گزارش
جلوه‌های عاشورایی بر در و دیوار شهر
پویش «زیبانویسی هنری» روی سازه‌های حجمی تهران متناسب با حال و هوای ایام محرم آغاز شد
محمود مولایی-روزنامه‌نگار
در روزهای منتهی به ماه محرم، فضای عمارت عین‌الدوله از عَلم‌های آماده پُر شده است؛ سازه‌هایی که البته شبیه عَلم است؛ با این تفاوت که یک پایه مکعب‌شکل ثابت دارند و یک تیغه. این آثار‌نقاشی حجمی محسوب می‌شوند، نه آنچنان که نقاشی خطی قلمداد شوند و نه صرفا یک اثر حجمی؛ ترکیبی از یک مجسمه و نقاشی و خط. تیغه اصلی تداعی‌کننده علم است، ولی فرم آن ساده‌سازی شده؛ آنچنان که طرح‌های مختلف و متنوعی با مضمون ایام سوگواری سیدالشهدا روی تیغه‌ها حکاکی شده است. هنرمندانی در حوزه نقاشی، خطاطی و خوشنویسی در نخسین کارگاه کالیگرافی که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران برگزار شده است، جمع شده‌اند. هر یک از هنرمندان در فضای بیرون عمارت عین‌الدوله که سقف کاذب روی کارگاه سایه انداخته، مشغول ثبت هنر خود هستند. سکوت و آرامش در این فضا موج می‌زند. هنرمندان روی اثر خود متمرکز شده‌اند تا بتوانند کار خود را برای ایام محرم به سطح شهر تهران برسانند. آنها با خطی زیبا، القاب سیدالشهدا و یاران باوفایش، نوحه‌های معروف و ابیاتی از اشعار محتشم کاشانی همچون «باز این چه شورش است» را درباره قیام کربلا روی سازه‌ها حک می‌کنند. اینجا کارگاه کالیگرافی (زیبانویسی هنری) است. معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی درباره برگزاری نخستین کارگاه کالیگرافی می‌گوید: «سازمان زیباسازی با انتشار فراخوانی از هنرمندان و نقاشان دعوت کرد تا آثار خود را با موضوع ایام عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به دبیرخانه این سازمان ارسال کنند. بر این اساس ۵۰۰ اثر برگزیده توسط هیأت داوران به‌عنوان آثار نهایی انتخاب شد و این هنرمندان هم‌اکنون در حال کار در عمارت عین‌الدوله و چند نقطه شهر برای آماده‌سازی فضای شهر پیش از فرارسیدن ایام محرم هستند.» مجید قادری یادآور می‌شود: «هنرمندان گردهم آمده و به ارائه آثار خود پرداختند؛ به‌طوری که مقرر شد آثار آنها در قالب پویش کالیگرافی در ایام محرم به معرض نمایش عمومی و عزاداران حسینی درآید.» او تأکید کرد: «برای نخستین‌بار، ذکر نام اهل‌بیت(ع) و اصحاب و یاران امام حسین(ع) و همچنین ادعیه و روایت این ایام به‌صورت المان‌های حجمی در سطح شهر و در ابعاد 2.5 در ۸۰سانتی‌متر به نمایش گذاشته خواهد شد.»
شرکت‌کنندگان در مرحله نهایی
فراخوان حضور در کارگاه کالیگرافی از تیرماه منتشر شد و از تمامی هنرمندان علاقه‌مند در زمینه نقاشی دعوت شد تا آثار خود را ارائه دهند. پس از آن، 196طرح از 67هنرمند به سازمان زیباسازی ارائه شد. 25تیرماه نیز آثار هنرمندان به داوری گذاشته و 103طرح از 59هنرمند برای حضور در کارگاه نهایی شد. هنرمندی که در گوشه‌ای از کارگاه چندین نفر را راهنمایی می‌کند، خود را مدیر یک گروه معرفی می‌کند. حامد توسلی، مدرس خوشنویسی در این‌باره می‌گوید: «در این کارگاه همراه همسرم، دوستان هنرمندم و دانشجویانم شرکت کردیم. گروهی هستیم که در حوزه نقاشی، مرمت و گرافیک فعالیت می‌کنیم.» او ادامه می‌دهد: «28سال است که به‌صورت حرفه‌ای کار می‌کنم. سابقه نقاشی خط روی علامت را داشتم، اما جنس آن استیل بود و برای نخستین‌بار است که روی تیغه فلزی کار می‌کنم. نقاشی خط روی فلز تقریبا حال و هوای نقاشی روی بوم را پیدا کرده است؛ زیرا وقتی رنگ‌آمیزی تمام می‌شود، همان حالت را پیدا می‌کند. البته به واسطه اینکه رنگ روی فلز به سختی جذب نمی‌شود، تقریبا کار ما دوبرابر شده است.»
بخش اصلی در عمارت عین‌الدوله
نخستین کارگاه کالیگرافی از اول مرداد شروع شده و آخر هفته به پایان می‌رسد. هنرمندان در 2نقطه فعالیت خود را شروع کرده‌اند. بخش اصلی کارگاه در عمارت عین‌الدوله قرار دارد و بخش دیگر کارگاه در خیابان مفتح و در مجاورت ورزشگاه شیرودی واقع شده است. هنرمندان از 8صبح تا 8شب فعالیت دارند. هنرمندی که خطاطی و نقاشی خط انجام می‌دهد، می‌گوید: «برای نخستین‌بار است که روی تیغه یا بستر فلزی نقاشی و خطاطی می‌کنم. روی بوم، کاغذ و پارچه کار کردم، ولی روی فلز هیچ‌وقت نقاشی و خطاطی نکرده بودم. قلم‌مو روی فلز زود از بین می‌رود و ما باید مدام قلم‌مو عوض کنیم.» مریم علی‌وحدتی درباره این چالش اضافه می‌کند: «مهم هنرمندان هستند و اینکه بتوانند چالش‌های پیش‌رو را بردارند. درواقع هنرمند دوست دارد خودش را به چالش بکشد و در فضای متفاوت هم کار کند. خوشبختانه آثار این کارگاه در جلوه بصری شهر دیده می‌شود و مخاطب عام دارد.» در اینجا برخی طراحی گرافیکی با کامپیوتر انجام داده و با شابلون طرح را روی تیغه پیاده می‌کنند؛ درحالی‌که برخی خوشنویس و خطاط هستند و طرح را مستقیم روی تیغه می‌کشند. نقاشی خط در این کارگاه با رنگ آکریلیک، روغن، رنگ فوری و... انجام می‌شود. حبیب طهماسبی، یکی دیگر از هنرمندان می‌گوید: «7نفر از شاگردان دکتر نقاشیان هستیم که در این کارگاه شرکت کرده‌ایم و هر کدام 3تا 4تا کار داریم. به‌صورت انفرادی کار می‌کنیم. البته تمام ایده‌ها از دکتر نقاشیان است.» المان‌هایی که تداعی‌کننده علم عزاداری است، در ایام محرم در سطح مناطق 22گانه شهر تهران نصب می‌شود. علاوه بر 160سازه فلزی، 220سازه هم فایبرگلاس است که روی آن با برچسب طراحی می‌شود.
