شینا انصاری-مدیرکل محیط‌زیست شهرداری
محیط‌زیست که به‌عنوان یکی از محورهای اساسی در توسعه متوازن و پایدار شناخته می‌شود، در نتیجه اجرای ضوابط و مقررات برای حفظ و بهبود محیط زیست به ویژه در محیط‌های شهری یک ضرورت غیرقابل اجتناب است. قوانین محیط زیست شاخه مهم و مستقلی از حقوق عمومی تلقی می‌شوند که از اصل پنجاهم قانون اساسی نضج گرفته و با اسناد و قوانین بالادستی بالاخص سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری قوام یافته است. از مصوبه سال 1373شورای عالی حفاظت محیط زیست درخصوص الزام تهیه گزارش ارزیابی محیط زیستی برخی از طرح‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای تاکنون، انجام مطالعات محیط زیست با احصای پیامدهای منفی احتمالی و رویکردی پیشگیرانه سعی در کاهش عوارض محیط زیستی اجرای پروژه‌ها بر محیط‌های انسان‌ساخت و طبیعی کشور دارد. هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین ابزارها در مدیریت شهری، ارزیابی اثرات محیط زیست پروژه‌های شهری است. منافع حاصل از این ارزیابی در بسیاری از شهرهای جهان شناخته شده و بسیاری ضوابط قانونی آن را اجرا کرده یا در حال اجرای آن هستند. این ابزار به‌عنوان محملی پیشگیرانه و مشارکتی برای حفاظت از محیط زیست در فرایند تصمیم‌گیری طراحی شده و می‌تواند موجب حرکت در مسیر انطباق با سیاست‌های کلان محیط‌زیستی شود. برخی نگرانی‌ها حاکی از این است که ارزیابی‌های محیط‌زیستی موجب تعویق در اجرای پروژه‌ها می‌شوند، درصورتی که ارزیابی پس از تکمیل طرح‌های مهندسی یا ساختمانی شروع شود، ممکن است چنین اتفاقی بیفتد، چراکه در این مواقع هرگونه تغییرات لازم، پرهزینه و حتی وقت‌گیر خواهد بود. با این حال، با انجام ارزیابی‌های محیط زیستی در مراحل اولیه برنامه‌ریزی و مراحل بررسی عملی بودن پروژه، نه‌تنها از عقب‌افتادگی‌های غیرضروری اجتناب می‌شود، بلکه گزینه‌های مربوط به جانمایی و روش‌های کار و ... ارزیابی شده، اثرات محیط زیستی آنها احصا شده و افزایش گزینه‌ها و بررسی پیامدهای محیط‌زیستی مبنای بهتری برای اتخاذ تصمیم فراهم می‌آورد. در کلانشهر تهران به‌دلیل اهمیت موضوع جوانب محیط زیستی پروژه‌های عمرانی و زیربنایی لازم است موضوع ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه‌ها به دقت مورد بررسی قرار گیرد و با ارائه راهکارهای عملیاتی، اثرات احتمالی اجرا و بهره‌برداری پروژه‌ها تا حد ممکن کاهش پیدا کند تا اثرات نامطلوب آن متوجه شهر و شهروندان نشود. به هر طریق، آنچه در یک قرن اخیر در تهران رخ داده، موجب شکل‌گیری کلانشهری با تراکم و تمرکز زیاد شده است؛ به‌نحوی که هم‌اکنون این شهر در کانون یک منطقه کلانشهری با وسعتی بالغ بر 700 کیلومترمربع قرار گرفته است. این بارگذاری روبه‌تزاید صرف‌نظر از مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مشکلات عدیده محیط زیستی را برای پایتخت به ارمغان آورده است که آلودگی هوا، محدودیت منابع آب و فرونشست زمین، تنها برخی از پیامدهای آن است. از این رو بررسی عوارض محیط زیستی پروژه‌های شهری می‌تواند باعث جلوگیری از تشدید مشکلات محیط زیستی و تبعات ناخواسته حاصله بر کیفیت زیست شهری شود. رویکرد مدیریت شهری با در اولویت قرار دادن مقوله «محیط زیست» در پروژه‌ها، لزوم توجه هر چه بیشتر به ارزیابی اثرات و انجام مطالعات محیط زیست برای پروژه‌ها را ضروری و حائز اهمیت می‌سازد. در این راستا، با هدف بهبود فرایند بررسی مطالعات محیط زیستی طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی و زیربنایی، اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با همکاری سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات و مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران «سامانه ارزیابی محیط‌زیستی طرح‌ها و پروژه‌های شهرداری تهران»را راه‌اندازی کرده است. طوری که تمام فرایند تعریف پروژه از ابتدا تا انتها (تعریف پروژه، تخصیص بودجه، اجرای راهکارهای محیط زیستی حین اجرا و...) را تحت پوشش قرار می‌دهد. این اقدام ضمن ایجاد شفافیت در اجرای پروژه‌ها و در دسترس‌پذیری نتایج، موجب تسریع در روند انجام پروژه‌های عمرانی و مطالعاتی، گردآوری بانک اطلاعات جامع و کامل از پروژه‌های شهری و جلوگیری از اجرای پروژه‌ها بدون انجام مطالعات محیط‌زیستی می‌شود. بدون شک ایجاد ساختاری هوشمند برای رصد پروژه‌های شهری از منظر محیط زیست قدم آغازین ولی مهم برای اطمینان از توجه به اثرات محیط زیستی پروژه‌ها دارد که با امکان نظارت بر روند کار و بررسی و پایش کاربست مطالعات انجام شده تکوین خواهد یافت.
ارزیابی محیط‌زیستی پروژه‌ها در مسیر هوشمندی
در همینه زمینه :
