیعی و جنگلی به همین نام هم بنا نهاده شد.

اقامت در کنار پادشاهان
اگر روزی گذرتان به سمت کرمانشاه افتاد، اصلاً نگران اقامت و ماندن در این منطقه نباشید. در این شهر و منطقه با هر سبک و سلیقه‌ای مکان اقامتی به وفور یافت می‌شود که هم می‌توانید از قبل رزرو کنید و هم می‌توانید در زمانی که در این شهر حضور دارید به سراغ‌شان بروید. البته این را توجه داشته باشید که در روزهایی که پیک سفر محسوب می‌شود و عده زیادی به سراغ این مکان‌ها می‌آیند، بهتر است از قبل محل اقامت‌تان را انتخاب و آن را رزرو کنید. اگر هم تمایل دارید که شب را در یک محیط طبیعی و در هوای آزاد سپری کنید، مجموعه طاق‌بستان معمولاً امکان برپا کردن چادر و کمپ زدن را ندارد اما نگران نباشید و از محلی‌ها بخواهید آدرس پارک‌های همجوار و محل‌هایی که برای برپایی چادر توسط شهرداری تعبیه شده را به شما نشان دهند.

نقش‌ها و کتیبه‌ها
در دل این کوه‌ها نقش و نگار دوران کهن حک شده و حکایت‌ها و روایت‌های زیادی را می‌توان دید و شنید. این سنگ‌تراشه‌ها و سنگ‌نوشته‌ها نشان از ظرافت، دقت و هنری بی‌مثال دارد که خلق آن بدون شک هنر دستان هنرمندان چیره‌دستی است که هرگز تکرار نخواهد شد. یکی از دلایلی که در دوره ساسانی دستور حکاکی و کنده‌کاری روی دیواره‌های این کوه‌ها صادر شد، عدم‌امکان رشد انواع سبزه و خزه کوهی بوده که این مسئله باعث می‌شود کتیبه‌ها تا مدت‌زمان بسیار طولانی سالم بمانند و دچار فرسایش خاک نشوند. همین موضوع نشان از اهمیت این دست‌کندها دارد و باید در حفظ آنها کوشا باشیم. هر کدام از این کتیبه‌ها و تراش‌ها داستان و روایتی را با خود حمل می‌کند که راز برخی از آنها تا به امروز فاش نشده و برخی دیگر همچنان در دل تاریخ نهفته است. طاق‌بستان از 2طاق به هم پیوسته تشکیل شده که یکی از آنها بزرگ‌تر و دیگری کوچک‌تر است. اگر مجموعه طاق‌بستان را بخواهیم دسته‌بندی کنیم باید بگوییم که این مجموعه متشکل از 3بخش اصلی طاق بزرگ، طاق کوچک و کتیبه تاج‌گذار است و دیگر حکاکی‌ها و سنگ‌تراشه‌ها ذیل این 3بخش قرار دارند.
   تاج‌گذاری: در کتیبه تاج‌گذاری تصویر زیبایی از به سلطنت رسیدن و تاج‌گذاری نهمین پادشاه ساسانی، یعنی اردشیر دوم، به چشم می‌خورد که این پادشاه ایستاده و همانطور که بر شمشیر خود تکیه داده، نشان سلطنت را هم دریافت می‌کند. در این کتیبه‌ها جزئیات این مراسم و شکل و شمایل آن به قدری ماهرانه و با ریزه‌کاری‌های تمام تراشیده شده که با یک نگاه به راحتی می‌توان آن مراسم را در ذهن تداعی کرد.
   طاق بزرگ: در تصویر دیگری که از طاق بزرگ به چشم می‌خورد، چندین بخش از مراسم‌ها و اعتقادات پادشاهان به تصویر کشیده شده است. در بخش ورودی طاق، سنگ‌نگاره‌هایی زیبا که منقش به تصاویر فرشته‌های بالدار، درخت زندگی، بخشی از صحنه‌های شکار پرندگان و گراز، صید ماهی‌های مرداب، چهره‌های حک شده حیواناتی همچون فیل، اسب و همچنین نقش‌هایی از قایق‌های مختلف به چشم می‌خورد، نشان‌دهنده جلسات شادی و بزم پادشاهان ساسانی، دولتمردان و مردم آن دوران است که به خوبی توسط ذوق و سلیقه استادکاران ایرانی، به هنر و اثری شگفت‌انگیز تبدیل شده است.
   طاق کوچک: در تراش‌های طاق‌کوچک از یک سنگ مستطیل‌شکل استفاده شده که از چندین بخش کوچک و بزرگ‌تر تشکیل شده است. در قسمتی از این طاق تصاویر و چهره‌های برخی از پادشاهان تراشیده شده و در قسمتی دیگر با خط پهلوی دست‌نوشته‌ای حجاری شده که حکایت برخی از این پادشاهان را بازگو کرده است. این دست‌نوشته‌ها و دیوارنویسی‌ها بسیاری از رازهای مربوط به آن دوران و حتی مقبره پادشاهان آن دوران را برملا کرده و به شناسایی هویت آنها بسیار کمک کرده است.

پارک جنگلی طاق‌بستان
پارک جنگلی طاق‌بستان در شمال کرمانشاه و در دامنه کوهی قرار دارد که به آن «پرآو» می‌گویند. این پارک در کنار کنده‌کاری‌های معروف طاق‌بستان بنا شده و وجه‌تمایز این مجموعه با دیگر پارک‌ها وجود همین شمایل و کتیبه‌های موجود بر دامنه کوه است. در زمان ساسانیان این چشمه و آبی که از دل کوه جاری شده آب‌وهوای این منطقه را کاملاً دگرگون و وجود مراتع سرسبز و وسیع، این منطقه را به شکارگاه و تفرجگاه پادشاهان بدل کرده بود. در اثر همین توجه‌ها و اهمیت دادن به تفریح و گشت‌وگذار در یک منطقه خوش‌آب‌و‌هوا و پس از آن تراشیدن کوه و ساختن سنگ‌نوشته‌ها این منطقه مورد‌توجه خاصی قرار گرفت و به پارک جنگلی و تفریحی تبدیل شد. در گذشته در این پارک جنگلی حیوانات اهلی و وحشی زیادی زندگی می‌کردند که بعدها با افزایش تردد انسان و همچنین گسترش زندگی شهرنشینی، یا نسل‌شان منقرض شده یا مجبور به ترک این جنگل شدند. امروزه کوه‌ها، آب‌و‌هوای دلپذیر، مزارع سبز، چشمه‌ها، دریاچه مصنوعی این منطقه و امکانات تفریحی موجود، این پارک را به مکانی محبوب برای افراد محلی و گردشگران تبدیل کرده است.