همیشه هر نقشی را آخرین کارم می‌دانم
دیدار با فریده سپاه‌منصور؛ بازیگری با نیم‌قرن سابقه و انبوه نقش‌های به یادماندنی
سعیده مرادی
فریده سپاه منصور متولد سال 1326تهران است و فعالیت هنری‌اش را از سال 1348با حضور روی صحنه تئاتر آغاز کرده. تا به امروز بیش از 50سال می‌شود که این بازیگر سرشناس و محبوب سینما و تلویزیون در نقش‌های مختلف مقابل دوربین قرار گرفته و روی صحنه تئاتر رفته است که آخرین کار او سریال موفق و پرمخاطب «خوشنام» بود که رمضان امسال از شبکه یک پخش شد. سپاه‌منصور با اینکه بازیگر پرکاری است و کارنامه پرباری در بازیگری دارد اما همیشه نقش‌هایش را با وسواس و مطالعه انتخاب کرده تا به قول خودش بیننده و مخاطب از اینکه پای تماشای فیلم‌هایش نشسته، پشیمان نشود. البته این بازیگر 75ساله به سینمای ایران انتقاد دارد که میانسالی و کهنسالی که بخشی از زندگی انسان است را درست و واقعی به نمایش درنمی‌آورد و اغلب نقش‌ها علاوه بر نمایش دادن یک انسان ناتوان و از کار افتاده، آنقدر سطحی
و بی‌اهمیت هستند که حتی اگر حذف شوند هم خللی در روند و داستان فیلم و سریال ایجاد نمی‌شود.
آخرین کار شما یعنی سریال خوشنام، اثری موفق و پربیننده بود و شما هم مثل همیشه به‌خوبی در این سریال ایفای نقش کردید. از دیدگاه شما دلیل این موفقیت چیست؟
زمانی که سریال خوشنام روی آنتن رفت، باورم نمی‌شد بتواند این همه موفق و پرمخاطب باشد. وقتی بازی در این سریال به من پیشنهاد شد و چند صفحه از این فیلمنامه را خواندم، در ابتدا موضوع سریال به‌نظرم تکراری آمد، اما بعد از اینکه فیلمنامه را تا انتها مطالعه کردم داستانش جذاب بود. به‌نوعی این فیلم از انتها به ابتدا آمده. چون در اغلب فیلم‌ها شاهدیم که شخصیت فیلم آدم خوبی است که به مرور به خطا رفته و به گمراهی کشیده می‌شود، اما در این مجموعه موضوع کاملاً برعکس است. این فیلم درباره جوانی است که مرتکب خلاف و اشتباهاتی در زندگی شده و حالا برای رسیدن به دختر مورد علاقه‌اش به فکر جبران این اشتباهات برآمده است؛جبران کردنی که بسیار سخت است و باید زحمات بسیاری برای آن کشیده شود. شاید بسیاری از پدرها و مادرها در قالب نصیحت به فرزندان خود بگویند که جبران اشتباهات سخت است اما در فیلم‌ها و سریال‌ها به‌ندرت به این موضوع پرداخته می‌شود. به نوعی خوشنام پوست این موضوع را شکافته و به عمق ماجرا اشاره کرده. در این فیلم به خوبی این موضوع مطرح شده است که خلاف کردن و به اشتباه در مسیری گام‌گذاشتن یک بخش ماجراست و جبران آن بخشی دیگر. این سریال می‌خواهد به مخاطب بگوید اگر شخص اشتباهی کرد و به قول معروف سیلی به گوش دیگری زد، نباید تصور کند که به هرحال یک اشتباهی مرتکب شده و دیگر تمام است بلکه باید به‌دنبال جبران اشتباه خودش و برطرف کردن دلخوری پیش آمده باشد که البته بسیار هم کار سختی است!
اغلب فیلم‌ها و سریال‌هایی که شما در آنها ایفای نقش کرده‌اید پربیننده و در مجموع کارهای موفقی بوده‌اند، مثل «نون. خ» و «دردسرهای عظیم» که نشان می‌دهد در کارتان انتخاب‌های خوبی داشته‌اید. این موضوع اتفاقی است یا برای بازی در فیلم‌ها و سریال‌های پیشنهادی نکته‌بین هستید؟
برای من بسیار مهم است که فیلم و سریال می‌خواهد چه چیزی به مخاطب خودش بگوید و منتقل کند. برای خودم پیش آمده که بارها فیلم‌هایی را تماشا کرده‌ام که در پایانش گفته‌ام ای‌کاش به جای دیدن این فیلم فلان کتاب را خوانده بودم. برایم مهم است که در مورد فیلم‌هایی که خودم بازی می‌کنم چنین دیدگاهی برای مخاطبم پیش نیاید. بنابراین اغلب فیلمنامه‌ها را از قبل خوانده و با حساسیت و تفکر و با دقت و دید باز پیشنهادهای کاری را بررسی می‌کنم و تلاش دارم تا انتخاب درستی داشته باشم. البته هر بازیگری باید این حساسیت‌ها را داشته باشد. اگر بازیگر حوصله نداشته باشد که انتخاب خوب و درستی انجام دهد، اصلاً نباید این حرفه را ادامه دهد. خودم در تمام این سال‌ها بیشتر از اینکه نقش قبول کرده باشم، نقش‌ها و پیشنهادهای کاری زیادی را رد کرده‌ام، چون باید بدانم نقشی که قرار است بازی کنم در کجای جهان ایستاده است. خیلی وقت‌ها هم پیش آمده که وقتی می‌بینم پشت سر هم نقش‌های مشابه و تکراری پیشنهاد شده آنها را رد کرده‌ام. همکارانم ایراد می‌گیرند و می‌گویند فکر می‌کنی به دیگران چه نقش‌ها و کارهایی پیشنهاد می‌شود اما من دوست دارم در نقش‌هایی بازی کنم که تا مدت‌ها در یاد و خاطره مردم باقی بماند.
شما از بازیگران باسابقه و فعال و در عین حال محبوب سینما و تلویزیون هستید که نشان داده‌اید بازی در سینما و تلویزیون فقط مختص جوانان نیست. بسیاری از بازیگران پیشکسوت گلایه دارند برای آنها نقش چندانی وجود ندارد و پیشنهاد خوبی برای کار دریافت نمی‌کنند و تلویزیون و سینما به تعدادی بازیگر و جوان‌ها محدود و مختص شده است؟
البته این عزیزان درست می‌گویند. پیری مقطعی از زندگی انسان است که متأسفانه در اغلب فیلم‌ها و سریال‌ها به‌خوبی به آن پرداخته نمی‌شود. در بیشتر فیلم‌ها به‌ویژه پیرزن‌ها افرادی از کارافتاده و ناتوان هستند یا فقط نقشی کمرنگ در حد انجام کارهای روزمره دارند. متأسفانه واقعیت این است که نویسندگان دیدگاه درستی از این قشر جامعه ندارند. اکثر فیلمنامه‌های ما به جوانان اختصاص دارد و اگر نقشی برای میانسال‌ها یا پیشکسوتان نوشته می‌شود اکثراً نقش‌های گذری، کوتاه و بی‌اهمیت است. من وقتی فیلمنامه را می‌خوانم به‌خودم می‌گویم اگر این نقشی که به من پیشنهاد شده را از فیلم حذف کنند هم هیچ اتفاقی نمی‌افتد. من به شخصه به هیچ‌وجه در چنین آثاری بازی نمی‌کنم.
از بین تمام آثارتان کدام‌یک را بیشتر می‌پسندید و نقش‌تان در آن فیلم و سریال بیشتر به دل‌تان نشسته است؟
شاید بهتر است از من پرسیده شود کدام نقش‌ها را دوست نداشته‌ام! چون من اغلب نقش‌هایی را که بازی می‌کنم دوست دارم و برای انتخاب آنها از قبل فکر کرده و با دید باز به سمت آنها رفته‌ام. در این سال‌های فعالیت شاید فقط چند نقش وجود داشته که به نوعی از دستم در رفته و روی انتخاب آنها به اندازه فکر نکرده باشم، اما اغلب نقش‌هایم را با فکر و به‌درستی انتخاب کرده‌ام و آنها را دوست دارم.
شخصیت و بازی‌ای که از شما در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌بینیم چقدر به اخلاق و شخصیت واقعی شما نزدیک است؟
در ایفای یک نقش بعضی‌ها به سمت نقش می‌روند و بعضی‌ها نیز نقش را به سمت خود می‌کشند. من جزو آن دسته بازیگرانی هستم که به سمت یک نقش می‌روم. به همین دلیل است که هیچ‌کدام از نقش‌هایی که بازی کرده‌ام شبیه به هم نیستند. من وقتی بازی می‌کنم خودم را فراموش می‌کنم و در نقش غرق می‌شوم. معتقدم زمانی‌که تحلیل نقش صحیح باشد و هدایت کارگردانی وجود داشته باشد، غلوهای نقش گرفته می‌شود و ایفای نقش به‌خوبی صورت می‌گیرد.
شما با کارگردان‌های زیادی کار کرده‌اید. از میان آنها کار کردن با کدام‌یک برای‌تان جالب‌تر بود و دیدگاه و سبک کاری‌اش توجه شما را جلب کرده است؟
من تا به امروز با کارگردان‌های بزرگی کار کرده‌ام که کار کردن با همه آنها برای من لذتبخش و جالب بوده. مانند داریوش مهرجویی، منوچهر هادی، داوود میرباقری، علیرضا نجف‌زاده، کمال تبریزی و خیلی دیگر از بزرگان که کار با آنها را دوست داشته‌ام و خاطره خوبی از همکاری با آنها داشته و دارم.
تمام نقش‌هایی که در آنها بازی کردید ایده‌آل شما بودند یا خیر؟
همه نقش‌ها می‌تواند ایده‌آل باشد، اما مهم این است که بازیگر آنها را به چه شکلی بازی کند. همیشه فکر می‌کنم هرکاری که انجام می‌دهم آخرین کارم است و تصور می‌کنم این کار قرار است از من به یادگار بماند و آیندگان با دیدن این فیلم درباره من قضاوت کنند. اصلاً فکر نمی‌کنم در سابقه کاری‌ام چه کارهایی وجود دارد، تصورم این است که با آخرین کارم قرار است قضاوت شوم.
در انتخاب نقش‌های‌تان تا چه حد به سلیقه مخاطب اهمیت می‌دهید؟
وقتی یک نفر به‌عنوان مخاطب کارهایم مرا در خیابان می‌بیند و ابراز احساسات می‌کند، این موضوع مسئولیتم را سنگین‌تر می‌کند و نمی‌توانم در مقابل مخاطبانم بی‌تفاوت باشم. من همیشه خودم را جای مخاطب می‌گذارم و وقتی نقشی را بازی می‌کنم همیشه این سؤال را از خود می‌پرسم که اگر من مخاطب این نقش بودم چه دیدگاهی نسبت به آن داشتم و چقدر می‌توانستم با آن ارتباط برقرار کنم. به همین دلیل برای نقش‌هایم وقت زیادی می‌گذارم. به‌عنوان مثال وقتی نقش مش‌مریم در «مهمان مامان» را می‌خواندم گاهی با آن می‌خندیدم و گاهی گریه می‌کردم. حدود یک‌ماه و نیم روی نقش «مش‌مریم» کار کردم تا بتوانم به بهترین شکل آن را اجرا کنم و مورد پذیرش مخاطب قرار بگیرد.
شما از فعالان عرصه تئاتر هستید. چرا در سال‌های اخیر کمتر به این حوزه توجه کرده‌اید؟
من تربیت شده تئاتر هستم و به نوعی از تئاتر به سینما و تلویزیون آمده‌ام. بنابراین سعی می‌کنم که حداقل سالی یک‌بار هم که شده در صحنه تئاتر حاضر شوم و بازی کنم. آخرین کار من در تئاتر به سال 98برمی‌گردد و بعد از آن هم ویروس کرونا شیوع پیدا کرد و با توجه به تعطیلی‌ها و محدودیت‌های پیش آمده دیگر نتوانستم فعالیتی در این عرصه داشته باشم. حدود 18ماه است که کاری انجام نداده‌ام اما به محض اینکه شرایط بهتر شود قطعاً فعالیت در تئاتر را از سر خواهم گرفت.
