درخواست عمومی برای نجات خانه مشروطه

ستاره حجتی| گرگان ـ خبرنگار:

بهمن سال 1394 خبری تلخ از محله دربنو، بافت تاریخی گرگان، به گوش رسید. خانه تاریخی مشروطه با همراهی شهرداری و طبق تبصره قانون 55 شهرداری‌ها تخریب شد. این قانون شهرداری‌ها را مکلف می‌کند به رفع خطر و ایمنی بناهایی بپردازند که در معابر خطر ایجاد می‌کنند. پیگیری‌ها نشان داد که در ادوار گذشته 2 مدیر کل پیشین و معاون‌های پیشین میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نامه‌ای را که مجوز تخریب صادر می‌کرد امضا کرده بودند. 

«ابراهیم کریمی» مدیر کل وقت میراث فرهنگی بلافاصله با اعزام یگان حفاظت اداره کل از تخریب بیشتر جلوگیری کرد. موضوع تا آنجا ادامه داشت که «محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور در سفری به گلستان هم از ین بنا بازدید کرد و دستور ثبت اضطراری آن را در فهرست میراث ملی کشور صادر کرد. 

همان زمان فعالان و دوستداران میراث فرهنگی در گلستان به ویژه تشکل مردمی حامیان بافت و محوطه‌های تاریخی استرآباد در نامه‌ای به «مسعود سلطانی‌فر»، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، درخواست تعیین تکلیف حقوقی خانه‌ای را داشتند که علاوه بر ارزش‌های معماری، قصه‌های زیادی برای روایت داشت. این نامه به امضای بیش از 550 نفر از متخصصان و حامیان بناها و بافت‌های تاریخی و امضای حقوقی بیش از 50 تشکل مردمی فعال در حوزه میراث فرهنگی رسید. حتی «شهداد روحانی» موزیسین و آهنگساز بنام ایرانی که برای برگزاری کنسرت موسیقی به گرگان سفر کرده بود، از بافت تاریخی گرگان و عمارت فروریخته مشروطه بازدید کرد و امضایش صدر امضای حامیان این خانه در نامه به معاون رئیس‌جمهوری قرار گرفت. روحانی در شب اجرایش در گرگان قطعه‌ای هم به افتخار شکوه معماری تاریخی گرگان و حامیانش نواخت. مهم‌ترین دستاورد تلاش جمعی برای خانه مشروطه این بود که مدیر کل میراث فرهنگی استان که مدت زیادی از روی کار آمدنش نمی‌گذشت، قول داد دیگر تخریب بنایی تاریخی با امضا و مجوز میراث فرهنگی صورت نگیرد و به روند شکل‌گرفته در 10 سال گذشته پایان دهد. قولی که تا امروز به آن عمل نشده است و ناملایمات برای میراث تاریخی گلستان از هر سو ادامه دارد. 


دیدگاه مالک خصوصی

اگرچه تخریب 100 درصدی خانه مشروطه متوقف شد، اما در 2 سال گذشته این خانه بدون حفاظت در محله دربنو رها شده است و باد و باران هم بر سر بی‌بامش فرومی‌ریزد. 

معاون میراث فرهنگی کشور در مورد تعیین وضعیت نابسامان این خانه می‌گوید: هنوز نتوانستیم با مالک خصوصی به تفاهم برسیم. 
«محمدحسن طالبیان» می‌گوید: پیگیری خانه مشروطه هرگز از دستور کار سازمان و یا اداره کل خارج نشده است، اما قیمت تملکی که مالک عنوان می‌کند بالاتر از قیمت کارشناسی است و در حال حاضر امکان پذیرفتن آن را نداریم. باید بتوانیم با مالک بر سر قیمت به تفاهم برسیم. 

اما حالا این شهروندان گرگانی هستند که از مالک خانه مشروطه می‌خواهند با میراث فرهنگی به تفاهم برسد. همشهری در گفت‌و‌گوهای میدانی طی یک هفته با 500 شهروند گرگانی با پاسخ‌های مشابهی مواجه شده است. 

برخی از شهروندان می‌گویند که شاید مالک در صورت واگذار نکردن ملکش به سازمان میراث فرهنگی منافع اقتصادی بیشتری داشته باشد، اما او شاید بتواند به خاطر هویت و فرهنگ شهر خود از نفع بیشتر چشم‌پوشی کند. 
گروهی از شهروندان نیز از اداره کل میراث فرهنگی می‌خواهند تلاش کند امتیازهای بیشتری برای مالک در نظر گرفته شود. در گفت‌و‌گو با 500 شهروند گرگانی که حدود 300 نفر آنها جوانان کمتر از 30 سال بودند، مشخص شد گرگان حیات خانه مشروطه را می‌خواهد و حالا چشم‌انتظار تصمیم مالک بناست. بسیاری از شهروندان گرگانی می‌گویند حاضرند نامه‌ای به مالک بنویسند و برای تصمیم عام‌المنفعه از او تقدیر و تشکر کنند. 
آنها حاضرند به او کمک کنند تا بخشی از تاریخ معاصر گرگان حفظ شود. 
تعدادی از آنها که ساکن بافت تاریخی گرگان و مرکز گرگان هستند خاطره‌های تلخی از بناهای تخریب‌شده دارند که اکنون دیگر وجود ندارند. شاید مالک خانه مشروطه گرگان به درخواست همشهریانش پاسخ مثبت دهد. 


تاریخچه خانه مشروطه

خانه مشروطه یک خانه مسکونی است که در محله قدیمی دربنو واقع شده است. در دوره مشروطه برخی از جلسات انجمن مشروطه استرآباد در آن برگزار می‌شد. در دهه 30 مدرسه ملی جعفری در این مکان تأسیس شد و در 150 سال گذشته مراسم مذهبی پامنبری در شب عاشورا که یکی از ارزشمندترین رویدادهای مذهبی کشور بود در آنجا برگزار می‌شد. این مجموعه در دوره قاجار ساخته شده و اکنون به 2 بخش خصوصی حاج قاسمی و وزیری تقسیم شده است. 
ارتفاع بنا از سطح زمین و اجرای آن روی کرسی‌چینی آجری، 2 طبقه بودن بنا و برونگرایی با ایجاد بازشوهای متعدد، فضای نیمه‌باز ایوان و مهتابی و رعایت تناسبات انسانی و اتاق‌های سه‌دری و دودری از جمله ویژگی‌های معماری ارزشمند به کار رفته در این عمارت است که در معماری مسکونی شهر گرگان نقش بسزایی دارد. این اثر صد و سی‌وهشتمین اثر در شهرستان گرگان و ششصد و پنجاه‌وچهارمین اثر در استان است که به ثبت ملی رسیده است.