اجتماع زیر لوای توحید

احمد سینایی؛ تاریخ پژوه

ارزش‌های فطری، میان تمامی انسان‌ها مشترک‌اند. همگان با هر مذهبی، از ظلم، تحقیر، استثمار و وابستگی، به تنگ می‌آیند و اگر راهی مسالمت‌آمیز برای تغییر نیابند، رو به عصیان خواهند نهاد. بر این امر اما، میان ادیان الهی و اهل کتاب که بیش از دیگر گرایش‌های مذهبی بر کرامت انسان و مبارزه بر هر عامل فروکاهنده از این مرتبت تأکید دارند، اتفاق بیشتری وجود دارد. بی‌تردید انقلاب اسلامی با شعارهای انسانی خویش، توانست نه‌تنها حمایت مردم مسلمان و شیعه که تأیید دیگر اقلیت‌های مذهبی ایران را نیز، با خود داشته باشد. این همدلی هنگامی افزون شد که امام خمینی(ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی در دوران تبعید و به‌ویژه مقطع اقامت در نوفل‌لوشاتو، بر آزادی تمامی مذاهب الهی در انجام مناسک خویش تأکید و آنان را در حکومت آینده، صاحب نقش قلمداد کرد. مواردی از قبیل ذیل آمده، در عداد این مجموعه تصریحات هستند:
«دولت اسلامی، یک دولت دمکراتیک به‌معنای واقعی است و برای همه اقلیت‌های مذهبی، آزادی به‌طور کامل هست و هر کس می‌تواند اظهار عقیده خودش را بکند...».
«تمام اقلیت‌های مذهبی در ایران، برای اجرای آداب دینی و اجتماعی خود آزادند و حکومت اسلامی خود را موظف می‌داند تا از حقوق و امنیت آنان دفاع کند و آنان هم مثل سایر مردم مسلمان ایران، ایرانی و محترم هستند...».
«ما برای اقلیت‌های مذهبی احترام قائل هستیم و اینها اهل ملت ما هستند و اهل مملکت ما هستند...».
این امر اما، حمایت متقابل ارامنه ایران را نیز برانگیخت و اسقف اعظم آنان، مرحوم آرداک مانوکیان، در بهمن‌ماه 1357و در مدرسه علوی تهران، به دیدار امام‌خمینی(ره) رفت و مراتب حمایت جامعه ارامنه از ایشان و نیز آرمان‌های انقلاب اسلامی را با پیشوای نهضت اسلامی در میان نهاد. از سوی دیگر و چندی بعد، در دیداری که نمایندگان ارمنی با رهبر انقلاب اسلامی داشتند، نامه‌ای از سوی اسقف اعظم به ایشان تقدیم شد که فرازهایی از آن، به قرار پی آمده بود: «برخی هنوز به عمق و کنه نهضت اسلامی پی نبرده‌اند و با ابراز نگرانی نسبت به حفظ جان و مال و حقوق مسیحیان، سعی دارند تخم نفاق بین مسیحیان و مسلمین بپاشند. ارامنه ایران هوشیار بوده و چنین دسایسی را در نطفه خنثی خواهند کرد. ارامنه ایران با فروتنی ولی با خلوص نیت و با اعتقادی راسخ، از روزهای نخست انقلاب همگام با برادران مسلمان خود، با صدور بیانیه‌ها و تشکیل اجتماعات و شرکت در اعتصابات و تظاهرات و راهپیمایی و منعکس کردن اخبار انقلاب در روزنامه ارمنی زبان «آلیک» و دادن شهید به مبارزه برخاستند و مفتخرند که در این نهضت عظیم، سهمی گر چه بی‌نهایت کوچک برعهده گرفتند. ارامنه ایران همگام با برادران مسلمان خود، مبارزه را ادامه خواهند داد و در ریشه‌کن کردن ظلم و تبعیض و بیدادگری، با برادران مسلمان خود همراه خواهند بود...».
ارامنه ایران اوج حساسیت خویش بر دفاع از ایران و مرزهای آن را، در دوران دفاع‌مقدس نمایان ساخته و با حضور در جبهه‌های جنگ، همدوش با برادران مسلمان خویش، به حماسه‌آفرینی شدند. تعداد فراوان شهدای ارمنی در مقطع 8ساله جنگ، شاهدی بر این مدعاست. این پاکبازی مخلصانه در دفاع از میهن و مردم، از منظر امام خمینی(ره) دور نماند، چنان‌که در سال 1361و در دیدار با عده‌ای از ارامنه، چنین گفتند:«ما همه در تحت لوای توحید مجتمع هستیم. ایران مال همه است و توحید مذهب همه است و مبدا و معاد ایده همه است و ما این مشترکات را داریم و ملت واحده هستیم. لازم است که در مسائل ایران، همه در صحنه باشیم و همه ید واحده باشیم که دیگرانی که می‌خواهند به همه ماها تعدی کنند، چه با اسم اسلام، چه با اسم سایر مذاهب به مسلمین جهان و به ملت‌های مظلوم جهان ظلم و ستم روا می‌دارند، با هم تشریک مساعی کنیم، در اینکه یک راه پیدا کنیم، برای جلوگیری از ستم در تمام قشرهای انسان‌های دنیا...».
تجلیل از نقش ارامنه در دوران دفاع‌مقدس و پس از آن، از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، نیز دور نماند و حضور مکرر ایشان در منزل شهدای ارمنی دفاع‌مقدس، شاهدی بر این معناست. اثر نفیس و تاریخی «مسیح در شب‌های قدر» که حاوی گزارش حضور و بیانات رهبری در منزل شهدای ارمنی است، نشان از مکانت والای پیروان این مذهب، نزد والاترین مقام در نظام جمهوری اسلامی دارد.