یادداشت
منظومه‌یابی؛ ضرورتی برای نهادهای انقلابی
سیدمحمد کاظمیشیخشبانی؛ کارشناس مسائل سیاسی
برای رسیدن به «تمدن نوین اسلامی» و «حیات طیبه» بهعنوان خط کلی و هدف نهایی انقلاب اسلامی و زمینه‌ساز ظهور حضرت حجت (عج)، به نقشه راهی در راستای تبیین آرمان‌های انقلاب، تولید فکر و تربیت نیروهای انقلابی نیاز است. تمامی نهادها و سازمان‌های انقلابی برای نیل به چنین هدف مبارکی باید نقشه راه را به‌دست آورده و با التزام عملی به آن، راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی را هموارتر کنند؛ بنابراین بهدلیل اهمیت مسیر و مقصد، سخن از چیستی و چرایی شناخت و حرکت در پرتو آن نقشه اثربخش و کارگشا، بسیار ضرروی می‌نماید.
بسی واضح است که شرح و تفصیل چیستی (خصوصیات و مؤلفه‌ها) و چرایی چنین نقشه‌ای که از آن به «منظومه فکری» تعبیر می‌کنیم، در این مقال نمی‌گنجد و برای درک تفصیلی آن، باید بحث را در جای دیگر پیگیری کرد. در اینجا تنها نگاهی گذرا و اجمالی به بحث خواهیم داشت؛ به امید آنکه ضرورت بحث برای خواننده روشن شود و انگیزه‌ای برای پیمودن و حرکت و تلاش در چارچوب این منظومه فکری بهوجود آورد.
این منظومه فکری توسط ولی جامعه اسلامی ارائه شده و با ژرف‌نگری در مجموعه مکتوبات، منشورات، سخنرانی‌ها و بیانیه‌های امامین انقلاب به‌دست می‌آید تا مبنای تصمیمها و اقدامها در یک نظام ولایی، بیانات و رهنمودهای ولی جامعه باشد. دستیابی به این منظومه کار آسانی نیست و به مطالعه اجتهادی با شیوه درست استنباط نیاز دارد. مقام معظم رهبری شیوه درست استنباط این منظومه فکری را اینگونه تبیین می‌فرماید: «شیوه درست استنباط این است که همه حرف‌ها را ببینند، آنها را در کنار هم قرار بدهند؛ توی آنها عام هست، خاص هست، مطلق هست و مقید هست. حرف‌ها را باید با همدیگر سنجید، تطبیق کرد. مجموع این حرف‌ها، نظر امام(ره) است.» 1387/7/7
کار اجتهادی و اشراف کامل و نگاه دقیق و ژرف‌بین به دقایق و زوایای تمامی اندیشه‌های امامخمینی(ره) و مقام معظم رهبری - که تنها بیاناتشان بالغ بر 70هزار صفحه است- هرچند سخت و دشوار بهنظر می‌رسد، اما نباید سبب یأس و ناامیدی شود؛ چراکه با مطالعه مستمر و دقیق و تشکیل کارگروه‌های علمی در زمینه‌های مختلف، می‌توان به اندیشه توحیدمحور، تمدنی، شبکه‌ای و نظام‌وار امامین انقلاب که برگرفته از منظومه معرفتی، ارزشی و کنشی اسلام است، دست پیدا کرد.
رهبرمعظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری با نگاهی آسیب‌شناسانه بر حقیقت این منظومه فکری تأکید کرده و ضمن هشدار به نادیده گرفتن آن می‌فرماید: «جمهوری اسلامی یک منظومه است، یک مجموعه است، یا بگوییم واحد دارای ابعادی است که این ابعاد باید با همدیگر مورد ملاحظه قرار بگیرد و با هم باشد؛ این درهم‌‌تنیدگی باید حفظ شود. هرکدام از این جهات تضعیف بشود، کل و مجموعه تضعیف شدهاست.» 1388/7/2در جای دیگر می‌فرماید: «مکتب امام(ره) یک بسته کامل است، یک مجموعه است، دارای ابعادی است؛ این ابعاد را باید با هم دید، با هم ملاحظه کرد.» 1390/3/14
یک‌سو‌نگری و عدم‌اشراف کافی به منظومه فکری امامین انقلاب، پیامدها و آسیب‌های فراوانی را در دینداری و سیاست‌ورزی بهدنبال دارد. با نگاه جزیره‌ای به این منظومه، سیاست‌های کلان نظام، در نگاه بدنه اصحاب قدرت، ابعاد خُرد و کلان حکومت و عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... جاری نمی‌شود و مسئولان نمی‌توانند براساس آن، نقشه راه را ترسیم کرده و بر آن مبنا به پیشرفت کشور در ابعاد گوناگون و رسیدن به تمدن نوین اسلامی کمک کنند.
نگاه بُرشی و استنادات گزاره‌ای به اندیشه و کلمات امامین انقلاب بدون دیدن پیوندها در یک نظام حلقوی و هرمی و همچنین کاربست تیترخوانی بهجای منظومه‌دانی در فهم آن منظومه فکری، سبب می‌شود بهجای دیدی کلی و اندیشه‌ای وسیع و صحیح، تصویری ناقص‌الخلقه از آن تفکر توحیدی، پویا و استکبارستیز به‌دست آمده و سبب انقلابی‌گری و سیاست‌ورزی کاریکاتوری شود.
عدالت‌خواهی و مطالبه‌گری بدون رعایت اخلاق و انصاف، برجسته کردن موضوعهای کم‌اهمیت و غفلت از مباحث کلان، اصلی و فرعی نکردن مسائل و تحمیل نظرات شخصی و برداشت‌های غیرمنطبق به مردم بهجای اندیشه‌های ولی جامعه و... برونداد همین نگاه عقیم و ناقص است.
در گام دوم انقلاب به جهت تسریع در پیمودن مسیر و رسیدن به مقصود نهایی (تمدن نوین اسلامی) و همچنین جلوگیری از تحریف مفاهیم و آرمان‌های بلند انقلاب، انتظار میرود مدیران اجرایی، راهبران فکری، جریان‌سازان و تصمیمسازان سیاسی و فرهنگی، و... بتوانند با مراجعه مستمر به این گنجینه راهگشا و حجت‌‌آفرین، مسیر حرکت خویش را شناخته و جامعه را نیز در این مسیر به پیش برند؛ بنابراین به جهت نزدیک شدن به حرکت جبهه‌ای و یافتن تصمیمات هماهنگ، راهبردهای دقیق و منطبق بر اندیشه ولایت، لازم است این نگاه مجموعه‌نگر نسبت به اندیشه‌های امامین انقلاب بهکار گرفته شود، اندیشه‌های ولی جامعه به‌خوبی فهم شود و در نهادها و سازمان‌های انقلابی به مرحله و منصه عمل برسد.
