هر که بامش بیش هوایش پاک‌تر

جواد نصرتی/ مترجم
هر سال که می‌گذرد، شرایط کیفیت هوا در سراسر کره زمین بدتر و حتی خطرناک‌‌تر می‌شود و انسان‌های بیشتری جان خود را به این خاطر از دست می‌دهند. در آخرین گزارشی‌ که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده، نه‌تنها جزئیاتی از مرگ انسان‌ها به‌خاطر استنشاق هوای آلوده منتشر شده که این موضوع نگران‌کننده هم پیش آورده شده که کیفیت آب و هوا، به‌صورت معناداری بین فقرا و اغنیا متفاوت است و رابطه مستقیمی با ثروت کشورها و جوامع دارد. تمرکز این گزارش، بیشتر روی شهرهای بزرگی است که وضعیت کیفیت هوا در آنها، به‌شدت نگران‌کننده شده است. در یک کلام، می‌توان گفت که این گزارش، چشم‌انداز ترسناک و نگران‌کننده‌ای را پیش روی دنیا قرار داده است.



براساس گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی، بیش از 95درصد جمعیت دنیا، هوای بی‌کیفیت استنشاق می‌کنند و شکاف کیفیت آلودگی بین فقرا و اغنیا، در حال بیشتر شدن است. براساس همین گزارش، سالانه حدود 7میلیون نفر - که بیشتر آنها در میان کشورهای در حال توسعه هستند- جانشان را به خاطر آلاینده‌های هوا از دست می‌دهند.

در این گزارش به این موضوع اشاره شده که به‌صورت کلی، 9نفر از هر 10نفر روی سیاره زمین هوای بی‌کیفیت و حتی خطرناک استنشاق می‌کنند. با این حال میزان آلودگی هوا تا حد زیادی به اقدامات دولت‌ها و منابع مالی آنها بستگی دارد. این گزارش، یکی از مهم‌ترین گزارش‌هایی است که تا به حال درباره شرایط آلودگی هوا در دنیا منتشر شده و آن را جامع‌ترین مجموعه اطلاعات گردآوری‌شده درباره کیفیت هوا در دنیا می‌دانند.

برای نخستین بار، ‌این گزارش داده‌های تاریخی منطقه‌ای را هم لحاظ کرده است. براساس این داده‌ها، بین سال‌های 2010 تا 2016، بیش از 57درصد شهرهای آمریکا و بیش از 61درصد شهرهای اروپا، شاهد کاهش ذرات معلق پی‌ام‌10 و پی‌ام 5/2 بوده‌اند.

اما این رویه، ‌به‌صورت کاملا برعکس، ‌در دیگر مناطق دنیا در جریان بوده است. سریع‌ترین رشد ذرات معلق در جنوب و جنوب‌شرق آسیا ثبت شده است؛ جایی که بیش از 70درصد شهرها از کیفیت هوایی که مدام در حال بدتر شدن است رنج می‌برند. در همین دوره، ‌خاورمیانه هم به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داشته است.

دهلی و قاهره هم‌اکنون با فاصله آلوده‌ترین ابرشهرهای دنیا هستند و میانگین ذرات معلق پی‌ام ‌10در آنها، 10برابر توصیه‌نامه‌هایی است که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده است. در پی آن، ‌داکا، بمبئی و پکن هر کدام با میانگین ذرات معلق به اندازه 5 برابر توصیه‌نامه‌های سازمان بهداشت جهانی قرار دارند.

قاره آمریکا، به‌صورت مشخص ایالات متحده آمریکا و کانادا، تنها منطقه دنیاست که می‌توان گفت اکثریت ساکنان آن- 80درصد- هوایی را استنشاق می‌کنند که با استانداردهای سازمان بهداشت جهانی منطبق هستند. در آسیا و خاورمیانه، این رقم، نزدیک به صفر است.

در زمینه آلودگی‌های داخلی (داخل منازل، محل‌کار و فضاهای بسته دیگر) هم که به‌تنهایی مسئول مرگ سالانه 8/3میلیون نفر در سراسر دنیاست، شکاف میان فقرا و اغنیا بسیار عمیق است؛ چون خانواده‌ها در کشورهای فقیرتر برای گرمایش و پخت غذا، ‌وابستگی زیادی به سوزاندن چوب، زغال‌سنگ و نفت‌سفید دارند.

مقامات مسئول سازمان بهداشت جهانی گفته‌اند که مرگ‌ومیر سالانه 7میلیون نفر به‌خاطر آلودگی هوا در گزارش جدید این سازمان، در مجموع چندان تفاوتی با رقمی که در گزارش سال 2016 اعلام شده بود، ندارد اما تفاوت اصلی در این است که آگاهی بیشتری در این‌باره ایجاد شده است و دولت‌ها وعده داده‌اند اقدامات بیشتری در این زمینه انجام دهند.

سوفی گامی، یکی از تهیه‌کنندگان این گزارش می‌گوید: «شهرها و مناطقی هستند که در آنها پیشرفت را می‌توان مشاهده کرد. اما حتی اگر کارها شروع شده باشد، سرعت انجام آنها به اندازه کافی زیاد نیست. 7 میلیون مرگ در سال رقمی کاملا غیرقابل‌قبول است. خبر این است که 92درصد (مردم در سراسر دنیا) هوای غیرقابل‌قبول استنشاق می‌کنند. آلودگی هوا، همچنان به‌صورت خطرناکی در سطوح بالا قرار دارد».

90درصد مرگ‌ومیرهای مرتبط به آلودگی هوا در کشورهایی که درآمد پایین یا متوسط دارند روی می‌دهد؛ بدترین این مناطق در آسیا و آفریقا هستند و کشورهایی با درآمد متوسط در شرق مدیترانه، اروپا و آمریکا آنها را دنبال می‌کنند.

در این گزارش آمده است که آلاینده‌هایی که از ماشین‌ها، ‌کارخانه‌ها و سوزاندن چوب و دیگر منابع وارد هوا می‌شوند مسئول یک‌چهارم حملات قلبی، 29درصد مرگ‌های مرتبط به سرطان ریه و 43درصد مرگ‌های مرتبط با بیماری‌های مزمن انسدادی ریه هستند.

کاهش خطرات، وابستگی زیادی به افزایش آگاهی عمومی، اراده سیاسی و البته درآمد دارد. نویسندگان این گزارش، چین را به‌خاطر اقداماتش تحسین کرده‌اند؛ این کشور در پی بحران‌های محیط‌زیستی، نگرانی‌های بهداشتی و البته اعتراض‌های مردمی کنترل کیفیت هوا را به‌شدت جدی گرفته و روی آن تمرکز کرده است.

دکتر ماریا نیرا- رئیس بخش سلامت عمومی در سازمان جهانی- می‌گوید: «یکی از عوامل این کار (در چین) این است که مباحث مربوط به سلامتی با قدرت زیادی ارائه می‌شوند و شهروندان احساس می‌کنند که رابطه‌ای بین سلامت خود آنها و آلودگی هوا وجود دارد. ما امیدواریم این جنبش را حالا در هند- کشوری که نگرانی‌هایی زیادی درباره آن وجود دارد- ببینیم».

البته نشانه‌های امیدوارکننده‌ای هم وجود دارد. یکی از آنها طرحی با نام پرادان مانتری اوجوالا یوجانا در هند است که به 37میلیون زن هندی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، گاز مایع رایگان می‌دهند. مکزیکوسیتی هم خود را متعهد کرده است تا استانداردهای شهری را به سمت افزایش خودروهای پاک تغییر دهد. شهرهای بیشتر دیگری هم به سنجش میزان آلودگی هوا اقدام کرده‌اند که این کار می‌تواند این موضوع را در این مناطق، به صدر مباحث سیاسی برساند.

با این حال باید کارهای بیشتری انجام شود؛ حتی در کشورهای ثروتمند که موفق شده‌اند سیاست‌های نسبتا پیشروانه‌ای را در پیش بگیرند.

سازمان بهداشت جهانی البته این نگرانی را دارد که داده‌هایش کامل نباشند. هم‌اکنون، بیش از 4هزار و 300 شهر در 108کشور دنیا اطلاعات مربوط به آلودگی هوا را تهیه می‌کنند که نسبت به سال2016 میلادی 30درصد رشد به شمار می‌رود. به این اطلاعات داده‌های ماهواره‌ای هم اضافه می‌شود اما همچنان شرایط رضایت‌بخش نیست؛ در آفریقا نقاط کمی برای جمع‌‌آوری اطلاعات وجود دارد، استانداردها، کشور به کشور متفاوت است، محیط‌زیست روی داده‌های سالانه تأثیر می‌گذارد و هم‌اکنون زیرساخت‌های کمی در مناطق صحرایی برای تمییز توفان‌های شن از ذرات معلق هوا وجود دارد.

با این حال،تصور کلی واضح است. سازمان بهداشت جهانی معتقد است که تهدید به‌صورتی گسترده در سراسر دنیا وجود دارد و بیشترین تأثیر را روی فقرا می‌گذارد.

دکتر تدروس آدانوم گبریسسوس- مدیرکل سازمان بهداشت جهانی- می‌گوید: «آلودگی هوا، همه ما را تهدید می‌کند اما این فقرا هستند که بیشترین بار روی دوش‌شان است. این کاملا غیرقابل‌قبول است که 3میلیارد انسان - که بیشتر آنها زنان و کودکان هستند- هر روز به‌خاطر استفاده از اجاق‌های آلاینده و سوخت در خانه‌هایشان دودهای سمی استنشاق می‌کنند. اگر در رابطه با آلودگی هوا اقدام فوری نکنیم، هرگز حتی به دستیابی به توسعه پایدار نزدیک هم نخواهیم شد.»

مردم را تشویق می‌کند تا با استفاده از وسایل نقلیه عمومیدر کاهش آلودگی هوا مشارکت داشته باشند.


90درصد مرگ‌ومیرهای مرتبط به آلودگی هوا در کشورهایی که درآمد پایین یا متوسط دارند روی می‌دهد؛ بدترین این مناطق در آسیا و آفریقا هستند و کشورهایی با درآمد متوسط در شرق مدیترانه، اروپا و آمریکا آنها را دنبال می‌کنند


منبع: گاردین