اهمیت گردآوری اطلاعات تئاتر کودک و نوجوان

منوچهر اکبرلو-پژوهشگر و منتقد


تاریخ، همواره بزرگ‌ترین آموزش‌ها را برای سیاستگذاری‌ها، رسیدن به راهکارها و رویکردهای فعالیت‌های مختلف ازجمله برگزاری جشنواره به ما می‌دهد، بنابراین جمع‌آوری آنچه در گذشته انجام شده، همواره می‌تواند یاور و راهگشای مدیران و برگزارکنندگان جشنواره‌های هنری و همچنین فعالیت‌های مشابه در آینده باشد.
مطرح‌کردن سؤالاتی چون اینکه چگونه به این نتیجه رسیده‌ایم که باید جشنواره داشته باشیم؟، چه اوج و فرودهایی را پشت‌سر گذاشته‌ایم؟ و در دوره‌های بعد، چه مسیری بهتر است؟ هدف اصلی تولید این پژوهش هستند بنابراین تولید تاریخچه جشنواره‌های تئاتر کودک، از این‌رو اهمیت خود را نشان می‌دهد.
متأسفانه در ایران، مسئله مستند‌سازی‌، حفظ اسناد و فعالیت‌های انجام‌شده، هیچ‌گاه جدی گرفته نشده است. در واقع، این عادت بدی است که بسیاری از ما، در مکتوب‌کردن و نگهداری اسناد و آمار، بسیار سستی می‌کنیم و گاهی آن را نادیده می‌گیریم. بنابراین پژوهشگر ناگزیر است که کار طاقت‌فرسای جست‌وجو در نشریات، نامه‌ها، کاتالوگ‌ها، اینترنت و منابع متفرقه را مورد توجه قرار دهد، تا بتواند به یک جمع‌بندی مناسب برای ارائه دست پیدا کند. همین موضوع بهانه‌ای شد که بخواهیم برای جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان که 26دوره از آن می‌گذرد و حالا در دوره بیست‌وهفتم هستیم، کتابی کامل و جامع گردآوری و منتشر کنیم. بر همین مبنا نیز برای تولید این کتاب، بولتن‌ها، کاتالوگ‌ها، مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای شفاهی با دبیران، مدیران و هنرمندان شرکت‌کننده در دوره‌های مختلف را جمع‌آوری، و تدوین کرده‌ایم.
این پروژه بالغ بر 6‌ماه طول کشید البته در ابتدای امر قرار بود که این اثر، برای تاریخ اولیه جشنواره یعنی اسفند 1400آماده شود اما با به تعویق‌افتادن جشنواره، بخش‌های جدیدی نیز به آن اضافه شده است. به‌عنوان مثال فهرست کامل نام نمایش‌ها، شهرها و هنرمندان حاضر در جشنواره به این بخش افزوده شد. بنابراین با جست‌وجو در این فهرست به سرعت می‌توان دریافت که چه نمایشی توسط چه‌کسی، در چه دوره‌ای از جشنواره حضور داشته و چگونه اجرا شده است؟ یا درصورت انتخاب، برگزیده چه بخشی بوده است.
با توجه به اینکه حدود 550نمایش در بخش‌های مختلف همه دوره‌ها حضور داشته‌اند، حجم گسترده اطلاعات و دشواری‌های جمع‌آوری آنها، کاملاً مشخص می‌شود. این هفتمین کتاب تاریخچه‌نویسی در عرصه تئاتر است و بیش از آنکه دغدغه شخصی خودم باشد، اهمیت زیادی برای ثبت در تاریخ تئاتر دارد. هنگام جمع‌آوری اسناد، برای تولید این کتاب، متوجه شدم که حتی برای آخرین دوره پیش از این، یعنی در دوره بیست و ششم نیز هیچ اقدامی در راستای مستند‌سازی‌ و جمع‌آوری اسناد صورت نگرفته است، درحالی‌که امروزه می‌توانیم به راحتی از فضاهای اینترنتی برای ثبت و ماندگاری آن استفاده کنیم. با توجه به این شرایط، اکنون درنظر بگیرید که مثلاً جمع‌آوری اسناد دوره‌های آغازین در دهه70تا چه میزان، می‌تواند دشوار بوده باشد. متأسفانه هیچ‌گاه در هیچ دوره‌ای برای جمع‌آوری این اسناد و مدارک، برنامه‌ای وجود نداشته است و در پایان جشنواره، عموماً اسناد دچار پراکندگی شده و یا مفقود شده و از بین رفته شده است. بخش قابل توجهی از اسناد مورد توجه ما شامل فایل کامل خبرنامه‌ها، کاتالوگ‌ها و عکس‌های هر جشنواره بود و از آنجا که اضافه‌شدن این تصاویر به کتاب حجم آن را چندین برابر می‌کرد، از این کار منصرف شدیم. در ادامه اما برای حفظ و استفاده از آنها، این تصاویر و فایل‌ها، در سایت جشنواره بارگذاری شد که قابل دسترس برای عموم علاقه‌مندان است.