روز تمرین برای مصرف کمتر پلاستیک

محمدمهدی عزیزی*

بسیاری از ما هر روز از آنها استفاده می‌کنیم؛ کیسه‌های پلاستیکی نازکی که تقریبا توسط هر فروشگاه کوچک و بزرگی که به آن مراجعه می‌کنیم، استفاده می‌شود. چه در حال خرید مواد غذایی باشیم چه جدیدترین کالاهای برند، تقریبا می‌توانیم تضمین کنیم که با یک کیسه پلاستیکی پر از کالا و شاید کیسه‌های پلاستیکی دیگر از فروشگاه خارج می‌شویم. سپس، هنگامی که به خانه می‌رسیم، به ‌سرعت آنها را مانند بچه‌ای که در حال باز کردن هدایای خود است، بیرون می‌آوریم و بسته‌بندی را کنار گذاشته و رها می‌کنیم و مدت زمان استفاده از آنها معمولا کمتر از 25دقیقه است. این کیسه‌هایی که تولید و رها می‌کنیم شاید از فکر ما خارج شوند، اما از دنیای ما نمی‌گذرند. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه اتفاقی برای آن کیسه‌های پلاستیکی می‌افتد؟ آیا تا به حال به ذهن شما خطور کرده است که در طول یک سال چند کیسه را به همین راحتی تولید و رها می‌کنید؟
طبق گزارش برنامه محیط‌ زیست سازمان ملل متحد(UNEP)، سالانه 5تریلیون کیسه پلاستیکی یکبار مصرف در سراسر جهان استفاده می‌شود. در جهان سالانه 300میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌شود که معادل وزن کل جمعیت انسان است. این گزارش همچنین هشدار می‌دهد که اقیانوس‌های ما ممکن است تا سال2050 بیشتر از ماهی، حاوی پلاستیک باشند.
شاید بد نباشد به برخی واقعیت تکان‌دهنده دیگر در مورد چگونگی تأثیر آلودگی پلاستیک بر زمین اشاره کنیم؛ براساس گزارش نشنال جئوگرافیک، 73درصد زباله‌های ساحلی، پلاستیکی هستند. بیشتر زباله‌ها شامل فیلترهای ته سیگار، بطری، درب بطری، بسته‌بندی مواد غذایی، کیسه‌های مواد غذایی و ظروف پلی‌استایرن است و طبق آمار، پلاستیک موجود در اقیانوس‌ها، یک میلیون پرنده دریایی و 100هزار پستاندار دریایی را می‌کشد. یک فرد به‌طور متوسط هر سال 70هزار میکروپلاستیک مصرف می‌کند. طبق مطالعه‌ای که در نشریه آلودگی محیطی (Environmental Pollution)  منتشر شده است، حدود 100بیت میکروپلاستیک در طول یک وعده غذایی مصرف می‌شود. همچنین به گزارش گاردین، هر دقیقه در سراسر جهان حدود یک میلیون بطری پلاستیکی خریداری می‌شود که اگر تدابیری اتخاذ نشود، پیش‌بینی شده است این ارقام تا سال2022، 20درصد افزایش یابد. طبق این آمار هم‌اکنون آنقدر پلاستیک دور می‌اندازیم که بتواند چهار بار دور زمین بچرخد و فقط 5درصد آن را بازیافت کنیم.
آلودگی پلاستیک یک فاجعه جهانی است و متأسفانه یک فاجعه ساخته دست بشر است. به همین دلیل طی سال‌های  اخیر گروه‌های بسیاری روی کاهش اثرات سوء آن حساس شده و رویدادهایی را برای آگاهی بخشی عمومی پایه ریزی کرده‌‌اند؛ ازجمله «روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی.»
روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی که در 3جولای یا 12تیرماه جشن گرفته می‌شود، یک ابتکار جهانی به شمار می‌آید که هدف آن، حذف استفاده از کیسه‌های پلاستیکی است. انجمن پسماند صفر اروپا(ZWE)  روز بین‌المللی بدون کیسه‌های پلاستیکی را در سال2009 تأسیس کرد. طی سال‌های اخیر، این روز به بخشی از جنبش بدون پلاستیک تبدیل شده است و کمپینی ماحصل آن؛ جنبشی بین‌المللی که مبارزان آلودگی پلاستیکی را گرد هم می‌آورد. از سال2020، اعضای این جنبش به بیش از 6500فرد و 2400سازمان افزایش یافته است. حال برای شهر تهران توجه به این نکته اهمیت فراوانی دارد که در خلال مطالعات طرح جامع سال98 پس از آنالیز فیزیکی پسماند، مشخص شد 10.5درصد از پسماند شهر تهران را مشمع و نایلون تشکیل می‌دهد. اگر متوسط پسماند تولیدی را 6هزار تن در روز درنظر بگیریم یعنی روزانه نزدیک به 630تن انواع کیسه پلاستیکی در شهر تهران تولید می‌شود. حال چه باید بکنیم و چه می‌توانیم بکنیم؟ فرهنگسازی‌ در جهت تغییر سبک زندگی در جهت مصرف کمتر پلاستیک نخستین قدم در جهت حل این معضل است. ازجمله راهکار‌هایی که می‌توانیم در زندگی روزمره برای کاهش رد پای اکولوژیک خود به‌کار ببریم تغییر در الگوی خرید و عدم‌خرید مواد غذایی خارج از نیاز مصرفی است زیرا بیشترین کیسه‌های پلاستیکی در فرایند خرید مصرف می‌شوند. همچنین درصورتی که خرید‌های اجتناب‌ناپذیر داریم می‌توان ابتدا تمام خریدهای خودمان را روی ترازو وزن کنیم سپس به کیسه‌ها منتقل کنیم و تا جایی که امکان دارد چند قلم جنس را در یک کیسه قرار داده و کیسه‌ها را کاملا پر نماییم. همچنین در این فرایند بهتر است از یک کیسه پارچه‌ای بزرگ برای حمل نهایی خرید، بهره بگیریم، کیسه‌های خرید را نیز از بین کیسه‌های موجود در منزل انتخاب کرده و با خود ببریم، از یک کیسه بارها استفاده کنیم یا درصورت امکان کیسه‌های توری خرید با خود همراه داشته باشیم.
اگر بتوانیم حتی یکی از کارهایی که ذکر شد را در این تاریخ انجام دهیم، قطعا می‌توانیم آن را برای بقیه سال هم تکرار کنیم؛ بنابراین، خوب است که آگاهی را به اشتراک بگذاریم و از صدای خود در این تاریخ استفاده کنیم.
*  مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران