گزارش
33سال مدیریت و گذر از بحران‌ها
نوع رویکرد مقام معظم رهبری در مدیریت بحران‌ها همواره در مسیر ثبات‌آفرینی، عقلانیت و آینده‌نگری بوده است
صفیه رضایی، روزنامه‌نگار
یکی از شاخصه‌های مهم رهبری کاریزماتیک در جهان الگوسازی برای فائق آمدن بر مشکلات و بحران‌ها‌ست؛ شاخصه‌ای که در بالاترین سطوح شایستگی، می‌توان آن را در شیوه مدیریت رهبری حکیم انقلاب دریافت؛ حکیم فرزانه‌ای که در طول این 33سال پس از قبول این مسئولیت همواره به‌عنوان مثال‌زدنی‌ترین رهبر جهان یاد شده‌اند، تا جایی که سیاستمداران و صاحب‌نظران مطرح جهان همواره از شخصیت ایشان به‌عنوان رهبری توانمند و شایسته یاد می‌کنند. مثلا پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پس از دیدار با رهبر عزیز انقلاب اینگونه گفته بود: «من کمونیستم، خانم من مسیحی ارتدوکس است، در خانه ما کتاب‌های مسیحی یافت می‌شود و من آنها را خوانده‌ام. من آنچه را که درباره عیسی مسیح خوانده بودم همه را در چهره رهبر ایران دیدم. حال فهمیدم چه تدبیری کشور را اداره می‌کند و این خاطره ماندگار در من می‌ماند». یا کاندولیزا رایس، وزیر خارجه اسبق آمریکا نیز گفته است: «رهبر ایران می‌تواند نقشه‌هایی را که بهترین ذهن‌ها با صرف بیشترین بودجه‌ها در زمانی بسیار طولانی کشیده و مجریانی ماهر اجرای آن را به‌عهده گرفته‌اند، با یک سخنرانی یک‌ساعته خنثی کند». یا از مرحوم میرزا اسماعیل دولابی نیز نقل شده که فرموده است: «امام خمینی مظهر مهابت بود و رهبری مظهر محبت. خداوند متعال به امام نعمت‌ها را یکجا داد و امام هم این نعمت‌ها را برای استقرار نظام جمهوری اسلامی مصرف کردند. ولی نعمت‌ها به حضرت آقا را خدا تدریجی به ایشان می‌دهد و در هر مرحله‌ای متناسب با شرایط، خدا نعمت‌هایی را به ایشان می‌دهد یعنی شرایط آن نعمت‌ها را خود آقا فراهم می‌کنند».
اقتدار رهبر انقلابی
ماکس وبر در تقسیم‌بندی از منابع اقتدار رهبری از 3منبع قدرت کاریزماتیک، قدرت سنتی و قدرت قانونی مثال می‌زند. با این حال باید دانست که آنچه در شاکله یک رهبری توانمند است گاه می‌تواند شامل هر سه دسته گفته شده باشد. به این معنی که یک رهبر می‌تواند هم از مشروعیت کاریزماتیک برخوردار باشد هم از قدرتی اجتماعی و موردقبول جامعه هم از قدرتی عقلانی و قانونی؛ به‌نظر می‌رسد آنچه ما در قالب الگوی مدیریت بحران و شایستگی متوالی از یک رهبری توانمند خواهیم گفت شامل هر سه دسته‌ای باشد که ماکس وبر گفته است و گاه فراتر از آنچه وبر مثال می‌زند. می‌توان به تعریف رهبری و منبع قدرت وبر، الگوی رهبری انقلابی را افزود که نه‌تنها کاریزما، قانونی و موردقبول جامعه است که به روز عمل می‌کند و بهترین تصمیم‌ها را در مواقع بحران می‌گیرد. در واقع رهبری انقلابی در بالاترین سطح از تعریف از گونه‌های اقتدار رهبرانی است که وبر می‌گوید.
بحران‌های پیاپی
از زمان پیروزی انقلاب و پس از قبول مسئولیت رهبری از جانب رهبر حکیم انقلاب، ایران از بحران‌ها آسوده نبوده است. چه بحران داخلی بوده و ناشی از کم‌کاری‌ها و گاه خیانت‌ها و چه بحران‌های خارجی و ناشی از قدرت‌طلبی و رجزخوانی بیگانگان؛ با این حال رهبری انقلاب در طول این سال‌ها نشان دادند که بهترین موضع را ترسیم کرده‌اند. نمونه آن در مفهوم‌شناسی محور مقاومت است که چگونه رهبری معظم با آینده‌نگری خطر اسرائیل را شناسایی کردند و از جبهه مقاومت اسلامی سخن گفتند؛ جبهه‌ای که امروز نه‌تنها رمز اتحاد امت واحده اسلامی است که می‌تواند نیروی نوظهوری به شمار رود که نظم جدیدی که بر گرفته از اندیشه مقاومت در مقابل زورگویان است را جایگزین نظم موجود جهانی کند. تا جایی که محور مقاومت امروز به رهبری انقلاب افتخار می‌کند، شیعیان افغانستانی و پاکستانی و زجرکشیده‌های یمنی و سوری ایران را مامن و رهبری انقلاب را الگوی خود می‌دانند. سردار محمد امام‌قلی، معاون ستاد پشتیبانی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این زمینه معتقد است:« امروز محور مقاومت در ایجاد وحدت و وفاق، به عظمت جمهوری اسلامی افتخار کرده و خود را سرباز رهبر معظم انقلاب می‌دانند.»
جهت‌گیری ویژه و شایسته امام‌خامنه‌ای در تحولات داخلی و بعد از فتنه88 نیز مثال‌زدنی است. تا جایی که محمد حسنین هیکل، تحلیلگر مشهور مصری معتقد است که «چون رهبری انقلاب در ایران مورد‌احترام و پرقدرت است، از این‌رو چالش‌های پس از فتنه88 به خوبی قابل‌پردازش بود»؛ فوکویاما، اندیشمند آمریکایی نیز در برابر قدرت رهبری معظم انقلاب با عجز به مهندسی بحران‌ها و درایت رهبری انقلاب اعتراف می‌کند. این اعتراف‌ها و تحلیل‌ها در حالی است که برخی در داخل که خود را پیرو خط امام و انقلاب می‌دانستند در قامت مخالف و اپوزیسیون به کشور خود پشت کردند. اگر درایت رهبری معظم انقلاب در این سه‌دهه نبود خدا می‌داند که خائنان روشنفکرنما برای مردم ایران چه خواب‌هایی که ندیده بودند و چه سرنوشتی را در کشور رقم می‌زدند.
در اندیشه رهبری انقلاب بیشتر تامل کنیم
برای فهم بهتر الگوی شایستگی مدیریت بحران رهبر معظم انقلاب کافی است که در مبانی اندیشه سیاسی ایشان تامل کنیم. در واقع بخشی از قدرت مدیریتی و مهندسی بحران‌ها از جانب رهبرمعظم انقلاب، به‌دلیل شخصیت برجسته ایشان است؛ شخصیتی چندبعدی و آینده‌نگر که می‌تواند برای تمامی اقشار جامعه از فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و حتی گروه‌ها و شخصیت‌های بین‌المللی مثال‌زدنی باشد؛ شخصیتی که براساس تحولات روز سخن می‌گوید و با تامل در بیانات ایشان می‌توان اوج این شایستگی را دید. بدیهی است که ارکان اندیشه‌ای رهبر معظم انقلاب شامل عقلانیت، اعتدال، ارزشگرایی و کارآمدی است که خوب است در بیانات ایشان هر کدام از این مولفه‌ها را موردبررسی قرار داد؛ از ویژگی‌های مدیریتی رهبر معظم انقلاب طی این 33سال می‌توان به: جوان‌گرایی و نخبه‌گرایی، طرح راهبردها و شعارهای کلان، اصل پویایی و برخورد فعال با مسائل، شناخت محیط داخل و خارج و جریان‌شناسی و روند‌شناسی دقیق اشاره کرد. ضمن اینکه در تامل در بیانات و جهت‌گیری‌های رهبر معظم انقلاب می‌توان به مولفه‌هایی همچون قانون‌گرایی، بصیرت‌بخشی، توکل به خدای متعال و شناخت صحیح بحران‌ها در مهندسی چالش‌ها و بحران‌ها اشاره کرد. این روند را می‌توان در نمونه‌های مختلفی از چالش‌ها و بحران‌ها مثال زد که چگونه ایشان با تدبیر و سرانگشتان تدبیر خود چالش‌ها را خنثی کردند که نمونه روشن آن فتنه88 و موضع‌گیری در برابر آمریکا بود؛ مواضعی قاطع و روشن که برای تحلیل و پرداختن به آن باید صفحه‌ها و ساعت‌ها نوشت. در مجموع نوع رویکرد مقام معظم رهبری در بحران‌ها در جهت ثبات‌آفرینی، عقلانیت و آینده‌نگری است. رویکرد ایشان را در قالب حکمرانی نوین اسلامی و الگوی الهام‌بخش برای دیگر نخبگان می‌توان در قالب الگوی عزت، رحمت و اقتدار ارزیابی کرد. رهبر معظم انقلاب همواره جلوتر از نخبگان دیگر عمل کرده‌اند و تذکر داده‌اند؛ نمونه روشن آن در رفتار آمریکا در ماجرای برجام و هشدارهایی که رهبری معظم داده بودند قابل‌رصد است.
