سرنوشت مشترک‌المنافع‌ها پس از الیزابت دوم

همزمان با برگزاری جشن‌های هفتادمین سالگرد سلطنت الیزابت دوم، ملکه بریتانیا، بسیاری درگیر این پرسش هستند که بعد از او، آینده کشورهای مشترک‌المنافع (Commonwealth of Nations) چه خواهد بود. ملکه الیزابت 96سال‌ دارد و در جریان جشن‌های امسال هم نتوانست مدت زیادی را در بالکن کاخ باکینگهام بایستد؛ موضوعی که بیش از پیش باعث شد مسئله کهولت سن، جانشینی او و انتقال پادشاهی به فرزند 73ساله‌اش، چارلز، در رسانه‌های غربی مطرح شود.
اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع مجموعه‌‌ای از 54کشور سابقا مستعمره بریتانیا هستند که در چارچوب یک اتحادیه سیاسی گرد هم آمده‌اند. این اتحادیه تأکید دارد که با هدف حفظ روابط دوستانه و منافع مشترک میان کشورهای انگلیسی‌زبان که سابقا مستعمره بریتانیا بوده‌اند، تشکیل شده است. تشکیل این اتحادیه ریشه در نیمه اول قرن بیستم دارد اما روزگار مدرن آن، پس از صدور بیانیه لندن در سال1949 آغاز شد. در این بیانیه که پس از تبدیل هند به یک حکومت جمهوری صادر شد، تأکید شده که کشورها می‌توانند در شرایط مشابه همچنان عضو اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع بمانند. اساس بیانیه، آزاد و برابربودن کشورهای عضو بود و اینکه به رسمیت شناختن پادشاهی بریتانیا به‌عنوان رئیس دولت شرط عضویت در گروه نبود. جورج ششم نخستین رئیس این اتحادیه بود. پس از او، الیزابت دوم در سال1952 پس از تاجگذاری به ریاست آن رسید.
برخی کشورهای عضو این اتحادیه، کشورهای بزرگ و ثروتمندی چون کانادا، استرالیا و نیوزیلند هستند اما اغلب اعضا، کشورهای کوچک جزیره‌ای هستند. کشورهای مشترک‌المنافع یک‌چهارم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و هر دوسال یک‌بار نشستی به ریاست الیزابت دوم برگزار می‌کنند. الیزابت دوم در طول سلطنت خود نقشی کلیدی در پشتیبانی از کشورهای مشترک‌المنافع و حفظ این اتحادیه داشته است. او در دوران سلطنت خود تلاش کرد تا با حل و فصل اختلافات میان رهبران، حضور کشورها در گروه کشورهای مشترک‌المنافع را بااهمیت جلوه دهد. اگرچه تعدادی از کشورهای ثروتمند گروه ازجمله استرالیا، نیوزیلند و کانادا هنوز الیزابت دوم را به‌عنوان شخص اول کشور خود درنظر می‌گیرند، اما برخی کشورهای کوچک‌تر حوزه کارائیب به‌شدت مشتاقند تا خود را از سلسله مراتب سلطنتی دور کنند. مقامات دست‌کم 6کشور کارائیب در پی تبدیل‌شدن باربادوس به جمهوری در سال2021، در تلاشند خاندان سلطنتی بریتانیا را از حاکمیت کشور خود کنار بگذارند.
از سوی دیگر، در شرایطی که تمایل به قطع رابطه با خاندان سلطنتی بریتانیا در میان برخی کشورهای عضو اتحادیه وجود دارد، برخی دیگر همچنان به منافع خود در این اتحادیه فکر می‌‌کنند. برخی کشورهای کوچک حوزه کارائیب به‌ خودی‌ خود در صحنه روابط بین‌المللی قدرت تأثیرگذاری بسیار ناچیزی دارند. از این‌رو باقی‌ماندن آنها میان کشورهای مشترک‌المنافع راهکاری مهم برای کاهش این ضعف به‌شمار می‌رود. همچنین وجود چنین سازوکاری، امکان همکاری‌های اقتصادی آنها با کشورهای بزرگ‌تر گروه را تسهیل می‌کند.
آینده اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع که مدت‌هاست به‌خاطر عملکرد ضعیف و منفعلانه‌اش مورد انتقاد قرار داشته، برای بسیاری از کارشناسان سیاسی و اعضای این اتحادیه مبهم است. حامیان ادامه حیات اتحادیه می‌گویند از آنجایی که بزرگ‌ترین نگرانی کنونی بسیاری از کشورهای عضو، تغییرات اقلیمی است، اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع می‌تواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند. این احتمال وجود دارد که چارلز به‌دلیل علاقه‌مندی شخصی به موضوع تغییرات اقلیمی و تجربه زیادی که در زمینه کار با سازمان‌های مرتبط دارد، فعالیت بیشتری نسبت به الیزابت دوم داشته باشد.

تمایل به جدایی از مشترک‌المنافع‌ها
در کشورهای ثروتمندتر اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع یعنی استرالیا و کانادا، از هم‌اکنون تمایلاتی مبنی بر جدایی این اتحادیه دیده می‌شود. در استرالیا، آنتونی آلبانیزی که به‌تازگی پست نخست‌وزیری را به دست گرفته، وزیری به کابینه اضافه کرده که مأموریتش مدیریت دوره گذار استرالیا به یک حکومت جمهوری اعلام شده است. حزب حاکم یعنی حزب کارگر، اعلام کرده که هدفش درنهایت تبدیل استرالیا به یک جمهوری است که رئیس‌ آن را هم استرالیایی‌ها انتخاب کنند. هم‌اکنون ملکه انگلیس، رئیس دولت استرالیا را تحت عنوان فرماندار تعیین می‌کند.
اگرچه الیزابت دوم هنوز در میان کانادایی‌ها محبوبیت نسبتا بالایی دارد، اما بعید است جانشین او چارلز بتواند به چنین مقبولیتی دست یابد. نتایج نظرسنجی مؤسسه افکارسنجی انگوس راید در کانادا نشان می‌دهد 62درصد از مردم کانادا نسبت به الیزابت دوم دیدگاه مثبتی دارند اما نسبت به جانشین او و تداوم حضور خاندان سلطنتی بریتانیا در رأس حکومت کانادا دوسوگرایی زیادی در جامعه کانادایی دیده می‌شود. 65درصد از پاسخ‌دهندگان در نظرسنجی با جانشینی چارلز و تبدیل‌شدن او به پادشاه کانادا مخالفت کرده‌ و خواستار پایان حضور سلطنت در رأس کشور خود شده‌اند. برای بسیاری از اعضای جامعه چندفرهنگی کانادا، حکومت سلطنتی بر این کشور غیرضروری و یا نمادی از ستم است؛ اگرچه بخش زیادی از قدرت نفوذ اعضای خاندان سلطنتی بریتانیا بر حکومت کانادا مدت‌هاست که از آنها سلب شده است. با این‌همه درصورتی که تحولی در قانون اساسی کانادا صورت نگیرد، چارلز خودبه‌خود و با مرگ الیزابت دوم به پادشاه کانادا تبدیل خواهد شد.