کارگران ساختمانی در نقطه کور بیمه

آمارهای رسمی، تعداد کارگران ساختمانی در ایران را از 1.5 تا 1.7میلیون نفر تخمین می‌زند که از این تعداد 1.2میلیون نفر خوداشتغال هستند و 400هزار نفر از آنها تحت پوشش هیچ‌گونه بیمه‌ای قرار ندارند؛ این در حالی است که سهم حادثه‌های بخش ساختمان از کل حوادث شغلی کشور به‌طور میانگین بالای 45درصد است که 10درصد حوادث این شغل فوتی بوده و به‌طور میانگین در ایران روزانه بیش از یک کارگر ساختمانی در اثر حادثه شغلی جان خود را از دست می‌دهد.
به گزارش همشهری، سازوکار ناقص بیمه‌ای شغل کارگران ساختمانی یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث شده این شغل در شرایطی که ریسک‌های جانی و میزان درآمد آن هیچ مناسبتی با مشاغل دیگر ندارد، از استانداردهای یک شغل شایسته فاصله بگیرد. مرکز پژوهش‌های مجلس، در این‌باره گزارشی منتشر کرده و ضمن بررسی تجربه بیمه تأمین اجتماعی در کشورهای منتخب، لزوم اصلاح فرایند فعلی بیمه تأمین اجتماعی کارگران ساختمانی را ناگزیر دانسته  است.

نمای اشتغال و بیمه صنعت ساختمان
شغل کارگران ساختمانی در دسته‌بندی شغل‌های سازمان‌نیافته قرار می‌گیرد. ناقص بودن ساختار روابط کار در این شغل باعث شده قانون فعلی بیمه کارگران ساختمانی، سازمان بیمه‌گر و کارگران با مشکلات متعددی روبه‌رو باشند. به گزارش همشهری، در مورد آمار دقیق تعداد کارگران ساختمانی تردید وجود دارد. داده‌های انجمن صنفی کارگران ساختمانی و آمارهای وزارت راه و شهرسازی، جمعیت کارگران ساختمانی را 1.7میلیون نفر تخمین می‌زند که قریب به ۵۰۰هزار نفر از آنان در قالب شرکت‌های پیمانکاری فعال هستند و 1.2میلیون نفر از آنها به شکل خوداشتغالی فعالیت می‌کنند. بر اساس آمارها، حدود 4۰۰هزار نفر از کارگران ساختمانی، اصلا تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند و درخصوص بیمه جمعیت تحت پوشش هم چالش‌های مهمی وجود دارد. براساس اطلاعات منتشر شده در سالنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی، تعداد بیمه‌شدگان کارگران ساختمانی در سال1390 و چند ماه پس از اجرایی شدن قانون بیمه این کارگران معادل 337هزار نفر بوده و در یک روند صعودی تا 988هزار نفر در سال1395 رشد کرده اما پس از آن تعداد بیمه‌شدگان کارگران ساختمانی نزولی شده و در سال1398 تا 831هزار نفر کاهش یافته است.

قربانیان نبود قوانین خاص
قانون بیمه اجباری کارگران ساختمانی در سال1352 و فقط برای بیمه حوادث ناشی از کار به تصویب رسیده و تا سال1399 بالغ بر 7بار اصلاح شده اما بیشتر این اصلاحات ناظر به تغییر حق بیمه بوده و اصولا توجهی به ساختار قانون بیمه کارگران ساختمانی نداشته است. در حقیقت قانون بیمه کارگران ساختمانی، به لحاظ ماهوی با ساختار استاندارد اصول حاکم بر بیمه متفاوت است و بی‌توجهی به این موضوع در قوانین فعلی، باعث شده مزایای بیمه و بازنشستگی برای کارگران ساختمانی به شکلی ناقص و به طریق غیراصولی اجرا شود. در حقیقت کارگران ساختمانی قربانیان نبود قوانین خاص بیمه‌ای هستند؛ اما این اصلاحات به قدری گسترده و بنیادین است که بدون ورود کارشناسی و توجه به‌نظر 3ضلع ماجرا یعنی کارگران، کارفرمایان و بیمه‌گذار نمی‌تواند کاری از پیش برد.