شواهدی درباره ضعیف شدن کرونا وجود ندارد

احمد مهری، اپیدمیولوژیست

یکی از اتفاقات مهم در حوزه کرونا در ایران، روند ثابت موارد کاهشی بستری، بیماران بدحال و مراجعان به مراکز درمانی و مطب پزشکان است. در این باره 2سناریو مدنظر است؛ اول اینکه به دلیل واکسیناسیون و ایمنی جمعی حاصل از ابتلای بخش قابل‌توجهی از مردم به سویه اومیکرون آمارها کاهشی و دارای ثبات است.
 سناریوی دوم هم این است که ماهیت اپیدمی پیش‌رونده که در بحث کووید-19 شاهد آن هستیم، سیر نزولی آن است که با گذشت یک زمان کوتاه یک‌ماهه با افزایش جمعیت مستعد و  واکسینه نشدن‌جمعیتی که ایمنی بدن آنها طی گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند، مجددا شاهد افزایش موارد باشیم. از سوی دیگر نکته مهمی در این باره وجود دارد؛ اینکه در 25 تا 35 کشور دنیا روند افزایشی موارد ابتلا آغاز شده و این مساله اتفاقی است که در کشور ما هم امکان‌پذیر است؛ البته تا زمانی که قدرت بیماری‌زایی ویروس کاهش پیدا نکند و علاوه بر آن به دلیل افزایش ابتلا در یک کشور و رسیدن جامعه به یک ایمنی طبیعی و ایمنی حاصل از واکسن‌ها و بالا رفتن سطح ایمنی عموم مردم، به طور طبیعی آمارها کاهشی خواهد بود. 
در کنار تمام این قضاوت‌ها باید این مساله را مدنظر قرار داد که ویروس جهش‌یافته فعلی در سطح جهان و ایران از نوع اومیکرون است؛ نوع خفیفی از کووید-19 که بیماری‌زایی قابل توجهی دارد، اما شدت و مرگ ناشی از آن نسبت به سویه‌های قبلی کمتر است؛ به همین دلیل وضعیت مطلوب‌تری نسبت به پیک دلتا رقم خورده است. اما یک اصل بسیار مهم درباره بیماری کرونا این است که هر زمان جمعیت مستعد در یک کشور افزایش پیدا کند و ایمنی جمعی کم شود، آمار ابتلا افزایشی خواهد بود؛ اتفاقی که در کره شمالی در حال رقم خوردن است و اصل انتخاب طبیعی ویروس کووید-19 است. جمعیت مستعدی که یا واکسن نزده‌اند یا فرم ابتلای طبیعی بیماری را نداشته‌اند و این مساله منجر به افزایش موارد مرگ در کره شمالی شده است؛ چراکه این کشور از نظر جمعیتی هیچ تفاوتی با سایر کشورها ندارد. اما با وجود وضعیت مناسبی که اکنون در کشور حاکم شده و اینکه این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، اینطور پیش‌بینی می‌شود که اگر شرایط رعایت پروتکل‌ها و تزریق نشدن واکسن به همین روال پیش برود، ممکن است به دلیل کاهش ایمنی جمعیت در آینده، افزایش موارد بیماری وجود داشته باشد؛ مگر اینکه مطالعات و شواهد بیشتری وجود داشته باشد مبنی بر اینکه ویروس کووید -19، شرایط متفاوت‌تری پیدا کرده و قدرت بیماری‌زایی آن به صورت کلی کاهش یافته است؛ یعنی اینطور ثابت شود که به دلیل تغییر ماهیت ویروس خروج از فرم اپیدمی صورت گرفته است، اما هنوز چنین شواهدی در دست محققان نیست. اصلی‌ترین خطر جدی درباره وضعیت کنونی احساس عادی‌انگاری و کنار گذاشتن پروتکل‌ها بدون در اختیار داشتن شواهد قطعی ضعیف شدن ویروس است. اما به هر صورت در حال حاضر این فرصت برای کشور فراهم شده که فروکش کردن بیماری، تقویت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی را داشته باشد. باید از این فرصت به بهترین شکل استفاده شود، اما با وجود کاهش سطح خطر، بهترین کار در شرایط فعلی همان سیاست قبلی است؛ یعنی تزریق واکسن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی. بهترین فرصت است که نظام مراقبت از بیماری‌های ما بتواند ماجرای کشف موارد مثبت و رهگیری تماس‌های مبتلایان را در نظر بگیرد؛ چراکه ممکن است به دلیل افت ناگهانی ایمنی جمعی، در کمتر از 7 تا 14 روز موج جدیدی در کشور ایجاد شود. البته این آگاهی وجود ندارد که این موج یا پیک در آیند‌ه‌ای نزدیک خواهد بود یا خیر. دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) غربالگری انبوه افراد بدون علامت به دلیل هزینه‌های مربوطه و فقدان داده‌ها در مورد اثربخشی نیست، اما توصیه ضروری آنها تست افراد در تماس نزدیک و پرخطر است. بر اساس مطالعه انجام شده سال گذشته در کشور دانمارک، عنوان شد که برنامه تست انبوه و جداسازی بعدی، به کاهش انتقال بیماری تا 25درصد کمک می‌کند. WHO از کشورها خواسته پس از شناسایی اولین مورد کرونا، تمام موارد مشکوک را «تست» کنند. نظارت جهانی به دانشمندان کمک کرده تا خطر بیماری شدید، مرگ و همچنین خطر انتقال را درک کنند. به گفته کارشناسان، اکنون با تسلط نوع نسبتا خفیف‌تر اومیکرون و در دسترس بودن واکسن‌ها و درمان‌های مؤثرتر، دولت‌ها باید سیاست‌های استراتژیک‌تری مانند نمونه‌گیری جمعیت را در نظر بگیرند. بر این اساس برای پیشگیری از بروز موج جدید بیماری در کشور، اکنون بهترین فرصت برای تقویت شبکه‌های بهداشتی کشور فراهم شده؛ چراکه مسئولیت رهگیری تماس‌ها را دارند. همچنین بیماری‌یابی باید فعال شود و نیروی انسانی کافی در اختیار داشته باشند تا خوشه‌های جدید بیماری در قسمت‌های مختلف کشور ایجاد نشود.