زیر سقف خانه امام‌ ره

هر چند تا به حال در کتاب‌ها، همایش‌ها و سخنرانی‌ها و برنامه‌های فرهنگی مختلف، درباره اندیشه‌های سیاسی و اعتقادی امام‌خمینی (ره) بسیار سخن گفته شده، اما آشنایی با ویژگی‌های رفتاری و اخلاق رهبر انقلاب در زندگی روزمره و سبک زندگی این شخصیت بزرگ، هنوز برای آنها که می‌خواهند معمار انقلاب را بهتر بشناسند، جذابیت دارد. میان خاطراتی که نزدیکان، اعضای خانواده و اطرافیان امام خمینی‌(ره) نقل می‌کنند، با سبک زندگی و خلق و خوی رهبر کبیر انقلاب بیشتر آشنا می‌شویم.

مقید به رعایت قانون
در خاطرات اطرافیان امام (ره) بارها نقل شده که ایشان تا چه حد بر اجرای قانون اساسی تأکید داشتند. این امر را می‌توان در پاسخ ایشان به بسیاری از استفتائات مشاهده کرد که مکرر در پاسخ به سؤال‌های مربوط به درخواست اجازه تصرف در زمین و... می‌فرمودند: «طبق مقررات جمهوری اسلامی». مقیدبودن ایشان به رعایت قانون را می‌توان هنگام اقامت ایشان در پاریس نیز مشاهده کرد. زمانی که امام‌(ره) در پاریس حضور داشتند، دوستانشان گوسفندی تهیه کرده و به حیاط خانه اجاره‌ای امام آورده بودند تا هم قربانی شود و هم گوشت حلال و با ذبح اسلامی فراهم شود. اما پس از ذبح، امام از غذایی که با گوشت آن گوسفند تهیه شده بود استفاده نکردند و علت آن را اینگونه بیان کردند: «شما برخلاف قانون فرانسه رفتار کردید، طبق قانون فرانسه برای حفظ بهداشت محیط‌زیست نباید گوسفند را در اینجا ذبح کرد، چرا برخلاف قانون رفتار کردید؟» این نحوه رفتار ایشان حتی در موارد جزئی‌تر هم دیده می‌شد، مثلاً نقل شده است که امام به خدمتکار منزلشان، سیدمرتضی، می‌گویند: «شنیده‌ام که وقتی در صف نان می‌ایستی می‌گویند این خدمتکار آقاست و تو را جلو می‌برند و بی‌نوبت نان می‌دهند، این کار را نکن، تو هم مانند سایر مردم در صف بایست، خوب نیست که از این خانه کسی برای خرید بیرون رود و بی‌نوبت خرید کند».

حساسیت به هدر رفتن بیت‌المال
حاج احمدآقا نقل می‌کرد در مسئله شهادت حاج آقا مصطفی حادثه‌ای پیش آمد که بیانگر روح تعبد حضرت امام نسبت به مسائل شرعی و احکام خداوند بود. در آن روز خانواده حضرت امام قصد داشتند از طریق تلفن منزل با تهران تماس بگیرند اما ایشان حتی در آن موقعیت که فرزند خود را از دست داده بودند صریحاً به خانواده خود گفتند: «تلفن بیت از بیت‌المال است و خواست شما برای استفاده از آن امری شخصی است. بنابراین تماس از طریق آن تلفن جایز نیست». حساسیت امام (ره) به استفاده از بیت‌المال در این حد بود که اصرار داشتند اگر در یک صفحه می‌شود 10سطر نوشت، 5سطر نوشته نشود؛ یک قلم که مرکب صرف می‌کند، سرش ریزه باشد تا مرکب کم صرف بشود، حرف‌های غیراصولی نوشته نشود که به صرفه باشد. باز از ایشان نقل شده است که حساب بیت‌المال را می‌کشیدند، چراغی روشن بود، شمعی روشن بود و کسی آمد با ایشان حرف دیگری می‌خواست بزند، شمع را خاموش کردند، فرمودند که این مال بیت‌المال است، تو می‌خواهی حرف دیگر بزنی.

تعادل در تفریح و کار
دکتر زهرا مصطفوی خمینی، فرزند امام‌خمینی (ره) در خاطراتش از تأکید رهبرکبیرانقلاب بر حفظ تعادل در جنبه‌های مختلف زندگی می‌گوید. او با اشاره به اینکه امام‌(ره) اهل مدام نصیحت‌کردن نبودند، می‌گوید: «نصیحت‌هایشان هم بجا بود. برای مثال وقتی امام‌(ره) می‌دیدند من روزهای تعطیل هم مشغول درس‌خواندن هستم می‌گفتند: «به جایی نمی‌رسی، چون باید موقع تفریح، تفریح کنی.» حتی این مسئله را به پسر من هم جدی می‌گفتند. این نقل قول از خود امام است که در حضور من مکرر به پسرم می‌گفتند «من نه یک ساعت تفریحم را گذاشتم برای درس و نه یک ساعت وقت درسم را برای تفریح گذاشتم». یعنی هر وقت را برای چیز خاصی قرار می‌دادند و به پسر من این نصیحت را می‌کنند که تفریح داشته باش. اگر نداشته باشی، نمی‌توانی خودت را برای تحصیل آماده کنی. به این ترتیب از ما می‌خواستند تعادل را در ابعاد مختلف زندگی روزمره حفظ کنیم.

احترام و محبت به همسر
در خاطرات خانم خدیجه ثقفی، همسر مرحوم حضرت امام (ره) آمده است: «امام به من خیلی احترام می‌گذاشتند و خیلی اهمیت می‌دادند. هیچ حرف بد یا زشتی به من نمی‌زدند». همسر امام (ره) همچنین از اوایل ازدواجشان خاطره‌ای نقل می‌کنند که نشان از احترام حضرت‌امام (ره) به ایشان در مسائل شخصی، رفت‌وآمدها و پوشش دارد. در کتاب برداشت‌هایی از سیره امام‌خمینی (ره) به نقل از ایشان آمده است: «اوایل زندگی‌مان هفته اول یا ‌ماه اول، یادم نیست، به من گفتند «من به‌کار تو کاری ندارم به هر صورت که میل داری لباس بخر و بپوش. اما آنچه از تو می‌خواهم این است که واجبات را انجام بدهی و محرمات را ترک بکنی؛ یعنی گناه نکنی». به مستحبات خیلی کاری نداشتند، به کارهای من کاری نداشتند، هر طوری که دوست داشتم زندگی می‌کردم. به رفت‌وآمد با دوستانم کاری نداشتند و اینکه چه وقت بروم چه وقت برگردم، ایشان به درس و تحصیل مشغول بودند و من هم سرم به‌کار خودم بود».

سازش در زندگی مشترک
مقام معظم رهبری خاطره جالبی درباره توصیه امام خمینی (ره) به زوج‌های جوان دارند؛ «من یک وقت خدمت امام رفتم، ایشان می‌خواستند خطبه عقدی را بخوانند. تا من را دیدند، گفتند: شما بیا طرف عقد بشو. ایشان برخلاف ما- که طول و تفصیل می‌دهیم و حرف می‌زنیم- عقد را اول می‌خواندند، بعد دو سه جمله کوتاه صحبت می‌کردند. من دیدم ایشان پس از اینکه عقد را خواندند، رویشان را به دختر و پسر کردند و گفتند «بروید با هم بسازید.» من فکر کردم، دیدم که ما این همه حرف می‌زنیم، اما کلام امام در همین یک جمله «بروید با هم بسازید» خلاصه می‌شود!» حجت‌الاسلام سیدعلی‌اکبر حسینی هم شبیه همین ماجرا را درباره توصیه امام خمینی (ره) به زوج جوانی تعریف کرده است: «فرزندم را برای جاری‌کردن خطبه عقد خدمت حضرت امام(ره) بردم. بعد از تمام‌شدن عقد، رو به عروس و داماد کردند و سه بار فرمودند: با هم بسازید و با هم رفیق باشید».

پرهیز از سختگیری
در خاطرات نزدیکان‌امام (ره) بارها درباره برخورد مهربانانه و دور از سختگیری امام (ره) نسبت به خانواده و اطرافیان نقل شده است. دکتر زهرا مصطفوی، دختر امام (ره) در این‌باره می‌گوید: «اصلاً برنامه‌شان بر بیدار‌کردن صبح نبود، یعنی اگر خدمت ایشان می‌خوابیدیم چه نماز شب و چه نماز صبح را چنان آرام می‌خواندند که ما اصلاً بیدار نشویم. هیچ وقت برای نماز، کسی را بیدار نمی‌کردند، مگر کسی می‌سپرد. خانواده شوهرم، برنامه‌شان این بود که صبح بچه را بیدار کنند و همسرم صبح‌ها دخترم را که مکلف شده بود، بیدار می‌کرد. امام وقتی از ماجرا باخبر شدند، برای همسرم پیغام فرستادند که خواب را بر بچه تلخ نکن. این کلام، آنچنان مؤثر افتاد و اثر عمیق بر روح و جان دخترمان برجای گذاشت که بعد از آن خودش سفارش می‌کرد که برای اقامه نماز صبح به‌موقع بیدارش کنیم».