ایمن‌سازی 1435هوتگ در سیستان و بلوچستان

سیده زهرا عباسی - خبرنگار

 شهرستان‌های جنوبی سیستان‌وبلوچستان 1435هوتگ دارند؛ هوتگ‌هایی که طی 11سال اخیر 41زن و کودک را به کام مرگ کشانده‌اند. 6نفر از قربانیان هوتگ‌ها که 5نفرشان کودک بودند، از ابتدای سال‌جاری تاکنون‌ جان باختند تا در نهایت رسانه‌ای شدن این حوادث منجر به برگزاری نشست ساماندهی هوتگ‌ها در استانداری شود.
استاندار سیستان‌وبلوچستان فرمانداری‌ها، بخشداران و دهیاران شهرهای جنوبی و دستگاه‌های اجرایی را مأمور کرد تا با اطلاع‌رسانی، مردم را از خطر احتمالی نزدیک شدن به هوتگ‌ها مطلع و برای آموزش جوامع محلی و تهیه وسایل امداد و نجات متناسب با کاربری هوتگ‌ها برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
تهیه اطلس شناسایی هوتگ‌های پرخطر توسط دهیاران، گراول‌ریزی کف هوتگ‌ها برای ممانعت از غرق شدگی، مسدود شدن مسیر کانال دسترسی آب به هوتگ‌های غیرقابل استفاده و فاقد کاربری و طراحی مدل هوتگ امن با نصب آبشخور برای احشام و پلکان ورود از مهم‌ترین مصوبه‌های این نشست بود.

هوتگ‌؛ سامانه‌ای آبگیر 
هوتگ‌ها با وجود همه خطری که طی سال‌های اخیر برای اهالی روستاها و شهرستان‌های جنوبی سیستان‌وبلوچستان داشته‌اند، نقش مهمی در جمع‌آوری آب و مواجهه با سیلاب دارند. «هوتگ» نام گودال مصنوعی یا طبیعی نسبتا بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع‌آوری می‌شود و در طول سال به مصارف کشاورزی و آشامیدنی انسان و حیوانات اهلی و وحشی می‌رسد.
ساخت هوتگ در منطقه دشتیاری و چابهار با توجه به وضعیت آب و هوایی منطقه از زمان‌های بسیار دور مرسوم بوده و گودال‌های حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از 5، 10، 20متر و حتی بیشتر است. هر هوتگ می‌تواند تا 10هزار مترمکعب آب ذخیره کند و تا یک سال بدون اینکه بارانی ببارد دوام داشته باشد و مورد استفاده قرار گیرد؛ خصوصیتی‌که هوتگ را همچون قنات‌های یزد برای مردم محلی مهم کرده است.

‌دسته‌بندی سه‌گانه هوتگ‌ها 
همه هوتگ‌ها در شهرستان‌های جنوبی سیستان‌وبلوچستان قرار دارند؛ 1070مورد در چابهار، 18مورد در کنارک، 47مورد در قصرقند و 300مورد در دشتیاری. مدیرکل مدیریت بحران سیستان‌وبلوچستان با بیان اینکه هوتگ‌ها در واقع ابزار مراقبت از منابع آب هستند و استفاده معیشتی دارند، به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون هوتگ‌ها فقط مصرف کشاورزی، آب احشام یا در موارد خیلی معدود، شست‌وشو دارند و هیچ هوتگی با کاربرد آب آشامیدنی برای اهالی نداریم و حتی گاهی حادثه غرق شدگی‌ها در روستایی است که آب لوله‌کشی دارند.
داوود شهرکی با بیان اینکه 90درصد هوتگ‌ها کاربری کشاورزی دارند، می‌افزاید: به همین دلیل از سال99 جهادکشاورزی استان این هوتگ‌ها را با عنوان آب‌بند در ردیف‌های اعتباری مطرح و ایمن‌سازی و ساماندهی‌ آنها را از سال 1400آغاز کرد.
او دسته دوم هوتگ‌ها یعنی 18مورد را مربوط به منابع طبیعی می‌داند و اظهار می‌کند: متولی این هوتگ‌ها که برای حفظ و نگهداشت منابع طبیعی و دور از دسترس مردم ایجاد شده‌اند، منابع طبیعی است.
به‌گفته شهرکی، گروه سوم هوتگ‌هایی هستند که در محدوده روستا قرار دارند؛ هوتگ در زمان‌های دور وجود داشته و مردم در اطراف آن، روستا را شکل داده‌اند که متولی این هوتگ‌ها هم بنیاد مسکن است.

تهیه اطلس هوتگ‌ها تا پایان خرداد 
بنابر اعلام مدیرکل مدیریت بحران سیستان‌وبلوچستان و براساس مصوبه نشست ساماندهی هوتگ‌ها، هر دستگاه به‌عنوان متولی هوتگ موظف به ایمن‌سازی آن است، اما پیش از آن باید اطلس هوتگ‌ها تهیه شود. بر این اساس، دفتر امور روستایی استانداری به‌عنوان متولی این موضوع همه فرمانداری‌ها را موظف کرده است تا پایان خرداد اطلاعات کامل و جامع هوتگ‌ها ازجمله مالک و متولی، وضعیت ایمنی، نوع اقلیم و آبگیری و عمق و... را شناسایی کنند.
شهرکی دراین‌باره توضیح می‌دهد: بعد از جمع‌آوری اطلاعات، هوتگ‌ها از نظر ایمنی به اولویت‌های مختلف تقسیم می‌شوند تا ایمن‌سازی آنها به‌طور جدی پیگیری شود. او با بیان اینکه ایمن‌سازی هوتگ‌ها شامل اقداماتی چون فنس‌کشی، رمپ ورود و خروج، لایروبی و... می‌شود، ادامه می‌دهد: تخمین اعتبار ساماندهی و ایمن‌سازی هوتگ‌ها سخت است، اما طبق برآوردهای اولیه و با قیمت‌های حال حاضر، ایمن‌سازی هر هوتگ حداقل 200میلیون تومان اعتبار نیاز دارد که در مجموع 288میلیارد تومان اعتبار برای ایمن‌سازی همه هوتگ‌ها نیاز است.
به‌گفته این مقام مسئول، علاوه بر ردیف اعتباری اختصاص یافته به جهادکشاورزی، وزارت نفت و مجموعه‌های جهادی و برخی دستگاه‌ها قبول کردند تا به ایمن‌سازی هوتگ‌ها کمک کنند.
ساماندهی هوتگ‌ها با اولویت شهرستان چابهار در دست پیگیری است و فعلا دستور ممنوع شدن مسیر دسترسی به ۸۹ هوتگ در جوار مدارس و خانه‌های روستایی شهرهای جنوبی استان، احیای ردیف اعتباری ایمن‌سازی هوتگ‌ها در طرح هادی روستایی و اطلاع‌رسانی جدی در این‌باره صادر شده است.‌