ما خادم امام رضا علیه السلام نیستیم!

ایمان شمسایی-روزنامه‌نگار

۱. زائراولی‌ها
معتقدم بهترین لحظه برای یک خادم زمانی است که زائراولی به پستش بخورد. در زمان خدمت یا همان کشیک، لحظه‌لحظه می‌کنم تا کسی صدایم کند و بپرسد: آقا ببخشید ضریح کجاست؟ این یعنی نخستین بار است مشرف شده. به قول بعضی‌ها، زائر اولی، سرقفلی دارد؛ یعنی خیلی خواستنی و ارزشمند است.‌ فکر می‌کنید چرا؟ چون صاحب این حرم، بی‌نهایت مهربان است. اصلا صفات ائمه، تنها مخصوص یک امام نیست؛ مثلا فقط امام کاظم علیه‌السلام دارای کظم غیظ نبودند، همه  ائمه اینگونه بودند یا فقط امام جواد علیه‌السلام اهل جود و سخاوت نبودند اما ویژگی بارز امام هفتم و نهم، فرو بردن خشم و ابراز سخاوت است. امام‌رضا علیه‌السلام هم رئوف هستند؛ یعنی مهربان، مانند سایر امامان، منتهی بارزتر و شاخص‌تر. وقتی میزبانت بی‌نهایت مهربان باشد، چه ذوقی از این بالاتر که مهمان تازه‌وارد را تو راهنمایی کنی که به کانون توجه و مرکز حرم، نزدیک و نزدیک‌تر شود.

۲. خودت را نگیر!
حجت‌الاسلام و المسلمین مروی، تولیت آستان قدس رضوی به مناسبت‌های مختلف، مانند تولیت‌های پیشین، با خدام سخن می‌گوید. یادم هست یک‌بار ایشان گفت: من‌ و‌ شما خادم امام رضا علیه‌السلام نیستیم! خادم حضرت، خواجه اباصلت و‌ خواجه مراد بود. ما به گرد پای آن بزرگان نیز نمی‌رسیم. عزیزان! ما خادم زوار امام‌رضاییم. پس ‌ای خادم! خودت را نگیر و تکبر نکن. فکر نکن این لباس، تو را ممتاز از بقیه می‌کند. خیر! به تو می‌فهماند که خادم همین زواری. پس هرچه شکسته‌تر و متواضع‌تر، بهتر و سزاوارتر.

۳. با قرار قبلی!
هرکسی به زوار خدمت می‌کند خادم است، رسته و گروه و رتبه ندارد. به قول شاعر:
اینجاست طبیبی که ندارد نوبت
هر دل که شکسته‌تر بود پیش‌تر است
اما از قدیم، بارگاه امام مهربانی‌ها به نظم، پاکیزگی، عطر خوش و قاعده‌مندی معروف بود و هست. کوچک‌ترین و خردترین زباله در اماکن متبرکه پذیرفتنی نیست. حتی لباس خدام هم باید تمیز و یکدست باشد. این نظم، در حضور و نحوه خدمت هم ساری و جاری است. به‌طور کلی هر که در حرم خدمت کند را خادم می‌گویند اما از نظر سلسله مراتب اداری، خادمان ۴‌دسته‌اند؛ خدام، فراشان، کفشداران، دربانان.
خدام و فراشان تقریبا یک کار می‌کنند. هدایت زائران برای عبور و مرور در رواق‌ها، جارو، تطهیر (شستن حرم در مواقعی که نیاز به شست‌وشو دارد) منتهی فرق خادمان و فراشان در مکان ایستادنشان است. از پایین پای مبارک یعنی رواق امام و صحن آزادی تا روضه منوره و پیش روی مبارک، محل استقرار و خدمت خدام است و از بالاسر مبارک تا صحن جمهوری، محل خدمت فراشان.
کفشداران هم که معلوم است کارشان چیست. دربانان هم با کلاهی بر سر، در صحن‌ها می‌ایستند. عزیزان دیگری هم در قالب خدمتیار، خادمیار و... اموری چون نظم دادن به کتاب‌های دعا، صف‌های نماز، حمل زائران با ویلچر و... را انجام می‌دهند.
خدام در 8کشیک تقسیم می‌شوند؛ ۶صبح تا ۶صبح. در 2شیفت روز  (۶ تا ۱۸) و شب (۱۸ تا ۶ فردا)؛ یعنی در روزی که‌ کشیک دو، ارائه خدمت را در حرم بر عهده دارد، اگر ۱۰ صبح مشرف شوید، کفشداران، خادمان، فراشان و دربانان کشیک دو و شیفت صبح را می‌بینید. شب اگر بیایید شیفت شبی‌ها به شما خدمت می‌کنند. فردا، کشیک 3 الی آخر. شاید دلیل اینکه ۸ کشیک داریم این است که روزهای هفته، بین‌خادمان بچرخد؛ یعنی یک عده همیشه شنبه نباشند و یک‌عده ‌یکشنبه. آنها که این هفته شنبه‌اند، هفته آینده یعنی 8روز بعد، یکشنبه نوبت خدمتشان است و به همین ترتیب تا پایان سال و سال‌های بعد.

۴. حواست هست؟
دلم حرم می‌خواهد؛ سؤالات پی‌در‌پی زائران از نام رواق‌ها و شماره کفشداری‌ها و اینکه کجا و چه زمانی خلوت‌تر یا شلوغ‌تر است و اینجا نماز جماعت برگزار می‌شود یا نه... .
دلم وسط شلوغی‌های شهر و کار و زندگی، گوشه گوهرشاد را فریاد می‌زند. بست شیخ بهایی را. کفشداری سیزده را. دلم برای کفش‌های مردم‌ تنگ شده. من یک کفشدارم. کشیک‌دو. البته به‌دلیل زندگی در تهران، می‌توانم در سایر کشیک‌ها هم خدمت کنم.
اهل دلی می‌گفت، خیلی احتیاط کن. حواست جمع باشد. شاید کفش امام زمان(عج) را تحویل گرفته باشی و حواست نباشد... .