شب یلدا
گفت‌وگو با مغازه‌دارانی که همیشه هندوانه می‌فروشند
اینجا همیشه شب یلداست
مستوره برادران نصیر| هیچ نسبتی با هم ندارند اما نام‌خانوادگی و شغل‌شان مشترک است و درواقع خریداران و فروشندگان همیشگی هندوانه هستند؛ متاعی که اهمیتش برای عموم مردم، به شب یلدا یا زلّ گرمای تابستان ختم نمی‌شود. برای مهدی نهاردانی که مغازه‌اش نرسیده به تقاطع خوش و ارومیه قرار دارد و 12سال است که هندوانه و خربزه می‌فروشد، هندوانه معنی دیگری دارد؛ برای احسان نهاردانی هم که از سال90 با فاصله خیلی دورتری از هم‌شهرتش در خیابان امام‌خمینی مغازه هندوانه‌فروشی دارد، اوضاع از همین قرار است.
هندوانه کسب‌وکار آنهاست و در شب یلدا، قطعا بازارشان داغ‌تر از همیشه است. چیزی تا شب یلدا نمانده . یکی‌شان هندوانه را کیلویی 2800تومان و دیگری 2500می‌فروشد و از همین‌جا دستمان می‌آید که احتمالا تا فردا قیمت‌ها بیشتر و متفاوت‌تر خواهد شد. خودشان معتقدند که تا شب یلدا قیمت به 3500 تا 4000تومان می‌رسد؛ البته این قیمت مغازه‌هاست و قطعا به قول خودشان «وانتی‌ها» کمتر از اینها می‌فروشند. به زعم مغازه‌دارها، هندوانه‌های خودشان چون در میادین اصلی دستچین می‌شود، کیفیت بهتری دارد و به همین دلیل، گران‌تر خریده و گران‌تر فروخته می‌شود. البته ظاهرا امسال به‌دلیل زیادبودن محصول، قیمت هندوانه ارزان‌تر از پارسال است. شب یلدای سال گذشته قیمت هندوانه از 4000تومان به بالا بود.
کاروکاسبی با هندوانه
هرچند هندوانه در روزهای زمستان خریداران زیادی ندارد (مگر برای نخستین شب شروع فصل) اما تابستان‌ها بازار خوبی دارد. البته احسان نهاردانی معتقد است که وضع بازار حتی در روزهای تابستان هم چندان خوب نیست اما در جواب من که می‌پرسم: «خب چرا شغلتان را عوض نمی‌کنید؟»، می‌گوید: «برای اینکه ما همیشه در همین شغل بوده‌ایم. پدرم هنوز در 10کیلومتری شهرستان داورزن، هندوانه‌کاری دارد؛ کارمان همین بوده و نمی‌توانیم دنبال شغل دیگری برویم». مهدی نهاردانی هم دلایل مشابهی برای ناراضی‌بودن از شغلش دارد و البته یک دلیل دیگر هم توانسته او را پاگیر این شغل کند؛ اینکه برعکس ایام قدیم، حالا دیگر هندوانه در فصل‌های مختلف در جاهای مختلف کشت می‌شود و یک محصول چهارفصل به حساب می‌آید؛ مثلا تابستان‌ها از همین روستای نهاردان (از توابع شهرستان داورزن واقع در خراسان‌رضوی) بگیر تا شمال و غرب و شرق کشور، هندوانه کشت می‌شود و محصول شب یلدا هم که متعلق به جنوب است و از میناب می‌آید.
انواع هندوانه
اولین هندوانه‌ای که وارد بازار می‌شود، اواخر اسفند و نزدیک نوروز به ثمر می‌رسد؛ هندوانه‌ای کوچک با رنگ سبز تیره و هسته‌های ریز به اسم «هندوانه چابهاری» که اتفاقا در چابهار هم کشت می‌شود. این هندوانه تا اوایل اردیبهشت در بازار هست؛ تا وقتی که جایش را به هندوانه‌های خط‌دار که اصطلاحا به آنها هندوانه آرژانتینی گفته می‌شود، می‌دهد و کمی بعدتر هم هندوانه ساکاتا یا مینابی (هندوانه‌ای بیضی‌شکل، کشیده و به رنگ سبز روشن است) به بازار می‌آید.
هندوانه خوب کدام هندوانه است؟
یک شب یلداست و یک هندوانه؛ هندوانه هم مثل ازدواج است؛ دربسته! خصوصا هندوانه شب یلدا که خب قطعا کیفیت هندوانه‌های تابستانی را ندارد و خوش‌آب‌ورنگ‌بودنش هم اتفاقا خیلی حیاتی است؛ در شبی که همه دور هم هستند و قرار است هندوانه هم بخورند؛ خصوصا که به تعبیری هندوانه‌خوردن در شب یلدا باعث می‌شود در طول زمستان سرما نخوریم. اما هندوانه خوب را چگونه می‌توان تشخیص داد؟ مهدی نهاردانی در پاسخ، پیش از همه به صدای هندوانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «هندوانه خوب، هندوانه‌ای‌است که صدای بم نداشته باشد و صدایش یک‌جورهایی شفاف باشد». او ویژگی دوم را رنگ هندوانه می‌داند. ظاهرا هندوانه هرچه رنگ روشن‌تری داشته باشد، رسیده‌تر و بهتر است؛ پس دنبال هندوانه‌های تیره‌رنگ نباشید و روشن‌ها را جدا کنید. اما احسان نهاردانی علاوه بر اینکه به صاف‌بودن سطح هندوانه اشاره می‌کند نکته دیگری هم به آن می‌افزاید؛ «هندوانه خوب را باید از نوکش شناخت. نوک هندوانه باید باز شده باشد؛ اگر نوکش جمع و سبز تیره باشد یعنی هنوز نرسیده اما نوک بازشده با رنگ روشن، یعنی هندوانه خوبی انتخاب کرده‌اید».
در همینه زمینه :
گزارش