شفاف‌سازی درباره کودکان رهاشده

 با پیدا شدن نوزادی دیگر در سطح شهر، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور توضیحاتی را درباره این کودکان ارائه و اعلام کرده است کودکان رهاشده در سال گذشته 61نفر بوده‌اند. محمد نصیری می‌گوید: «در سال گذشته تعداد فرزندانی که به این شکل یعنی رهاسازی، در کنار شیرخوارگاه‌ها یا اماکن مختلف به این سازمان گزارش شده که با تماس به بهزیستی یا پلیس یا اورژانس اطلاع داده‌اند، ۶۱ کودک بوده است.» او ادامه می‌دهد: «تعداد کودکانی که ما در مراکز برای واگذاری و فرزندخواندگی داریم، بسیار محدود است و شرمنده خانواده‌ها هستیم؛ زیرا آنها باید سال‌ها در نوبت باشند که یک فرزند که قابلیت واگذاری داشته باشد به آنها سپرده شود.» این در حالی‌ است که چند روز پیش محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران اعلام کرده بود: در ۱۰روز اخیر حدود ۵هزار نوزاد در سراسر کشور رها شده‌اند، اما ماجرا از چه قرار است و برای مقابله با چنین رخدادهایی کارشناسان چه راه‌هایی را پیشنهاد می‌کنند؟

نگاهی به خبر 5هزار کودک رهاشده در 10روز
محمدرضا محبوب‌فر چند روز پیش گفته بود که بنا بر اعلام وزارت بهداشت، روزانه هزار جنین در کشور به‌صورت قانونی یا غیرقانونی سقط شده و می‌میرند که به این آمار رسمی باید آمار غیررسمی و ثبت نشده سقط جنین و نیز نوزادان متولد و رها شده را نیز اضافه کرد؛ مانند آنچه در روز‌های گذشته رخ داده است. او گفته بود براساس آمار‌هایی که از مراکز بهداشتی، مددکاران اجتماعی و... در اختیارش قرار گرفته، در ۱۰ روز اخیر حدود ۵هزار نوزاد در سراسر کشور رها شده‌اند؛ یعنی روزانه ۵۰۰ جنین تازه متولد شده. اما آنچه در این خبر مورد توجه قرار نگرفت، آمار زاد و ولد روزانه بود. البته این آمار به جنین‌های سقط شده ، اعم از قانونی و غیرقانونی هم  اشاره می‌کند. با این حال، کارشناسان معتقدند این آمار نه‌تنها واقعی نیست، بلکه با واقعیت بسیار فاصله دارد، اما از جایی که یکی از منابع ذکر شده برای جمع‌آوری این آمار مددکاران بوده‌اند، با رئیس انجمن مددکاری ایران در این‌باره صحبت کردیم.

فقط 61کودک در سال گذشته رها شده‌اند
روز گذشته محمد نصیری در این‌باره گفت: «این روزها اخبار متعددی در حوزه‌های فرزندخواندگی و رهاشدگی فرزندان در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود. اکنون قریب به ۳۰هزار خانواده در سامانه فرزندخواندگی سازمان بهزیستی ثبت‌نام کرده‌اند و پرونده حدود ۱۷هزار خانواده کاملا آماده است و هر روزی که فرزندی برایمان بیاید که فرایندهای قانونی‌اش انجام شده باشد و قابلیت واگذاری داشته‌ باشد، فرایند فرزندخواندگی‌اش را به سرعت انجام می‌دهیم.» معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید آمار کودکان رها شده در سال گذشته 61نفر بوده است. این به‌معنای آن است حتی نسبت به تقاضا، کودک برای سرپرستی وجود ندارد. اما اگر نگرانی کارشناسان درباره روند کند افزایش جمعیت و سالمندی را مورد توجه قرار دهیم چگونه باید آمار سقط و رهاسازی نوزادان را کاهش داد؟

به این آمار مشکوکم
حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران اما به آمار منتشر شده به دیده شک نگاه کرده و آن را اشتباه می‌داند. او می‌گوید: «همواره به این شکل بوده است که سیستم قضایی، کودکان و نوزادان رها شده را به بهزیستی ارجاع کند. این آمار اما عجیب است که در 10روز 5هزار مورد رهاشدگی اتفاق افتاده باشد.» او در ادامه توضیح می‌دهد: «با افزایش فشارهای اقتصادی، پدیده‌های اجتماعی یا با ظهور و بروز جدیدی خود را نشان می‌دهند یا فراوانی بیشتری پیدا خواهند کرد. ممکن است در این میان رها کردن سالمندان، کودکان یا معلولان در شرایطی که فشارهای اقتصادی افزایش داشته، بیش از گذشته اتفاق بیفتد، اما عدد ارائه شده غلط است. آن دسته که چنین آماری را منتشر می‌کنند، معمولا سند قابل اتکایی در دست ندارند.» به اعتقاد موسوی‌چلک ربط دادن چنین پدیده‌ای به قوانین جدید، توسط بعضی کارشناسان هم کمی عجیب خواهد بود. او می‌گوید:‌ «به فرض اینکه چنین آماری نیز درست باشد؛ اینکه چنین مشکلی را مربوط به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بدانیم درست نیست؛ چون تازه ابلاغ شده است. با این حال گاهی ممکن است جلوگیری از سقط جنین باعث افزایش نوزادان سرراهی شود، اما هنوز آماری در این‌باره نداریم. به‌عبارتی هیچ تحقیق مقایسه‌ای و کاملی پیش و پس از ابلاغ این قانون انجام نشده است.  رسیدن به عددی که درباره رهایی کودکان در فضای مجازی اعلام شده  کمی دور از ذهن است و به‌راحتی ممکن نخواهد بود. ارائه چنین آماری نیازمند بررسی دقیق براساس داده‌های قابل اتکاست.»
اما پیشگیری از روند چنین اتفاق‌هایی کمی وابسته به اقتصاد است. موسوی‌چلک با تکیه به این موضوع می‌گوید: «حداقل تجربه زیستی من در این حوزه نشان می‌دهد که با افزایش فقر باید منتظر تبعات آن بود، اما هیچ‌گاه افزایش‌ها مثل این آماری که ارائه شده نبوده‌اند. لازم است بر تأثیر سیاستگذاری‌ها در ممانعت از سقط‌جنین، استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و... ارزیابی و کارشناسی بی‌طرفانه‌ای صورت گیرد تا درصورت نیاز این قانون هم اصلاح شود. به اعتقاد من همان قانون قبلی کافی بود، اما اعلام این آمار فرصتی شده که درصورت نیاز و لزوم تصمیمی گرفته شده و تأثیر سیاستگذاری‌ها و قوانین در حوزه‌ فرزندآوری بررسی شود. به‌عبارتی تیم کارشناسی بی‌طرف با ارزیابی این موارد، نگاهی دقیق و قابل اتکا برای بازنگری سیاستگذاری‌های انجام‌شده در این حوزه ارائه کند.»
قوه قضاییه همچنین روز گذشته، اظهارات و آمار درباره نوزادان رها شده را بدون سند و مجعول خواند؛ از این‌رو افراد و رسانه‌هایی که چنین اخباری را نشر داده بودند، تحت تعقیب قضایی قرار گرفتند.