گزارش
اقتصاد تنها مشکل ازدواج نیست
حجت‌الاسلام علی سرلک، مدرس حوزه و دانشگاه: باورهای غلط و سختگیرانه اقتصادی در حوزه ازدواج ناشی از عملکرد ضعیف نهادهای فرهنگی است
محمد صادق خسروی‌علیا- روزنامه‌نگار
عده‌ای از کارشناسان بر این باورند که افزایش سن ازدواج در جامعه بیش از آنکه به دلیل مشکلات اقتصادی باشد ناشی از عوامل دیگری است. هر چند از اثر‌گذاری مشکلات اقتصادی نمی‌توان گذشت اما در برخی موارد، مانع‌تراشی‌های اقتصادی نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند؛ مانع‌تراشی‌هایی که عمدتا خانواده‌ها بر سر راه ازدواج جوانان می‌گذارند که بخشی از آنها می‌تواند نشات‌گرفته از سیاست‌ها و عملکرد‌های نادرست نهادهای فرهنگی و ارگان‌های تصمیم‌گیر در عرصه کلان اجتماعی باشد. حجت‌الاسلام علی سرلک، مدرس حوزه و دانشگاه، ازدواج را یک عمارت جذاب و پر از برکت برای رشد و تعالی افراد جامعه دانسته و می‌گوید: «در روایات اسلامی ازدواج یک ماموریت جمعی است. در قرآن کریم هم به همه افراد جامعه توصیه شده که فراخوان به ازدواج باشند.» او معتقد است باورهای غلطی در اجتماع در مورد ازدواج رایج شده درحالی‌که ازدواج آسان است، اگر خودمان موانع بر سر راه آن نتراشیم.
تبیین معرفتی ازدواج
حجت‌الاسلام علی سرلک، استاد حوزه و دانشگاه معتقد است که آنچه در بحث ازدواج اهمیت دارد تبیین معرفتی آن است:« به تعبیر مقام معظم رهبری ازدواج بیش از آنکه مشکلات اقتصادی داشته باشد، مشکلات فرهنگی و نگرشی دارد. در بحث ازدواج هم باید در کنار محاسبات اقتصادی، محاسبات فرهنگی، معنوی و ارزشی نیز انجام شود. ازدواج با یک سنگ معیار مانند مشکلات اقتصادی نباید سنجیده و نادیده گرفته شود. خداوند متعال می‌فرماید کسی که ازدواج کند، او را بی‌نیاز می‌کنیم. در روایات هم آمده کسانی که از ترس فقر، ازدواج نمی‌کنند نسبت به خدا تردید و سوءظن دارند.»
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه مجموعه‌های فرهنگی و معنوی پیام‌هایی را که متناسب بر باورهای دینی و معنوی در رابطه با ازدواج است به درستی منتقل نکرده‌اند، در مورد عملکرد نهادهای فرهنگی و دینی در ترویج ازدواج می‌گوید: «کتاب‌ها و همایش‌ها اطلاعات مناسبی برای انتقال به جامعه و جوانان ندارند و مهارت‌های ازدواج و مهارت‌های ارتباطی را آموزش نمی‌دهند به‌طوری‌که ما حتی بعد از ازدواج هم در بحث روابط بین زن و شوهر با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستیم. البته نمی‌توان گفت به لحاظ فرهنگی در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است اما اقدامات انجام‌گرفته برای نتیجه‌گرفتن کافی نیست.»
کم‌کاری برخی نهادهای فرهنگی
در امر ترویج به ازدواج مسئولیت‌ها در جامعه متفاوت است. به تعبیری مسئولیت خانواده‌ها با مسئولیت نهادهای حکومتی تفاوت دارد. ازدواج، آیینه جامعه است و زیرسایه آن امنیت و رشد و پیشرفت افراد شکل می‌گیرد. علی سرلک، نقش و وظیفه جامعه را درخصوص ازدواج اینطور تعریف می‌کند: «جامعه در قبال ازدواج یک وظیفه عمومی دارد. حاکمیت و مدیریت کلان جامعه هم در امر ازدواج نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری دارد. نقش حاکمیت در ازدواج نقشی تسهیل‌گرانه برای فراهم‌کردن مقدمات زندگی مشترک است. به‌طور مثال تهیه و فراهم‌کردن مسکن ارزان با ارائه تسهیلات مناسب یکی از نقش‌های اساسی برای حاکمیت در امر ازدواج است. هم‌اکنون سن ازدواج بالا رفته و این نشان‌دهنده آن است که حمایت‌ها و تسهیلات حاکمیتی کافی نبوده و باید کمیت و کیفیت آن افزایش پیدا کند.» سرلک با تأکید بر نقش نهادهای فرهنگی بر ترویج ازدواج آسان می‌گوید: «متأسفانه این باور که ازدواج ناممکن است در میان بیشتر اقشار جامعه درونی‌شده و به بهانه‌هایی مانند ادامه تحصیل، خدمت سربازی و مسائل دیگر، خیلی از خانواده‌ها مانع ازدواج جوانان می‌شوند. این در حالی است که این افراد به‌خاطر ممانعت از ازدواج دو جوان در پیشگاه خداوند مسئول هستند.» او معتقد است: «متولیان رسمی پیشبرد و ترغیب جوانان به ازدواج، وزارت ورزش و جوانان، معاونت امور خانواده و مجموعه‌هایی مثل سازمان تبلیغات اسلامی هستند. این مجموعه‌ها ارگان‌های مسئول در قبال ازدواج جوانان هستند. اما به‌خاطر کم‌کاری برخی نهاد‌ها حتی در جامعه متدینین هم شاهد باورهای غلط و سختگیرانه در مورد ازدواج هستیم. یعنی حتی آنها هم باور ندارند که ازدواج خود منبع روزی و برکت است. بنابراین این نگرش منفی درباره ازدواج میان خانواده‌ها ناشی از کم‌کاری‌هایی است که در زمینه فرهنگسازی و تعالی ارزش‌های فرهنگی داریم و من معتقدم در این زمینه کم‌کار شده و گاهی می‌توان گفت حتی بد کار شده است.»
نقش مهم واسطه‌گرها در ترویج ازدواج
استاد دانشگاه و حوزه از اقدامات مهمی می‌گوید که در جامعه می‌تواند به واسطه آنها ازدواج را ترویج کرد؛ «در برنامه‌ریزی برای فرهنگسازی ازدواج یکی از مهم‌ترین اقدامات بحث واسطه‌گری است. این اواخر برخی از مجموعه‌ها اقدام به واسطه‌گری برای ازدواج کرده‌اند؛ طرح واسطه‌گری ازدواج اگر با قصد و نیت به هم‌رساندن دو جوان به یکدیگر باشد بسیار مفید است اما متأسفانه فعالیت برخی مجموعه‌ها به سمت سود و منفعت و مسیرهای غیراخلاقی سوق پیدا کرده که بسیار خطرناک و هنجار‌شکن و ضد‌ازدواج است. برای مثال می‌توان به برخی از مجموعه‌های همسریابی در فضای مجازی اشاره کرد که متأسفانه دچار انحرافاتی هستند. واسطه‌گری باید با قصد و نیت خیر باشد و افرادی که این امور را به‌دست می‌گیرند باید هدفشان به هم‌رساندن دو جوان شایسته به یکدیگر باشد؛ جوانانی که به‌خاطر نبود همین واسطه‌ها نمی‌توانند نیمه گم‌شده خودشان را پیدا کنند.»
او می‌گوید: «مقصود از واسطه‌گری، هم به‌صورت سنتی و هم مدرن استفاده از امکانات امروزی است که عصر ارتباطات فراهم کرده است. نگرش مثبت در واسطه‌گری یعنی هر گاه تناسبی بین دختر و پسر احساس شد واسطه‌ها پا در‌میانی کنند تا این امر خیر الهی به سرانجام برسد. در این میان فرقی نمی‌کند دختر و پسرها در میان فامیل باشند، همسایه باشند یا غریبه حتی واسطه‌گری مجازی و حضوری تفاوتی ندارد آنچه اهمیت دارد قصد و نیت و نگرش خیرخواهانه برای افراد و جامعه است.»
مکث
تأمین مسکن و مهارت‌آموزی
از نگاه این استاد دانشگاه، دومین طرح و برنامه‌ای که برای موفقیت در فرهنگسازی ازدواج و ترویج آن اهمیت دارد مسئله تامین مسکن جوانان است؛ «این مقوله گرهی است که به‌دست دولت‌ها باز می‌شود و اتفاق خوشایندی که این روزها برای تسهیل ازدواج رخ داده میزان تسهیلات وام ازدواج است که به‌نظر بنده گامی بزرگ و گاهی در برخی شهرستان‌ها اقدامی کافی برای شروع یک زندگی محسوب می‌شود. البته در کنار همه اینها مسئله مهارت‌آموزی در زندگی مشترک بسیار اهمیت دارد که خوشبختانه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه گامی بزرگ در این عرصه برداشته است. این نهاد به دانشجویانی که به تازگی ازدواج کرده‌اند مهارت‌های همسر‌داری می‌آموزد که بسیار مؤثر است و نهادهای متولی امر ازدواج بهتر است این رویه را در پیش گیرند.»
