غدیر و دو صحنه از حضور زنان

مهدیه منافی

بیعت در اسلام نماد تأیید و همراهی‌است. همچنین ظهور اختیار است و اراده نه در سطح فردی بلکه در سطح اجتماعی و حتی تمدنی و فرد بیعت‌کننده با بیعت، نه‌تنها در سرنوشت جامعه مشارکت می‌کند بلکه به آن جهت هم می‌دهد. در بیان قرآن کریم 6بار بحث بیعت آمده است که یک آیه از آن اختصاص به زنان دارد. در آیه 12سوره ممتحنه که بحث بیعت اختصاصی زنان با پیامبر در فتح مکه است. اما بیعت به‌عنوان حق زنان نه‌تنها در ماجرای فتح مکه متوقف نماند بلکه به غدیر هم رسید و در مواقع دیگر نیز تکرار شد. به بیان تاریخ حدود هزار و هفتصد زن با امیرالمؤمنین(ع) بیعت کردند که این خود برگی طلایی است از حقی که اسلام به زن می‌دهد و انتخاب و اراده او را منشأ اثر می‌داند. اما روی دیگر ماجرای غدیر آنجاست که یکی از مهم‌ترین احادیث اثبات ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، تماما توسط راویان زن به ما رسیده است. سلسله سندی که در رأس آن حضرت سیده نساء عالمین است. حدیث مشهوری که همه ما شنیده‌ایم: «حافظ ابو موسی محمد بن عمر الاصبهانی» از محدثان برجسته اهل سنت در قرن ششم هجری حدیث غدیر خم و منزلت را با این سند نقل می‌کند:...از فاطمه دختر علی بن موسی، از فاطمه دختر موسی بن جعفر، از فاطمه دختر جعفر بن محمد، از فاطمه دختر محمد بن علی، از فاطمه دختر علی بن الحسین، از فاطمه دختر حسین بن علی، از‌ ام‌کلثوم، از حضرت فاطمه زهرا دختر رسول خدا علیهم السلام که فرمود: آیا کلام رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم در روز غدیر که فرمود: «مَن کنتُ مَولاه فَعَلی مَولاه» و «أنتَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی» را فراموش کرده‌اید؟!»
این اعتباری است که زن در شروع جریان ولایت و نقل آن دارد. اگر شرایط زمانه و بستری که این کنش‌های حیرت‌انگیز در آن رخ داده را هم به محاسبات‌مان اضافه کنیم، بیش از پیش به ارزش این اقدامات و تأثیر تاریخی‌اش پی خواهیم برد.