داستان داستان‌ها

میان کتاب‌های پرفروش سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران، اقبال از 2ترجمه جدید و قدیمی رمان «بینوایان» اثر جاودانه ویکتور هوگو از نشر امیرکبیر و هرمس نشان از تداوم توجه نسل‌های جوان کتابخوان به این اثر است. انتشارات امیر کبیر اعلام کرد که ترجمه حسینقلی مستعان از بینوایان سومین کتاب پرفروش این ناشر در نمایشگاه امسال بوده است. انتشارات هرمس نیز با عرضه مداوم آثار هوگو با ترجمه محمد‌رضا پارسایار سهم قابل‌توجهی به توجه دوباره به بینوایان در 2سال گذشته داشته است. مقام معظم رهبری سال‌ها پیش درباره کتاب بینوایان اثر ویکتور هوگو فرموده بودند: «به‌نظر من بینوایان ویکتور هوگو برترین رمانی است که در طول تاریخ نوشته شده است. من همه‌ رمان‌های طول تاریخ را نخوانده‌‌ام، شکی در این نیست، اما من مقدار زیادی رمان خوانده‌ام که مربوط به حوادث قرن‌های گوناگون هم هست. بعضی رمان‌‌های خیلی قدیمی را هم خوانده‌ام. مثلا فرض کنید کمدی الهی را خوانده‌‌ام. امیرارسلان هم خوانده‌‌ام. الف لیله و هزار و یک شب را هم خوانده‌‌ام. وقتی نگاه می‌‌کنم به این رمانی که ویکتور هوگو نوشته، می‌‌بینم این چیزی است که اصلاً امکان ندارد هیچ‌کس بتواند بهتر از این بنویسد یا نوشته باشد و معروف نباشد و مثل منی که در عالم رمان بوده‌‌ام، این را ندیده باشم یا اسمش را نشنیده باشم... من می‌گویم بینوایان یک معجزه است در عالم رمان‌‌نویسی، در عالم کتاب‌‌نویسی. واقعاً یک معجزه است... زمانی که جوان‌‌ها زیاد دور و بر من می‌‌آمدند قبل از انقلاب، بارها این را گفته‌‌ام که بروید یک دور حتما بینوایان را بخوانید. این بینوایان کتاب جامعه‌شناسی است، کتاب تاریخی است، کتاب انتقادی است، کتاب الهی است، کتاب محبت و عاطفه و عشق است.»
مترجمان متقدم ایرانی از یک سده قبل با آثار ویکتور هوگو آشنایی پیدا کرده بودند، به اعتبار بسیاری از منابع موجود، یوسف اعتصامی پدر پروین اعتصامی که در طول عمر خود حدود 40کتاب ترجمه  کرده بود، نخستین مترجم کتاب بینوایان بوده، البته او تنها به ترجمه یک جلد از این کتاب تحت عنوان «تیره‌بختان» اهتمام کرده بود. نظر به اهمیت کتاب بینوایان در ایران و استقبال گسترده خوانندگان ایرانی از آن، این اثر جاودانه در سال‌ها بعد، بارها، توسط مترجمان و نویسندگان مشهور دیگر ایرانی نظیر حسینقلی مستعان، محمد مجلسی و کیومرث پارسای به فارسی برگردانده شده است، اخیرا نیز محمدرضا پارسایار جدید‌ترین برگردان بینوایان به فارسی را انجام داده که توسط انتشارات هرمس به چاپ رسیده است. پارسایار در مقدمه خود به نقل از ویکتور هوگو شرح خلاصه‌ای از داستان بینوایان ارائه می‌دهد که همزمان نیز موید اهمیت این اثر جاودانه هم هست: هوگو پیش از نگارش بینوایان اعلام می‌کند که «می‌خواهم همه حماسه‌های بشری را در یک حماسه برتر و نهایی در هم آمیزم؛ حماسه‌ای که در آن سیر از بدی به نیکی، از بیدادگری به دادگری، از خطا به صواب، از شهوت به وجدان، از تباهی به زندگی، از ددمنشی به وظیفه‌شناسی، از دوزخ به بهشت و از عدم‌ به خدا را عرضه کنم.»
اما ترجمه این کتاب در ایران خود تاریخ و حکایتی مفصل دارد، برای آشنایی بیشتر با تعدادی از مترجمان شناخته شده بینوایان ویکتور هوگو در این مطلب به اختصار به تعدادی از آنها پرداخته‌ایم.