گزارش
روحانیت؛ مرجعیتی که پایدار می‌ماند
عصر انقلاب اسلامی، عصری جدید و تجربه‌ای تازه را آفریده و در این مرحله، حداقل ۴۰۰۰شهید روحانی تقدیم انقلاب شده است
صفیه رضایی، روزنامه‌نگار
دفاع‌مقدس پر از گفته‌ها و ناگفته‌هایی است که هر بار برداشت از بخشی از آن می‌تواند یادآور رشادت‌های بسیاری باشد. یکی از مسائل قابل توجه در جنگ تحمیلی 8ساله، حضور اقشار مختلف از مردم در آن است. درواقع در جامعه‌شناسی جنگ 8ساله حضور طبقات، اقشار و گروه‌ها و افراد مختلف از جامعه چشمگیر است؛ تا جایی که می‌توان جنگ 8ساله را نوعی مبارزه دانست که مفهوم طبقه در آن جایی نداشته؛ جنگی که همه اقشار از همه گروه‌ها و طبقات مخلصانه در آن شرکت کردند؛ فارغ از اینکه در قدرت باشند یا نباشند. این نگاه می‌تواند مقدمه برگزاری همایش‌ها، کنگره‌ها و نشست‌هایی باشد که در آن از هر گروه و قشری به تناسب رویدادها، تقدیر می‌شود؛ مانند کنگره 4000شهید روحانی که روز چهارشنبه گذشته در شهر قم برگزار شد؛ کنگره‌ای که قرار بود در سال۱۳۹۸ برگزار شود، اما به‌دلیل شیوع کرونا به تعویق افتاد؛ همایشی که رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اعضای ستاد کنگره بزرگداشت آن که در تاریخ ۲۳دی۱۳۹۸ برگزار شده بود، فرموده بودند: «... در دوره دفاع‌مقدس، طلبه‌های جوان علاوه بر کار تبلیغی و دینی در صفوف مقدم میدان جنگ هم وارد شدند و تعداد زیادی از آنان نیز به شهادت رسیدند... . شهید روحانی یعنی کسی که با جان خود وارد میدان دعوت به خیر می‌شود و امروز نیز به تقویت این روحیه در بین طلاب و فضلای جوان نیاز داریم... . در هریک از عرصه‌های جهاد که اولویت و نیاز کشور باشد، مخاطب اول آن که باید با احساس مسئولیت وارد میدان شوند، طلاب و فضلای جوان هستند... .»
روحانیت مقدم در همه صفوف
این باور نادرست ممکن است وجود داشته باشد که در بین این شهدا و رزمندگان، حضور روحانیت کمرنگ بوده است، اما طبق آمارها بیش از 4000شهید روحانی در دفاع‌مقدس خون خود را نثار انقلاب کردند که امروز شایسته است از زاویه دیگری به اهمیت حضور روحانیون و جنگ نگاه شود. سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری در کنگره بزرگداشت 4000شهید روحانی گفته است:
«... روحانیت هم در اجرای عدالت، مبارزه با فساد و تبعیض و هم در میدان آموختن و یاد دادن نقش‌آفرین هستند و علمای دین همواره در طول تاریخ این دو عرصه را دنبال کردند. روحانیت در دوران دفاع‌مقدس به انجام تکلیف خود می‌اندیشید و همواره خود را در کنار مردم می‌دانست و در تمامی سختی‌ها علما و روحانیون در میدان حضور داشتند. همچنین روحانیون در تمامی عرصه‌ها با وجود همه شایعات و تهمت‌ها در دل مردم جای دارند؛ چراکه عالمان دین در جایگاه راهبری هستند و به دیگران نمی‌گویند بروید، بلکه می‌گویند بیایید. جریانی که امروز در دل مردم جای دارد و مردم احساس می‌کنند کنار آنها هستند روحانیت است و روحانیت در دفاع‌مقدس نیز از تمامی اقشار بیشترین شهید را داده است.» کلیدواژه‌های رئیسی در پاسداشت شهدای روحانی می‌تواند تداعی‌کننده این موضوع باشد که اصلی‌ترین ویژگی روحانیت، مردمی بودن، مردم‌گرایی و جهاد است.
بازخوانی یک نقش تاریخی پایدار
رویکرد روحانیت در تاریخ معاصر ایران در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی قابل تبیین است؛ البته دفاع‌مقدس نیز یکی از عرصه‌هایی است که درباره روحانیت و شهدای روحانی کمتر در آن پرداخته شده است. با این حال جنگ 8ساله بخشی از تاریخ و هویت ایرانیان است که باید در مورد آن بسیار گفته شود. سردار سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کنگره پاسداشت 4000شهید روحانی گفته است: «بهترین توصیف برای روحانیت معظم ما در طول تاریخ، نگاهی است تاریخی و عمیق به نقشی که این جریان در صیانت از اسلام در طول قرن‌ها ایفا کرده است. این شاهکار روحانیت است که آمریکا را از صفحه این سرزمین مقدس بیرون راند و در مقابل آن ایستاد و به خداوند توکل کرد و عزت را نزد کفار جست‌وجو نکرد. امروز جهان اسلام به برکت درخشش نور روحانیت از شهدای عزیز تا عالمان بزرگ و در میانه قلب آن، ولی‌فقیه، اینچنین دستان دشمن را بسته است و کشور را به پیش می‌برد.» براساس گفته‌های سلامی، حرکت روحانیت حرکتی پایدار و هویت‌ساز است؛ درواقع روحانیت بخشی از تاریخ نوشته و نانوشته ماست که البته جنگ 8ساله و پرداختن به آن فرصتی است که جایگاه این قشر عالم را بیش از پیش به مردم می‌شناساند.
روحانیت؛ مرجعیتی که همیشه پابرجا می‌ماند
پرداختن به مرجعیت تاریخی در عصری که به جابه‌جایی مرجع‌ها معروف است، بسیار مبارک است. درواقع به جرأت می‌توان گفت روحانیت تنها مرجعیتی است که در عصر فرانوظهور ما کارکرد و شاکله خود را به موازات تاریخ حفظ کرده است. آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در کنگره ۴۰۰۰شهید روحانی گفته است: «صدها سال است که روحانیت، تکیه‌گاه محرومان بوده؛ حوزه و روحانیت باید تلاش کند مانند همیشه مرجعیت علمی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی را برای خدمت به مردم حفظ کند؛ روحانیت در عصر دفاع‌مقدس هم رزمنده بود، هم مبلغ بود، هم گفتمان‌ساز بود و هم در حمایت لجستیکی همراه و همگام بود. عصر انقلاب اسلامی، عصری نو و جدید و تجربه‌ای کاملا تازه را آفریده و در این مرحله، حداقل ۴۰۰۰شهید تقدیم کرده‌ایم.»
سنگرسازان بی‌ادعا
روحانیون همواره خود را از مردم دانسته‌‌اند و شاید همین مسئله است که باعث شده هیچ‌گاه نخواسته‌اند ادعایی درباره حضور در جنگ داشته باشند. حجت‌الاسلام عبدالله حاجی‌صادقی، نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته است: «ما تا قبل از انقلاب اسلامی، ۵۷شهید روحانی داشتیم؛ در جریان اتفاقات سال ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، 40روحانی شهید داده‌ایم و در دوران دفاع‌مقدس، بیش از 3هزار روحانی و در بعد از دفاع‌مقدس نیز بیش از ۱۵۰شهید روحانی داشته‌ایم؛ بنابراین روحانیت بیش از ۱۰برابر تمام اقشار دیگر در دفاع‌مقدس، شهید داده است.»
