گردشگری کشاورزی و توسعه پایدار

بهفر شکیب؛ کارشناس گردشگری

 گردشگری پایدار می‌تواند ابزاری با دوام در جهت فراهم آوردن کیفیت مطلوب زندگی برای جامعه مقصد باشد. گردشگری پایدار به‌معنای دستیابی به رشد کیفی است. به‌گونه‌ای که باعث از بین رفتن منابع طبیعی و انسان ساخت نگردد و فرهنگ، تاریخ و میراث جامعه محلی را حفظ کند. زمان فراغت در سراسر جهان افزایش یافته و کوتاه شدن ساعات کار، بالا رفتن سطح رفاه فردی، افزایش تعداد مقاصد گردشگری و تأثیر شبکه‌های اجتماعی، همگی سبب شده تا صنعت گردشگری به یکی از پرسرعت‌ترین صنایع رو به رشد جهان تبدیل شود.
طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، قبل از شروع همه‌گیری کووید-19، گردشگری در بالاترین سطح قرار داشت و از هر 10شغل در سراسر جهان یک شغل به گردشگری وابسته بود. تعداد گردشگران جهان نیز در سال2019 به 1.5میلیارد نفر رسید. حال پس از گذر از روزهای قرنطینه، مقوله سفر و گردشگری بار دیگر در صدر توجهات قرار دارد. یکی از اولویت‌های سازمان جهانی گردشگری نیز ترویج و توسعه گردشگری پایدار است. بدین معنی، سیاست‌هایی که از منابع زیست‌محیطی استفاده بهینه می‌کنند، به اصالت اجتماعی و فرهنگ جوامع میزبان احترام می‌گذارند و مزایای اجتماعی، اقتصادی را برای همه فراهم می‌کنند مورد توجه قرار دارند.
در این میان اهمیت گردشگری کشاورزی غیرقابل انکار است. هدف‌های مستقیم در این شاخه از گردشگری، اشتغالزایی و افزایش بازگشت دارایی به کشاورزان است. حفظ مناظر طبیعی از طریق حفظ صنعت کشاورزی، جلوگیری از مهاجرت کشاورزان به شهرها و رها کردن اراضی کشاورزی، بازاریابی و توزیع و توسعه پایدار نیز از اهداف غیرمستقیم این شاخه از گردشگری است که جامعه کشاورزی را به دیگر بخش‌های اقتصادی متصل می‌کند. گردشگری کشاورزی همچنین تجربه آموزشی شگفت انگیزی برای افراد خلق می‌کند. گردشگری کشاورزی شامل هرگونه عملیات یا فعالیت کشاورزی است که بازدیدکنندگان را به مزارع دعوت کند. در پی کاهش درآمد شغلی و منابع مالی کشاورزان، روستاییان به جست‌وجوی شغل با درآمد بیشتر به شهر‌ها روی آورده‌اند. از سوی دیگر وجود جذابیت‌ها و دسترسی بیشتر به امکانات رفاهی، انگیزه و شوق زندگی در روستا و تولید محصولات بومی را از میان برده است. این مهاجرت عامل بسیاری از مشکلات نظیر کمبود منابع، تراکم جمعیت، آلودگی و کاهش ضریب امنیت در شهرها می‌شود. مهاجرت از روستا به شهر همچنین موجب می‌شود مجموعه عظیمی از خانه‌ها و اراضی زراعی متروک شوند. مهاجرت از روستا به شهر همواره چالش بزرگ دولت‌ها است که می‌توان با تنوع بخشی به اقتصاد روستا و هدایت روستاییان به کسب درآمد از جنبه‌های دیگر زندگی با ترکیب کشاورزی و گردشگری از آن جلوگیری کرد. گردشگری کشاورزی ابزار کسب درآمد از زمین کشاورزی و طبیعت روستاها است. کشاورز با پذیرش گردشگر قادر است از طرق مختلف درآمد خود را افزایش دهد. در واقع با ایجاد محیط دلچسب در مزارع، علاوه بر ارائه اقامتگاه به گردشگران می‌توان محصولات کشاورزی را به‌طور مستقیم و بدون واسطه به گردشگران فروخت. ورود گردشگران سبب می‌شود کشاورزان علاوه بر فصل برداشت درفصول دیگر سال نیز از مزارع خود درآمدزایی کنند. زیست مسالمت‌آمیز با جانوران، پخت نان در تنورهای خانگی، دوشیدن حیوانات اهلی و عکاسی در کنار گیاهان تنها بخشی از سرگرمی‌های گردشگری کشاورزی است که می‌تواند به مشوقی برای ورود گردشگران به مزارع کشاورزی در روستاها تبدیل شود. تردیدی نیست که گردشگری کشاورزی تأثیر بسزایی در توسعه مناطق روستایی دارد. افزایش درآمد و خلق فرصت‌های شغلی، تبادل مالی بی‌واسطه بین شهر و روستا، افزایش تنوع در فعالیت‌های اقتصادی، بالا رفتن ارزش معنوی مناطق روستایی از لحاظ طبیعی، فرهنگی، چشم‌انداز، حفظ و بقای سنت‌ها و آداب‌ورسوم، احیای مهارت‌های انسانی و صنایع‌دستی فراموش شده مناطق روستایی همگی از تأثیرات توسعه گردشگری کشاورزی است. از دیگر مزایای گردشگری کشاورزی، افزایش سطح آگاهی و تغییر رفتار مردم محلی در حفاظت بیشتر از محیط‌زیست است. بنابراین گردشگری کشاورزی‌ می‌تواند با تقویت همزیستی کشاورزان و جامعه محلی با گردشگران به ایجاد توسعه پایدار در صنعت گردشگری کمک کند.