راهکارهایی برای حفاظت از جنگل

بر اساس برخی آمارها، تخریب جنگل، افزایش 18تا 25درصدی گازهای گلخانه‌‌ای را در پی داشته و در برخی آمارها هم این میزان 8درصد اعلام شده است. اما جنگل‌ها نقشی دوگانه و منحصربه‌فرد دارند. همان‌طور که جنگل‌‌زدایی باعث افزایش گازهای گلخانه‌‌ای و افزایش دمای زمین می‌شود، جنگل‌کاری و توسعه جنگل‌ها، جذب کربن و کاهش گازهای گلخانه‌ای را در پی دارد.

 نقش مشارکت جوامع محلی در حفاظت از جنگل

راهکارهای حفاظت از جنگل با توجه به وضعیت هر کشوری متفاوت است؛ برای مثال، راهکارهای حفاظت از جنگل در ایران که در یک منطقه خشک واقع شده با راهکارهای حفاظت از جنگل‌های تروپیکال (جنگل‌های مناطق حاره‌ای)‌ در آفریقا متفاوت است؛ همچنان‌که راهکارهای حفظ جنگل در اروپا با ایران و آفریقا تفاوت دارد.  یکی از راهکارهایی که در 2 الی 3دهه اخیر برای حفاظت از جنگل‌‌‌ها توصیه شده و با موفقیت همراه بوده است مدیریت جنگل‌ها با مشارکت جوامع محلی‌است. طبق این الگو، باید حضور جنگل‌نشینان را در اکوسیستم‌های جنگلی به‌عنوان یک حقیقت پذیرفت و جنگل را با مشارکت و همکاری آنها حفظ کرد. در واقع باید بستر لازم را برای مشارکت جنگل‌نشینان در حفاظت از جنگل‌ها فراهم کرد. در بسیاری از نقاط جهان با همین الگو توانسته‌‌اند تهدیدات جنگل را به حداقل برسانند. وقتی منافع جوامع محلی با جنگل گره بخورد جنگل‌نشینان برای حفاظت از جنگل، از هیچ تلاشی دریغ نخواهند کرد. برای دستیابی به این هدف، در گام نخست باید جوامع محلی مجاب شوند که تداوم تخریب جنگل به فقر جوامع محلی منجر می‌شود.

 در گام دوم، باید بر اساس یک رویکرد «برد ـ برد»، بین حفاظت از جنگل و تأمین منافع جوامع محلی، نوعی همگرایی و همبستگی ایجاد شود. این کار از طریق توانمندسازی جوامع محلی و ایجاد مشاغل جایگزین برای آنها امکان‌‌پذیر است. نکته مهمی که وجود دارد این است که در برنامه‌ریزی برای جوامع محلی نباید منافع درازمدت مطرح شود (مثلا اینکه جوامع محلی طی چند دهه آینده از منافع جنگل بهره‌‌مند ‌شوند) بلکه باید برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای باشد که اقتصاد روزانه و معیشت روزمره آنها در عرصه‌های جنگلی تأمین شود.

 شیوه‌‌‌های کاهش تخریب‌‌های ناشی از طرح‌های عمرانی در رویشگاه‌‌های جنگلی

اجرای پروژه‌های زیربنایی و عمرانی به‌خاطر نیازهای اجتماعی یک کشور، اجتناب‌ناپذیر و ضروری‌است و بدون شک اجرای این پروژه‌ها با تخریب همراه خواهد بود اما معیارهایی برای جبران خسارت‌های ناشی از این تخریب‌ها تعریف شده است. ازجمله برای احداث یک جاده در جنگل، مجری طرح احداث جاده، در گام نخست باید معادل سطح تخریب‌شده، در نقاط دیگر و تحت نظارت سازمان متولی جنگل، جنگل‌کاری کند. در گام دوم اگر جاده در جنگل‌های باستانی و تاریخی مثل جنگل‌های هیرکانی احداث شود علاوه بر جنگل‌کاری، دولت‌ها باید با ارزش‌گذاری عرصه مورد‌ نظر، مجری طرح عمرانی را به پرداخت خسارت سطح تخریب‌شده در جنگل، ملزم کنند.

 تأمین منابع مالی جنگل

درحالی‌که در کشور ما هنوز منبع مشخصی برای تأمین مالی هزینه‌های جنگل وجود ندارد، در بسیاری از کشورها با اجرای راهکارهای ساده، این مشکل برطرف شده است. ازجمله در کاستاریکا صندوقی تحت عنوان «صندوق ملی تأمین مالی جنگل» راه‌اندازی شده‌ است. با راه‌اندازی این صندوق، هر شهروند به ازای مصرف هر لیتر سوخت فسیلی، درصدی از بهای سوخت را برای حفاظت از جنگل به این صندوق واریز می‌‌کند. پرداخت این مبلغ ناچیز مشکلی برای شهروندان ایجاد نمی‌کند؛ هیچ شهروندی هم از پرداخت این مبلغ شکایتی ندارد. مجموع این مبلغ ناچیز، منبع بزرگی‌است برای حفاظت از جنگل که همواره در حال شارژشدن است. در ایران هم می‌توان سازوکاری برای تأمین مالی جنگل تعریف کرد؛ مثلا می‌توان برای هر نوبت مکالمه با تلفن همراه، مبلغ اندکی را به حفاظت از جنگل اختصاص داد یا از فروش هر سیم‌کارت مبلغی را برای این منظور تعیین کرد.