زنان به‌دنبال سهمیه‌بندی جنسیتی نیستند
بررسی نقش زنان در عرصه اجتماعی و توسعه شهر و کشور در نشست زنان و مدیریت شهری
الهام مصدقی راد
زنان فعال اصلاح‌طلب و صاحب‌نظر در حوزه‌های اجتماعی هفته گذشته در نمایشگاه کتاب تهران در نشستی به نقش زنان در مدیریت شهری پرداختند. سپردن بخشی از مدیریت در سمت‌های مختلف مدیریت شهری به‌زنان، موضوعی بود که محمدعلی نجفی- شهردار سابق- بر آن تاکید کرد و در نشست‌هایی که با زنان اصلاح‌طلب داشت آن را از مهم‌ترین برنامه‌های خود عنوان کرد و وعده داد که طی یک دوره چهارساله سپردن 30درصد از پست‌های مدیریتی به زنان را در شهرداری تهران محقق کند. تغییر چهره تهران از شهری زمخت و مردانه که فقط مناسب مردان سالم جوان است پیش‌نیازی دارد و آن سپردن بعضی پست‌های مدیریتی به زنان است. هرچند کمک به تغییر چهره مردانه شهر، تنها یکی از پیامدهای حضور فعال زنان در عرصه مدیریت شهری است. فعالان این حوزه تلاش می‌کنند که برنامه 30درصد را به واقعیت نزدیک کنند. پیشبرد این هدف و تلاش برای تحقق آن در شرایطی که همچنان نگاه‌هایی سنگین بر حضور زنان در عرصه‌های تأثیرگذار مدیریتی سایه افکنده، باید به‌گونه‌ای باشد که جای هدف و وسیله را تغییر ندهد. حضور زنان در پست‌های مدیریتی، هدف نهایی نیست بلکه وسیله‌ای برای ایجاد تعادل و برقراری تناسب در پاسخگویی به نیاز گروه‌های مختلف جامعه و همچنین برقراری عدالت در انتخاب مدیران توانمند است. شهربانو امانی- عضو شورای شهر تهران-، فخرالسادات محتشمی‌پور- عضو هیأت مدیره انجمن زنان کارآفرین-، فضیله دادورخانی- دانشیار دانشگاه تهران- و فاطمه راکعی- مشاور اموربانوان شهرداری تهران- در «نشست زنان و مدیریت شهری با تاکید بر زنانه‌شدن چهره شهر» با نگاهی به سیر تاریخی حضور زنان در جامعه، و واکاوی وضعیت حال حاضر با اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته در این مسیر، نقش آنها را در تحقق توسعه شهر و کشور بررسی کردند.
فاطمه راکعی: با برنامه‌ریزی انجام‌شده زنان نقش عمده‌ای در محله‌های شهر ایفا خواهند کرد
زنان قرار است پای کار بیایند تا چهره مردانه و خاکستری شهر را تغییر داده و شهر دوستدار زنان و کودک داشته باشیم. باید این ویژگی‌ها را به روش‌های مختلف به کمک سیستم‌های نرم‌افزاری در شهر اجرا کنیم. در جامعه ما هنوز مشکلات بسیاری از نظر حقوقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی پیش‌روی زنان است و بعضی همچنان می‌خواهند این مشکلات را پررنگ کنند اما زنان راه‌شان را با نگاه به افق روشن آینده و سهمی که باید در توسعه متوازن و پایدار کشور ایفا کنند دنبال خواهند کرد.
مشاور امور بانوان شهرداری تهران با بیان اینکه برنامه‌ها در 2حوزه دنبال خواهد شد گفت: «تلاش خواهیم کرد کمبودهای موجود در شهر تهران در حوزه زنان، کودکان و خانواده را رفع کنیم و از تخصص زنان برای رسیدن به شهری که دلخواه خود، خانواده، همسران و فرزندان آنهاست بهره‌مند شویم. اما با وجود این در فرایند حضور جمعی و آگاهانه زنان، موانعی وجود دارد که دلیل آن نیز تاریخی و فرهنگی است. با عقب‌گردهایی در این راه مواجه می‌شویم که از نظر ما سال‌هاست جزو مسائل بدیهی است اما با این حال شگفت‌زده نمی‌شویم و می‌دانیم که برگرفته از باورهای سنتی است که البته بعضی می‌خواهند باور مذهبی به آن بدهند که به هیچ وجه این‌گونه نیست».
راکعی ادامه داد: «حاشیه‌ها همواره روند توسعه را کند می‌کنند اما این یک حرکت جمعی بازگشت‌ناپذیر است. هم‌اکنون کمیسیون‌های تخصصی برای تحقق آن در شهر ایجاد کرده‌ایم و زنان می‌توانند نقش عمده‌ای در اجرا و پیاده‌سازی آن در محله‌های شهر داشته باشند».
فخرالسادات محتشمی‌پور: دنیای مردانه دربرابر حضور زنان در اجتماع مقاومت کرده و آنها را رقیب می‌داند/ بعد از حصول تعادل، سهمیه‌بندی جنسیتی به نفع زنان را قبول نداریم
فخرالسادات محتشمی‌پور از دیدگاه تاریخی به این موضوع پرداخت و با اشاره به تقسیم‌بندی شهر و فضای شهری در گذشته در 3دسته نظامیان، روحانیان و اصناف به بی‌توجهی به زنان و نبود بستر اجتماعی برای حضور آنها در جامعه اشاره کرد و گفت: «فضای داخلی خانه به 2بخش درونی و بیرونی تقسیم می‌شد و زنان تنها متعلق به اندرونی بوده و در بیرونی خانه که فضای ارتباط با داخل و خارج از خانه محسوب می‌شده حضور نداشتند. اما باوجود شرایط حاکم، نام زنان تأثیرگذار بسیاری در حوزه‌های مختلف در تاریخ کشور ثبت‌شده و البته نام بسیاری دیگر ثبت‌نشده و آثار به‌جا مانده از آنها در حوزه‌های گوناگون با عناوینی چون زوجه فلان آقا یا ام فلان پسر ثبت شده است. در دوران مشروطه نیز براساس روایت‌های تاریخی زنان بسیاری با ظاهر مردانه در میدان مبارزه حضور داشته و نقش مهمی در پیروزی انقلاب مشروطه ایفا کردند اما بعد از پیروزی، مجلس حاصل از مشروطه، زنان را در کنار مجرمان و ورشکستگان به تقصیر قرار داد و نه‌تنها از رأی‌آوری بلکه از رأی‌دهندگی نیز محروم شدند. تا در نهایت انجمن‌های سری زنان به‌ویژه در حوزه سیاسی فعال شده و مدارس دخترانه نیز با پیشگامی علمای روشنفکر در شرایط سخت آن زمان راه‌اندازی شدند و روزنامه‌هایی نیز توسط زنان انتشار یافتند و زنان به عرصه عمومی اجتماع ورود کردند».
او در ادامه با تشریح این واقعیت که در شرایط حضور زن در عرصه عمومی، لازم است دنیای مردانه با این تغییر سازگاری داشته باشد یا مقاومت کند گفت: «متاسفانه آنچه تا امروز دید‌ه‌ایم نه سازگاری بلکه مقاومت مردان بوده است. جامعه و افکار عمومی با این موضوع هماهنگ شده‌اند اما مردانی مخالفت و مقاومت می‌کنند که زنان را نه شریک بلکه رقیبانی اضافه شده بر مجموعه رقبای خود می‌دانند. اگر این نگاه اصلاح شود و مدیران بپذیرند که با به‌کارگیری توانایی و قابلیت‌های زنان افق جدیدی پیش‌روی آنها و مدیریت‌های کلان کشور باز‌می‌شود قطعا بسیاری از مشکلات ما حل خواهد شد. امروز زنان این توانایی را دارند که وارد عرصه مدیریت شهری شده و شهرهایی متناسب با نیازهای روز جامعه بسازند اما تهیه بانک اطلاعاتی از زنان توانمند، فارغ از سلایق و سوابق سیاسی، یک الزام در این مسیر است. من خود یک کنشگر سیاسی هستم و نفس سیاست را مذموم نمی‌دانم بلکه آن را علمی می‌دانم که باید مورد توجه قرار گیرد و با عبرت‌گرفتن از آن بدانیم چگونه مدیریت کنیم تا سلایق مختلف سیاسی موردتوجه قرار گیرد.
ما در شهر چیزی تحت عنوان طرح نداریم. این شهر متعلق به همه است و همه شهروندان به یک میزان باید از امکانات شهری بهره‌مند شوند. به هیچ وجه نمی‌توانیم بپذیریم که عده‌ای از شهروندان به هر دلیلی ممنوع و مطرود شوند و از امکانات شهری بهره نبرند و به همین نسبت از قابلیت‌ها و توانمندی‌های‌شان در شهر استفاده نشود. نکته آنجاست که ما دیدگاه‌ها و نگرش‌ها و سلایق سیاسی خود را معیار بهره‌مندی و برخورداری و عدم‌برخورداری در نظر می‌گیریم».
این پژوهشگر و فعال سیاسی و اجتماعی همچنین تک‌جنسیتی بودن شهر را مردود خواند و با بیان اینکه خداوند بشر را از زن و مرد خلق کرده که حذف هیچ یک از عرصه اجتماع شدنی نیست گفت: «معتقدیم وقتی به تعادل برسیم هیچ‌گونه سهمیه‌بندی جنسیتی به نفع زنان را قبول نداریم و وجود تبعیض، معنایی ندارد. قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها باید به‌طور متناسب در شهر مورد استفاده قرارگیرد. امروز دیگر مشاغل زنانه و مردانه معنا ندارد. در دوره اصلاحات عنوان شد هر شهروندی چه زن و چه مرد که بتواند طبق آرمان‌های‌مان که استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی است کشور را اداره کند می‌تواند رئیس‌جمهور باشد چه رسد به تصدی پست‌هایی همچون وزارت و... . ما چنین جامعه رشد‌یافته‌ای داریم. اکنون باید دید آیا از این ظرفیت‌ها استفاده می‌شود یا خیر».
او با اشاره به اینکه شورای شهر مسئول تحقق این هدف در شهر است افزود: «زنان صلح‌جو و عدالت‌پروری که چهره شهر را چهره‌ای زنانه، زیبا و متبلور از احساسات واقعی انسانی و چهره‌ای آرام و امن می‌خواهند باید برای تحقق این آرمان پیش‌قدم شوند. ما در زندگی جمعی متاسفانه یاد گرفته‌ایم بگوییم «به ما ربطی ندارد» هر زمان که این جمله جای خود را به جمله «چه می‌توانیم بکنیم» بدهد تک‌تک ما و تک‌تک زنان شهر، محله‌هایشان را به بهترین شکل می‌سازند و می‌توانند پایتخت و کشور را نیز به خوبی آباد کنند».
شهربانو امانی: افزایش زنان مدیر در شهرداری از ملاک‌های سنجش شهرداران و مدیران است/ از زنان مدیر در شهرداری حمایت خواهیم کرد
شهربانو امانی در این نشست گفت: «دوره‌ای که زنان در سایه مردان باشند و در پستو بمانند و به آنها «منزل» بگویند یا با نام پسر بزرگ خطابشان کنند گذشته است. این موضوع در دنیا نیز وجود داشته است. سازمان‌ملل متحد در سال2005 در بحث مدیریت شهری، سهمیه 15درصدی زنان را یک الزام تعریف می‌کند. در حوزه سیاسی نیز درسال1375 شمسی در اتحادیه بین‌المجالس سازمان ملل، بحث بر سر چگونگی تحقق کرسی‌های مساوی سیاسی جهان بین زنان و مردان بود که در نهایت سهم زنان به 30درصد مجموع پست‌های مدیریتی رسید. خوشحالم در این پروسه طولانی همفکران ما از سال 90پافشاری کرده و جریان اصلاح‌طلب را ملزم به احقاق سهمیه 30درصدی زنان برای مجلس و شورا کرده‌اند. امروز من یکی از این 30درصدی‌ها هستم و برایش نیز برنامه دارم».
عضو شورای شهر با اشاره به وضعیت کنونی دنیا گفت: «آیا اگر ما زنان، نقش پررنگی در اداره جهان داشتیم میلیون‌ها زن و مرد و کودک و جوان کشته می‌شدند؟ قطعا نه. آیا اجازه می‌دادیم نسل‌کشی اتفاق بیفتد؟ آیا دنبال راه‌اندازی جنگ جهانی سوم بودیم؟ شاید اگر ما می‌توانستیم یک‌سال جلوی تولید و تجارت سلاح را بگیریم امروزه کودکان‌مان، شهرهای‌مان و روستاهای‌مان آبادتر می‌شدند. شهرهای ما نامتوازن توسعه یافته و نه انسان‌دوست و انسان‌محور که خودرومحور و ساختمان و برج‌دوست است و در این شرایط جای خالی مدیریت شهر و چهره زیبایی که زنان می‌توانند به شهر بدهند بسیار به چشم می‌خورد. بیش از 500هزار واحد مسکونی خالی در تهران وجود دارد؛ چراکه نگاه فقط نگاه اقتصادی است و مدیریت14ساله باعث شده فساد نهادینه و سازمان‌یافته در شهرداری شکل بگیرد، این نیز خلأ مدیریت زنانه را نشان می‌دهد. براساس آمار، زنان 18درصد از مجموع پرسنل شهرداری را تشکیل می‌دهند و تنها یک درصد از مدیران، زن هستند. این حدیث مفصلی است اما با ریل‌گذاری انجام‌شده و قولی که شهردار سابق دادند براساس برنامه پنج‌ساله ششم، 30درصد از مدیران متوسط به بالا باید زنان باشند. دولت دوازدهم نیز این موضوع را ابلاغ کرد. ما نه صدقه می‌خواهیم نه فرصت ویژه، ما می‌خواهیم حق‌مان را بگیریم».
امانی با اشاره به نخستین قدم‌های شهردار سابق گفت: «هم‌اکنون 2خانم، شهرداران مناطق 7 و 10هستند. شهردار منطقه10 نیز بیش از 50درصد معاونان و مدیرانش را از میان زنان مدیر و مدبر انتخاب کرد با همان شاخص‌هایی که مردان را می‌سنجند. هرچند این نوع نگاه برخلاف فرصت‌هایی است که برای زنان و مردان به‌صورت برابر ایجاد نشده اما ما همچنان می‌گوییم با همان شاخص‌های انتخاب مدیران، مدیران زن را انتخاب می‌کنیم. امیدوارم بقیه مدیران و مخصوصا شهرداران مناطق، بخشنامه‌ای را که 23فروردین‌ماه با امضای سرپرست شهرداری تهران ابلاغ شد به‌کار بگیرند. این یکی از سنجش‌های ما اعضای شورای شهر از شهردار تهران، شهرداران مناطق و نواحی خواهد بود. اگر می‌خواهیم شهر تهران به شهر دوستدار سالمند، معلول، کودک و زن تبدیل شود باید حضور زنان را در هر جایگاهی به‌خصوصدر تصمیم‌گیری‌ها جدی بگیریم. حاشیه‌نشینی هم از مشکلات جدی شهر تهران است که با کمک مدیران زن به‌عنوان تأثیرگذارترین عناصر می‌توان آن را کاهش داد».
او به نقش و وظیفه خود به‌عنوان عضو شورای شهر اشاره کرد و افزود: «کاری که من به‌عنوان عضو شورا باید انجام دهم این است که هرکدام از زنانی که در شهرداری پست گرفته‌اند حمایت کنم. شما زنان می‌توانید محله و سراهای محله را تقویت کنید، می‌توانید در انتخابات شورایاری‌ها شرکت کنید و به رأی آوردن زنان توانمند در شورایاری کمک کنید. ما زنان وقتی هم به جایگاهی می‌رسیم باید مراقبت کنیم که در فرایند، حذف نشویم. هیچ جای قانون اساسی، منعی برای حضور زنان در کرسی‌ها ندارد جز تفسیری که شورای نگهبان از رجال کرده که درباره آن هم با خردورزی زنان و مردان اتفاق مبارکی رخ خواهد داد».
فضیله دادورخانی: زنان قربانیان تخریب و ناجیان زمین‌هستند
فضیله دادورخانی با اشاره به نقش زنان به عنوان ناجیان محیط‌زیست و نجات‌دهنده زمین از سلطه سودجویی مردانه گفت: «زن و زمین یک ویژگی مشترک دارند و آن خصوصیت باروری است. این ویژگی آنها را به هم نزدیک می‌کند. از طرفی زنان و کودکان بیشترین قربانیان تخریب محیط‌زیست هستند پس لازم است زنان برای حل مشکلات محیط‌زیست فعالیت کرده و زمین را نجات دهند. انسان تمام تلاش‌اش را کرده که با ابزاری که در دست دارد حداکثر استفاده را از زمین ببرد؛ این ویژگی سلطه‌جویانه با ویژگی مردسالارانه که به‌دنبال سلطه و غلبه است عجین شده و محیط‌زیست را دچار این وضعیت کرده است».
این استاد دانشگاه ادامه داد: «هم‌اکنون نقش بانوان اهمیت بسیاری دارد. آنها می‌توانند در مدیریت مصرف انرژی و همچنین کنترل جمعیت که تأثیر مستقیمی در محیط‌زیست و مصرف انواع انرژی دارد نقش مهمی بازی کنند. همچنین از آنجا که تربیت فرزندان را برعهده دارند به خوبی می‌توانند حفظ محیط‌زیست را در کودکانشان نهادینه کنند». دادورخانی، شهرداری و حوزه بانوان این ارگان را دارای نقشی پررنگ در حفظ محیط‌زیست دانست و گفت: «باید زنان را بسیج کرده و با مشارکت آنها آنچه را که مدیریت سلطه‌گرانه تخریب کرده نجات دهیم. میزان مشارکت زنان از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی است و آنها می‌توانند نقش مؤثری در این راه ایفا کنند».
فاطمه راکعی: تلاش خواهیم کرد کمبودهای موجود در شهر تهران در حوزه زنان، کودکان و خانواده را رفع کنیم و از تخصص زنان برای رسیدن به شهری که دلخواه خود، خانواده، همسران و فرزندان آنهاست بهره‌مند شویم
فخرالسادات محتشمی‌پور: وقتی به تعادل برسیم هیچ‌گونه سهمیه‌بندی جنسیتی به نفع زنان را قبول نداریم و وجود تبعیض، معنایی ندارد. قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها باید به‌طور متناسب در شهر مورد استفاده قرارگیرد
